آموزش صورت وضعیت نویسی همراه با نمونه صورت وضعیت پیمانکاری (آپدیت 1401)

صورت وضعیت چیست ؟ آیا زمان تحویل صورت وضعیت قطعی به صورت توافقی است؟ آیا برای نوشتن صورت وضعیت از نمونه صورت وضعیت پیمانکاری کمک می گیرید؟ صورت وضعیت تجمعی چیست؟

پس از مطالعه این مقاله تمامی نکاتی که در هنگام نوشتن صورت وصعیت باید رعایت کنید را یاد خواهید گرفت. البته باید بگویم که در دوره جامع آموزش صورت وضعیت نویسی، صفر تا صد آموزش صورت وضعیت نویسی را بیان خواهیم کرد.

⌛ آخرین به روز رسانی: 10 اسفند ماه 1401

📕 تغییرات به روز رسانی: آپدیت براساس فهرست بهای 1401

1. تعاریف و اصطلاحات

✔️ موافقت نامه یا قرارداد:

عبارتست از سندی که مشخصات اصلی پیمان نظیر طرفین قرارداد، مبلغ و مدت قرارداد در آن بیان شده است.

✔️ شرایط عمومی پیمان: (نشریه 4311)

عبارتست از قوانینی که شرایط عمومی حاکم بر یک قرارداد را مشخص می کند.

✔️ شرایط خصوصی پیمان: (نشریه 4311)

عبارتست از شرایطی برای تکمیل شرایط عمومی پیمان که با توجه به وضعیت و نوع پروژه تنظیم شده و هرگز مواد آن نمی تواند ناقض شرایط عمومی پیمان باشد.

✔️ کارفرما:

شخص حقوقی که یک طرف امضاکننده پیمان بوده و عملیات موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک آن به پیمانکار واگذار می نماید.

✔️ پیمانکار:

شخص حقوقی یا حقیقی، طرف دیگر امضاکننده پیمان که اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان به عهده گرفته است.

✔️ مدیر طرح:

شخص حقوقی که به منظور مدیریت اجرای کار در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان از طرف کارفرما به پیمانکار معرفی می گردد.

✔️ مهندس مشاور:

شخص حقوقی یا حقیقی که برای نظارت بر اجرای کار بر اساس چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک، از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می شود.

✔️ مهندس ناظر:

عبارتست از نماینده ی مقیم مهندس مشاور در کارگاه که بر اساس چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک، به پیمانکار معرفی می گردد.

✔️ سرپرست کارگاه:

شخص حقیقی با تخصص و تجربه لازم که از سوی پیمانکار که به مهندس مشاور معرفی می گردد و سرپرستی اجرای کار در کارگاه را بر عهده دارد.

✔️ کارگاه:

محل یا محل هایی که عملیات موضوع پیمان در آنجا اجرا می شود.

✔️ تجهیز کارگاه:

عملیات و تدارکاتی که به صورت موقت برای دوره اجرا عملیات پیمان انجام می گردد تا آغاز و انجام عملیات موضوع پیمان مُیسر و امکان پذیر شود.

✔️ برچیدن کارگاه:

جمع آوری مصالح، تجهیزات، تأسیسات و ساختمان های موقت، خروج مصالح زائد، ماشین آلات و سایر تدارکات، تسطیح و تمیز نمودن محل¬های تحویلی به کارفرما.

✔️ مصالح و تجهیزات پای کار:

عبارتست از مصالح و تجهیزاتی که پیمانکار با توجه به اسناد و مدارک پیمان برای اجرای موضوع عملیات تهیه کرده و در محلی به نام طرح جانمایی تجهیز کارگاه به عنوان انبار نگهداری و محافظت می گردد.

✔️ برآورد هزینه اجرای کار:

مبلغ اعلام و محاسبه شده از سوی کارفرما به عنوان هزینه اجرای موضوع پیمان.

✔️ مبلغ پیمان: (ماده 3– الف)

مبلغ مندرج در ماده 3 موافقتنامه با احتساب مبلغ ناشی از تغییر مقادیر کار و قیمت جدید.

✔️ ضریب پیمان: (ماده 3– ب)

حاصل تقسیم مبلغ اولیه پیمان به مبلغ برآورد هزینه اجرای کار.

✔️ نرخ پیمان: (ماده 11 – الف)

عبارتست از بهای واحد کار در فهرست بهای منضم به پیمان با اعمال ضریب پیمان و ضریب های پیش بینی شده در فهرست بها و مقادیر کار.

✔️ مدت پیمان: (ماده 4)

مدت مندرج در بند ب ماده 4 موافقتنامه، با در نظر گرفتن تغییرات احتمالی.

✔️ مدت اولیه پیمان: (ماده 4)

همان مدت درج شده در بند ب ماده 4 موافقتنامه.

✔️ تغییر مقادیر کار:

یعنی تغییر در مقادیر درج شده در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان.

✔️ قیمت جدید:

قیمت های تعیین شده بر حسب هزینه اجرای کار که در محل اجرا محاسبه می شود.

✔️ پیش پرداخت:

مبلغ پرداخت شده به پیمانکار از سوی کارفرما برای تقویت بُنیه مالی پیمانکار، که بر اساس شرایط درج شده طبق اسناد و مدارک پیمان پرداخت می گردد.

✔️ صورت وضعیت کارکرد ماهانه:

تعیین وضعیت کارهای انجام شده بر اساس نقشه های اجرایی و سایر مدارک کارگاهی، از جمله دستورکار و صورتجلسه.

✔️ دستورکار:

دستورات صادر شده در حین اجرا از سوی دستگاه نظارت به پیمانکار در جهت تصحیح انجام کار.

✔️ صورتجلسه (صورت مجلس):

سند معتبر کارهای انجام شده که مورد تایید پیمانکار و دستگاه نظارت بوده و در بعضی موارد باید به تایید کارفرما برسد و ملاک بررسی و تایید صورت وضعیت ها خواهد بود.

شکل 1: نمونه صورتجلسه کارکرد پیمانکار

شکل 2: نمونه دستور کار

✔️ تعدیل:

پرداخت مابه التفاوت قیمت و بهای کار انجام شده بر اساس فهرست بها و قیمت های بازار و بر اساس شاخص‌های اعلام شده از سوی سازمان مدیریت.

✔️ مابه التفاوت مصالح:

پرداخت مابه التفاوت بهای مصالح بر اساس اسناد سازمان مدیریت و برنامه ریزی نسبت به قیمت های زمان پیشنهاد پیمانکار.

✔️ تحویل موقت:

تحویل موضوع پیمان به صورت موقت پس از کامل شدن عملیات موضوع پیمان به صورتی که پروژه آماده بهره برداری باشد.

شکل 3: نمونه صورت جلسه تحویل موقت

✔️ تحویل قطعی:

تحویل قطعی و کامل موضوع پیمان و اتمام پروژه. (حداقل یکسال)

شکل 4: نمونه صورت جلسه تحویل قطعی

✔️ مدت زمان رفع نقص:

زمان تعیین شده برای رفع نواقص و معایب مشاهده شده در کار.

✔️ تعلیق پیمان:

معلق نمودن کار توسط کارفرما در طی مدت معین به دلیل شرایط پیش آمده و عدم امکان پیشرفت پروژه تا برطرف شدن مسائل و مشکلات پیش­آمده.

✔️ فاز 1 عملیاتی (بخش تحقیقات و مطالعات پروژه):

جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در خصوص نحوه‌ی اجرای موضوع پیمان در بهترین حد ممکن.

✔️ فاز 2 عملیاتی (بخش طراحی پروژه):

انجام طراحی پروژه در بخش‌های مختلف، در جهت آماده سازی برای اجراء.

✔️ فاز 3 عملیاتی (بخش اجرایی پروژه):

انجام کارهای اجرایی موضوع پیمان.

✔️ بخشنامه­ ها:

بخشنامه­ های عمومی و داخلی که در اجرای یک پروژه مؤثر است.

✔️ فهرست بهاء:

لیست بهای واحد کلیه اقلام کارهایی که در رشته های مختلف از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور هر ساله ابلاغ می­شود.

✔️ متره:

محاسبه و اندازه­گیری مقادیر و مصالح مورد نیاز به کار رفته یا مصرف شده برای اجرای پروژه.

✔️ برآورد:

قیمت گذاری مقادیر بخش متره با توجه به واحدهای مورد نیاز یا برآورد ریالی پروژه.

✔️ گزارش روزانه:

گزارش تهیه شده در پایان روز اجرایی و تعیین میزان پیشرفت و کارهای عملیاتی انجام شده در طی آن روز.

شکل 5: نمونه دستور کار

✔️ گزارش هفتگی:

گزارش تهیه شده در پایان هر هفته بر اساس گزارش­های روزانه تهیه شده.

✔️ گزارش ماهانه:

گزارش تهیه شده بر اساس کارهای انجام شده و تعیین میزان پیشرفت کار در طی یک ماه.

✔️ حق الزحمه:

تعیین میزان ریالی کارکرد افراد شرکت کننده در یک پروژه به منزله­ی حقوق با عنوان حق الزحمه کارگاهی بر اساس بخشنامه­ های صادره از سوی

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

✔️ حق الزحمه نظارت عالیه:

تعیین ریالی میزان کارکرد افراد در بخش نظارت عالیه بر اساس عملیات پروژه

✔️ ضریب بالاسری:

ضریب در نظر گرفته شده برای هزینه انجام کارهای مشخص شده.

✔️ اقلام فاکتوری:

اقلام در نظر گرفته شده در فاکتورها که بر اساس خرید آزاد بوده و در فهرست بها موجود نمی باشد.

✔️ نقشه­ های کارگاهی (Shop Drawings):

نقشه­ های جزئیات ساخت قطعات و بخش های کار بر اساس نقشه­ های اجرایی و مشخصات فنی

✔️ نقشه­ های چون ساخت (As Bulit Drawings):

نقشه های کارهای انجام شده بر اساس نحوه اجراء.

✔️ ابلاغ 25 % مازاد پیمان:

مجوزی برای کار پیمانکار تا حداکثر 25 % بیش از مبلغ اولیه پیمان در صورت اتمام مبلغ اولیه.

✔️ قرارداد الحاقیه:

قرارداد ادامه کار در صورت قابل بهره برداری نبودن پروژه در زمان اتمام قرارداد اولیه.

✔️ پیشرفت فیزیکی پروژه:

از نسبت هزینه ای انجام شده هر پروژه به کل اعتبار پروژه عددی به دست می­آید که با ضرب آن عدد در 100 می توان درصد پیشرفت را مشخص نمود.

✔️ ناظر مقیم:

ناظر مقیم کسی است که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت (مشاور) برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه تعیین و کتباً به پیمانکار معرفی می­شود و اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود.

✔️ ساختار شکست Work Break down Structure –(WBS) :

تقسیم اقلام قابل تحویل و کار پروژه به مؤلفه های کوچکتر و با قابلیت مدیریت بیشتر.

2. انواع قراردادها

انواع قراردادهای امروزی معمولا به صورت زیر منعقد می­شوند که ما در ادامه توضیحات بیشتری در رابطه با هر یک از قراردادهای نامبرده شده می‌دهیم:

1. قرارداد بر اساس فهرست بها
2. قرارداد متر مربع زیر بنا
3. قرارداد به صورت موافقت نامه مدیریت (پیمان مدیریت)
4. انجام کارهای ساختمانی توسط کارفرما (امانی)
5. قرارداد بر اساس برنامه ریزی پیشرفت کار
6. قرارداد بر اساس برآورد کلی یا قیمت ثابت

1.2. قرارداد براساس فهرست بها

در این روش، مبلغ تعیین شده در قرارداد جمع کل مبالغی خواهد بود که به ­صورت منفرد تجزیه و تحلیل شده و یا به صورت مقطوع در فهرست بها منظور شده است. در قرارداد بر اساس فهرست بها ابتدا مشخصات و جزئیات کار با توجه به نقشه های اجرایی تعیین گردیده و پس از توضیحات لازم در این زمینه که با توجه به مشخصات فنی آن بوسیله مهندسین مشاور تهیه می­گردد‌، تقریباً مقادیر دقیق کار تعیین می­شود. سپس فهرست مقادیر و بهای واحد عملیات مربوط، با توجه به مشخصات فنی آن در فصل­های جداگانه­ ای تهیه شده و در پایان برآورد، هزینه طرح با توجه به ضرایب مربوط، از قبیل هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، هزینه صعوبت انجام کار در ارتفاع، هزینه انجام کار در طبقات، هزینه بیمه کارگاه و غیره مشخص و تخفیف (مینوس) یا اضافه پیشنهادی (پلوس) پیمانکار نیز از رقم فوق کسر یا به آن اضافه می­گردد . مبلغی که به این طریق مشخص می­گردد مبلغ کل قرارداد خواهد بود.

2.2. قرارداد متر مربع زیر بنا(سرجمع)

به منظور تسهیل و تسریع در امور اجرایی کارهای ساختمانی که سطح زیربنای آنها حداکثر دو هزار متر مربع است، سازمان مدیریت و برنامه ریزی موافقت خود را با اجرای این گونه پروژه­ ها بر اساس متر مربع زیر بنا اعلام نموده است. این نوع قرارداد را می­توان با اندکی اختلاف، مشابه قرارداد با مبلغ مقطوع به حساب آورد. نکته قابل توجه این است که هیچ یک از درصدهای محاسباتی در این نوع قرارداد که به صورت ساختار شکست ارائه می­شود نمی‌تواند از 8% بیشتر در نظر گرفته شود.

3.2. قرارداد به صورت موافقت نامه مدیریت (پیمان مدیریت)

در این حالت، هیچ محدودیتی از نظر مبلغ کار وجود ندارد و پیمانکار، با گرفتن درصد معینی (که با توافق کارفرما تعیین می شود) از کلیه مخارجی که انجام می­دهد (از قبیل خریدها، پرداخت­های کارگری، ماشین آلات، حقوق پرسنل و غیره) آن کار را انجام می­دهد. روش دیگری نیز در قرارداد بصورت موافقت نامه مدیریت وجود دارد که آن را قرارداد امانی با پرداخت ثابت به پیمانکار می­نامند. در این روش کلیه مخارج پیمانکار عیناً پرداخت می­گردد و فقط مبلغی که به عنوان سود و مخارج بالاسری پیمانکار تعیین می­گردد بصورت مبلغ ثابتی خواهد بود و این مبلغ را می­توان از طریق برگزاری مناقصه بین چند پیمانکار و یا تبادل نظر و توافق بین پیمانکار و کارفرما مشخص نمود.

4.2. انجام کارهای ساختمانی توسط کارفرما (امانی)

در صورتی که کارفرما دارای افراد و پرسنل متخصص کافی و ماشین آلات مورد نیاز باشد می­تواند با استخدام کارگر، انجام کار را رأساً به عهده بگیرد. در اکثر کارهایی که دارای ابعاد گسترده ­ای نیستند، اجرای کار با این روش امکان پذیر است. همچنین این روش بیشتر در کارهای بهسازی و نگهداری و نیز توسط ادارات محلی اجرایی از قبیل اداره راه، مسکن و شهرسازی و شهرداری ­ها انجام می­پذیرد.

5.2. قرارداد بر اساس برنامه ­ریزی پیشرفت کار

بعضی از عملیات اجرایی را، نمی­توان در فهرست بها و یا بر اساس نقشه­ های اجرایی و حجم عملیات ضمیمه قرارداد اندازه گیری نمود. مانند حفاری چاه ­های عمیق، که نمی­توان دقیقاً عمق دستیابی به دِبی مورد نظر را تخمین زد. لذا معین نمودن مبلغی در این رابطه منطقی نبوده و حجم عملیات در این قبیل موارد را نمی­توان دقیقاً مشخص نمود و یا ممکن است نقشه های اجرایی کار، در ابتدای عملیات اجرایی آماده نبوده و بنا به ضرورت ناچار باشیم عملیات را شروع نماییم. در چنین شرایطی، قرارداد بر اساس پیشرفت کار بسته می شود. این قرارداد، تقریباً مشابه قرارداد بر اساس فهرست بها می­باشد لیکن دارای اختلافات عمده­ای با آن روش است.

برای مثال جهت کشف میادین نفت و گاز معمولا از چنین روش قراردادی استفاده می­شود.

6.2. قرارداد بر اساس برآورد کلی یا قیمت ثابت

در این نوع قرارداد که قرارداد با قیمت ثابت نیز نامیده می­شود، یک قیمت کلی با توجه به مشخصات و ابعاد کامل و نوع کار قبل از انجام تشریفات توافقنامه، برآورد و مشخص می­گردد و کار به صورت کلی و یا یکجا با قیمت تعیین شده به پیمانکار واگذار می‌شود. در این نوع قرارداد، می­بایست مشخصات و نقشه­ ها دقیقاً و با جزئیات کامل مشخص گردد. البته ممکن است فهرست بهایی هم برای این وضعیت تهیه گردد ولی نه به منظور قیمت­ های واحد، بلکه برای اینکه پیمانکار بتواند با توجه به آن و چگونگی برآورد قیمت، پیشنهاد قیمت خود را از روی آن آنالیز نماید. این نوع قرارداد معمولاً در ساختمان های تیپ، مانند واحدهای مسکونی انبوه، پوشش ­های کارگاه ­ها و کارخانه جات و انبارها و بطور کلی سایر ساختمان­ هایی که دارای ابعاد مشخص بوده و از نظر مسائل اجرایی، خصوصیات پیچیده ­ای نداشته باشند و همچنین تأمین وسایل داخل ساختمان مشکل نباشد، مورد استفاده قرار می­گیرد.

3. فهرست بها و آشنایی با آن

هر ساله برای تعیین قیمت هر قلم از کارهای انجام شده در یک پروژه دفترچه­ های قیمت با عنوان فهرست بها از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی بر اساس قیمت­های معقول سال مربوطه چاپ و توزیع می شود. از این فهارس بها در رشته ­های مختلف کاری از جمله، ابنیه، تأسیسات برقی و مکانیکی، راه و باند، و …. استفاده می­شود. شما می‌توانید فهرست بهای هر سال را به راحتی از کتاب‌خانه آنلاین عمران سبزسازه دانلود کنید.

شکل 6: فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه سال 1401

نکته: در صورتی که آیتم ­ها فاقد بهای واحد باشند به عنوان قیمت جدید در نظر گرفته می­شوند.

نکته : برای تعیین شماره ردیف های هر قلم کاری باید از 6 رقم استفاده کرد که این ارقام به صورت دوتایی از سمت چپ بیانگر شماره فصل، شماره گروه و شماره ردیف، می­باشد. برای مثال 080102 که مربوط به فصل هشتم و گروه اول و ردیف دوم می­باشد.

4. انواع قیمت ها

شکل 7: انواع قیمت­ ها در پیمان

مطابق با شکل بالا قیمت‌ها به دو بخش قبل از انعقاد قرارداد (مناقصه) و بعد از آن تقسیم ­بندی می‌شود.

 قیمت‌های قبل از انعقاد قرارداد :

شامل قیمت‌های پایه، ستاره‌دار و در حکم ستاره‌دار می‌شود؛

قیمت‌های پایه اقلامی هستند که شرح ردیف‌ها، واحد و قیمت‌های آنها در فهرست‌بها ذکر شده است.

قیمت‌های ستاره‌دار به اقلامی گفته می‌شود که شرح ردیف و قیمت‌های آنها در فهرست‌بها نیامده است. در این حالت کارفرما (ویا مشاور) باید شرح ردیف مناسب با شماره ردیف جدید و به همراه بهای واحد را که به روش تجزیه قیمت تعیین می‌شود، در انتهای گروه مربوطه به همراه علامت ستاره درج کند.

قیمت‌های در حکم ستاره‌دار هم اقلامی هستند که در فهرست‌بها دارای شرح و شماره ردیف هستند، ولی بدون قیمت می‌باشند.

قیمت‌های بعد از انعقاد قرارداد:

شامل قیمت‌های پیمان و قیمت‌های جدید می‌شوند؛ قیمت‌های پیمان همان اقلام پایه هستند با این تفاوت که کارفرما در حین اجرا مقادیر و احجام جدیدی از آنها را به پیمانکار ابلاغ می‌کند.

قیمت‌های جدید خود شامل قیمت‌های جدید بخشنامه‌ای، فاکتوری و دستمزدی می‌شود. قیمت‌های جدید بخشنامه‌ای قیمت‌هایی هستند که کارفرما در حین اجرا به پیمانکار ابلاغ می‌کند و هیچ شرح ردیف و قیمتی در فهرست‌بها ندارند و کارفرما می‌بایست ردیف و قیمت مشخصی برای آنها تعریف کند. در بند “ج” و “د” ماده 29 شرایط عمومی پیمان به‌تفصیل درمورد این موضوع صحبت شده است.

شکل 8: کارهای جدید

در توضیح اقلام فاکتوری می­توان گفت در پروژه­ ها معمولاً برخی کارها از لیست فهرست‌ بها خارج است و آیتمی برای آن در نظر گرفته نشده است. مثلاً در یک پروژه انبوه­سازی ساختمان در مراحل پایانی کار، نصب پنجره­ های دوجداره یا درهای فلزی ورودی و خروجی محوطه یا نرده ­های اطراف محوطه که به‌صورت یراق‌آلات باید تهیه و حمل و نصب شوند و هیچ­ گونه کار مازاد روی آن‌ها انجام نمی­شود، در ردیف‌کارهای فاکتوری قرار دارد. درواقع پیمانکار با استعلام قیمت و خرید محصول، آن را در محل موردنظر نصب می‌نماید. بنابراین این اقلام در ردیف قیمت جدید و با اعلام ضریب بالاسری باید توسط مترور در صورت‌وضعیت آورده شود و فاکتور خرید نیز جزء مستندات ضمیمه شود.

کارهای دستمزدی:

هنگام اجرای کار، ممکن است فعالیت‌هایی توسط کارفرما (مشاور) به پیمانکار ابلاغ شود که صرفاً شامل انجام عملیات اجرایی بوده و خرید و تهیه مصالح و تجهیزات را شامل نمی‌شود و هزینه این‌گونه کارها با تصویب کارفرما و با اعمال ضریب بالاسری در صورت‌وضعیت‌های پیمانکار قابل پرداخت است. بند یک مقدمه فصل بیست و نهم فهرست‌بهای ابنیه در توضیح این اقلام آمده است.

شکل 9: (مقدمه فصل بیست و نهم فهرست‌بهای ابنیه)

5. صورت وضعیت چیست؟

1.5. تعریف صورت وضعیت

صورت‌وضعیت (Project Status Report) سندی است که میزان کار انجام‌شده یا خدمات ارائه‌شده در یک مقطع زمانی مشخص را تعیین می‌کند و مبلغی را که باید بابت آنها پرداخت شود نشان می‌دهد. در مهندسی عمران به آن متره و برآورد (Quantity surveying and Estimating) نیز می‌گویند. صورت وضعیت موقت در حین انجام کار و صورت وضعیت قطعی در پایان کار تنظیم می‌شود. این اسناد در انتهای هر دوره کاری و معمولاً به صورت ماهانه توسط پیمانکار تهیه می‌شوند و برای آگاهی‌رسانی و پرداخت هزینه‌ها به کارفرما ارسال می‌گردند.

طبق تعریف ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان از «صورت وضعیت»، پیمانکار در آخر هر ماه باید وضعیت کارهای انجام‌شده از شروع کار تا آن تاریخ را طبق نقشه‌های اجرایی، دستور کارها و صورت‌جلسه‌ها اندازه‌گیری کند و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین نماید. سپس باید بر اساس تعرفه‌های ضمیمه‌شده به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کند و آن را به مهندس ناظر تحویل دهد. مهندس مشاور، صورت وضعیت پیمانکار را از نظر تطبیق با اسناد و مدارک پیمان کنترل می‌کند و در صورت لزوم با تعیین دلیل اصلاح می‌نماید و در نهایت آن را از سوی مهندس ناظر برای کارفرما ارسال می‌نماید و مراتب را نیز به اطلاع پیمانکار می‌رساند. پس از آن، کارفرما ظرف حداکثر ده روز باید به صورت وضعیت رسیدگی کند و بعد از کسر وجوهی که بابت گزارش‌های قبلی پرداخت شده است و همچنین اعمال کسور قانونی و کسور متعلقه طبق پیمان، باقیمانده مبلغ را پرداخت نماید.

2.5. نحوه نگارش صورت وضعیت قرارداد مترمربع زیربنا (سرجمع)

قبل از پرداختن به جزئیات صورت وضعیت قراردادهای فهرست بهایی، بهتر است با نحوه نگارش صورت وضعیت قرارداد سرجمع آشنا شد:

شکل 10: (شکل کلی صورت وضعیت کلی پیمانکار)

در ستون اول شرح آیتم یا فعالیت مشاده می­شود، که در بخش ریزمالی یا ریزمتره، ریز هر آیتم به تفکیک، قابل مشاهده خواهد بود.

در ستون دوم (WF) وزن ریالی هر یک از فعالیت‌ها قابل‌مشاهده است. وزن ریالی به معنای برآورد کلی منضم به پیمان است که هر یک از فعالیت‌ها به خود اختصاص داده است. مثلاً در این مثال 7.745 درصد از کل مبلغ پروژه به عملیات فونداسیون مربوط می‌شود. به همین ترتیب تمامی زیرشاخه‌ها نیز دارای یک وزن نسبت به فعالیت سررشته خود هستند.

در ستون سوم مبلغ قابل‌مشاهده است که این مبلغ منضم به پیمان می‌باشد؛ یعنی برآورد کل انجام کار با احتساب کلیه ضرایب. به‌تبع قیمت کلی در ردیف‌های قیمت جزئی، بنا به درصدهای اختصاص‌داده‌شده ( یا همان WF) می‌توان برآورد زیرعامل ها را مشاهده کرد. به صورت کلی 3 ستون اول باید منضم به پیمان باشند و در اسناد پیمان و قرارداد گنجانده شوند.

با توجه به شکل 5 برای صورت وضعیت نویسی، عیناً از همین ساختار شکست استفاده می­شود و با واردکردن درصد پیشرفت فیزیکی در ستون مربوطه، مبلغ کار انجام شده مربوط به هر فعالیت محاسبه و ارائه می­شود. همچنین درصدهای مشکی رنگ، ادعای پیمانکار نسبت به پیشرفت کار و درصدهای قرمزرنگ عدد رسیدگی و تأیید شده توسط نظارت می‌باشد:

شکل 11: نمونه تأیید شده ریزمتره ساختار شکست مالی پروژه

در شکل 11 مشاهده می‌شود که پیمانکار ادعای خود را برای درصد انجام شده مربوط به بخش فونداسیون با رنگ سیاه 36.77% اعلام کرده و دستگاه نظارت (مشاور) این آیتم را با رنگ قرمز به مقدار 33.49% تأیید کرده است.

در ادامه نمونه‌ای دیگر از صورت وضعیت را که مربوط به پیمانکار جزء می‌باشد، خواهیم دید. در این صورت وضعیت، تعریف و مبلغ واحد آیتم‌ها در قرارداد پیمانکار ذکر شده است و بر اساس عملکرد حجمی پیمانکار، در دوره‌های متفاوت، پرداخت به وی صورت می‌پذیرد.

شکل 12: نمونه‌ای از صورت وضعیت کارکرد پیمانکار جزء

شکل 13: نمونه‌ای از برگه تأییدیه صورت وضعیت پیمانکار جزء

3.5. انواع صورت‌ وضعیت در قراردادهای فهرستی

صورت‌وضعیت‌ ها از لحاظ زمان تحویل و مطالبه، به سه دسته تقسیم می­ شوند:

1. صورت‌وضعیت موقت
2. صورت‌وضعیت ماقبل قطعی
3. صورت‌وضعیت قطعی

در ادامه در رابطه با هر یک از این صورت وضعیت‌ها توضیحات کامل ارائه خواهد شد.

1.3.5. صورت­ وضعیت موقت

این نوع صورت وضعیت را پیمانکار به صورت دوره‌ای و در ضمن انجام کار تهیه می‌کند. دلیل تنظیم این سند، مطالبه مبالغی است که برای خرید مصالح پای­کار، کارکرد موقت و هزینه‌های تجهیز کارگاه در آن تاریخ مشخص صرف شده است. گفتنی است که اگر پیمانکار صورت وضعیت موقت را به موقع به کارفرما تسلیم نکند، هیچ گونه مسئولیتی از نظر تأخیر در پرداخت متوجه کارفرما نخواهد بود. به آخرین صورت وضعیت موقت اصطلاحاً صورت وضعیت ماقبل قطعی گفته می‌شود.

بسته به بنیه مالی پیمانکار و توافق بین پیمانکار و کارفرما، دوره تحویل صورت‌وضعیت موقت می­تواند متفاوت باشد. اما بهتر است به علت ایجاد گردش مالی و عدم اتلاف وقت به منظور دریافت رقم کارکرد پیمانکار، بجای یک صورت‌وضعیت چندماهه و پرآیتم که مبلغ آن زیاد است، صورت‌وضعیت ماهانه با مبالغ کمتر تهیه و تنظیم شود.

صورت‌وضعیت موقت، پس ازآنکه به امضای پیمانکار و مهندس مشاور رسید، جهت دریافت مبلغ علی ­الحساب به کارفرما تحویل داده می­شود. کارفرما پس از بررسی و اعمال کسورات قانونی، باقی‌مانده را به‌صورت چک، حداکثر 10 روز پس از دریافت صورت‌وضعیت، به پیمانکار تحویل می­دهد.

کسورات و اضافات قانونی یادشده که از کارکرد دوره کسر یا به آن اضافه می‌شود معمولاً شامل موارد زیر است:

1-ده درصد بابت حسن انجام کار

2-علی ­الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و …

3-اقساط پیش ­پرداخت (در صورت وجود)

4-اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار (باتوجه‌به نوع قرارداد)

5-کسر متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، برعهده پیمانکار است. (مثلاً هزینه آزمایشات مرتبه دوم و بعد از آن و یا جرایم ایمنی پیمانکار و …)

6-اضافات قانونی: شامل 9 درصد ارزش افزوده

بنابراین آنچه از این موضوع نتیجه می­شود این است که اگر شما به­عنوان یک مترور در شرکت پیمانکاری مشغول فعالیت هستید یا می­خواهید وارد این حیطه شوید، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه شما تهیه صورت‌وضعیت موقت است که معمولاً هر ماه باید آن را انجام دهید. در کنار این مسئولیت باید با مواردی ازجمله همین کسورات قانونی، نحوه آنالیز بها و قیمت جدید نیز آشنا باشید.

2.3.5. صورت­ وضعیت ماقبل قطعی

این صورت‌وضعیت آخرین صورت‌وضعیت موقت ارائه‌شده توسط پیمانکار است. برای بررسی این موضوع از منظر شرایط عمومی پیمان، باید گفت که در تبصره 1 ماده 34 شرایط عمومی پیمان ذکر شده است که حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، آخرین صورت‌وضعیت موقت طبق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، بدون لحاظ‌کردن مصالح پای‌کار (مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات موردنظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای‌کار خود انبار می‌کند) توسط پیمانکار تنظیم و تسلیم کارفرما می­شود. درواقع این صورت‌وضعیت که در ماده 34 شرایط عمومی پیمان از آن گفته‌شده است همان صورت‌وضعیت ماقبل قطعی است.

طبق تبصره یادشده چنانچه پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت ­نامه انجام تعهدات بی ­درنگ آزاد خواهد شد.

در ماده 34  شرایط عمومی پیمان ذکر شده است که در زمان امضای پیمان، برای تضمین انجام تعهدات، پیمانکار باید ضمانت­ نامه­ ای معادل 5 درصد مبلغ اولیه پیمان، صادرشده از طرف بانک و موردقبول کارفرما و طبق نمونه ­ای که ضمیمه اسناد مناقصه بوده است، تسلیم کارفرما کند که این ضمانت‌نامه باید تا یک ماه پس از تحویل موقت موضوع پیمان، معتبر باشد.

بنابراین برای یک مترور حرفه ­ای اشراف کامل به ماده­ های شرایط عمومی پیمان ضروری به ­نظر می­رسد.

3.3.5. صورت ­وضعیت قطعی

این صورت وضعیت در پایان کار و با ارائه مستندات تنظیم می‌شود. هزینه‌های برچیدن کارگاه بعد از اتمام کار و بندهای باقی‌مانده از قرارداد در این سند قید می‌شوند. پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی را بر اساس کارهای انجام‌گرفته و مفاد پیمان به مهندس مشاور ارسال کند. وی نیز باید ظرف مدت دو ماه آن را بررسی کند و به کارفرما برساند. کارفرما موظف است حداکثر تا سه ماه بعد از وصول آن، تمام مبالغ باقی‌مانده را پرداخت نماید. گفتنی است که صورت وضعیت‌های قطعی بدون صورت وضعیت‌های موقت نیز قابل ارائه هستند و مأخذ تسویه حساب به شمار می‌روند.

این صورت‌وضعیت باید بدون منظور شدن مصالح تجهیزات پای‌کار و شامل کلیه مستندات، صورت‌جلسات، ریزمتره ­های نهایی، کروکی­ ها، نقشه­ های ازبیلت و دستورکارها باشد.

متوجه موضوع نشدید؟ نگران نباشید! همین الان ویدئو زیر را مشاهده کنید تا خیلی سریع انواع صورت وضعیت را بشناسید.

نکته:

آماده‌کردن صورت‌وضعیت قطعی زمان­بر و بسیار حساس است زیرا هرگونه اشتباه محاسباتی در آن غیرقابل‌برگشت است بنابراین مترور باید در تهیه آن کمال دقت خود را بکار گیرد.

اگر پیمانکار در این مدت اقدامی برای تهیه صورت‌وضعیت قطعی نکند، با تأیید کارفرما و هزینه پیمانکار، مهندس مشاور اقدام به تهیه آن می‌کند و پس از امضای آن توسط پیمانکار، صورت‌وضعیت برای کارفرما ارسال می­شود. اگر پیمانکار از امضاء کردن امتناع کند، مهندس مشاور بدون امضای پیمانکار آن را برای کارفرما ارسال می‌کند.

درصورتی‌که پیمانکار اعتراضی نسبت به نظر کارفرما دارد باید اعتراض خود را ظرف مدت 1 ماه از تاریخ وصول صورت‌وضعیت، با ارائه دلیل و مدرک، یکجا به اطلاع کارفرما برساند. کارفرما نیز حداکثر یک ماه بعد از وصول اعتراض پیمانکار، نتیجه آن را اعلام خواهد کرد.

❓اگر پیمانکار بعد از اعتراض خود و نتیجه نظر کارفرما دوباره اعتراض داشته باشد و آن را قبول نداشته باشد، برای اعاده حق خود چگونه باید اقدام کند؟

بسته به اینکه اعتراض و اختلاف‌نظر بین کارفرما و پیمانکار بر سر چه موضوعی باشد پیمانکار باید طبق ماده 53 شرایط عمومی پیمان رفتار کند که بررسی آن برعهده شما مهندس عزیز واگذار می­شود.

6. بخش­ های تشکیل‌ دهنده هر صورت‌ وضعیت

‌‌‌‌‌هر صورت‌وضعیت که پیمانکار هرماه، جهت رسیدگی توسط مشاور ارائه می‌نماید از چندین بخش تشکیل‌شده است که در جدول زیر مشاهده می‌شوند.

شکل 14: نمودار درختی قسمت‌های تشکیل‌دهنده دفترچه صورت وضعیت

در ادامه به شرح هریک از این بخش‌ها می­ پردازیم.

1.6. روکش صورت وضعیت

اولین صفحه هر صورت‌وضعیت به اسمِ روکش صورت‌وضعیت شناخته می­شود. در این صفحه اطلاعاتی از قبیل موضوع پیمان، مدت پیمان، تاریخ صورت‌وضعیت، کارفرما، مشاور، پیمانکار، وضعیت تعدیل قرارداد تا صورت‌وضعیت فعلی و اطلاعاتی کلی ازاین‌قبیل در آن آورده می­شود. درواقع روکش حکم شناسنامه صورت‌وضعیت را دارد.

2.6. مبناهای قراردادی

مواردی ازجمله ابلاغ قرارداد، ابلاغ کار، تحویل زمین، تاریخ ­های مهم و… در صورت‌وضعیت آورده می­شود که می­توان آن‌ها را در روکش قرارداد آورد.

3.6. مستندات

در بعضی از صورت‌جلسات، دستور کارهای جدید (در مقاله کلیات متره و برآورد، به این موضوع پرداخته‌شده است) و ابلاغیه­ های دریافتی از کارفرما و مواردی این­ چنینی به‌عنوان مستند جهت تأکید، به‌صورت ضمیمه آورده می­ شود.

شکل 15: مستندات پیمانکار در خصوص محاسبات دستور کار جدید

نکته:

تمام مقادیر محاسبه‌شده توسط مترور در برگه ­های خلاصه متره و ریز متره (که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد) در قالب صورت مجالس کارکرد جبهه اجرایی می آید. درواقع بعد از هر عملیات اجرایی که توسط پیمانکار صورت می­گیرد، مترور موظف است که آن‌ها را ابتدا متره کرده، سپس در قالب صورت ­وضعیت در پایان هر ماه تسلیم مهندس مشاور نماید. درنهایت یک نسخه پس از اصلاحات مورد نظر مهندس مشاور، به پیمانکار ارجاع داده می­ شود.

شکل 16: روند انجام عملیات پروژه توسط پیمانکار و تهیه صورت‌جلسه آن

به زبان ساده ­تر اگر شما به ­عنوان یک مترور در دفتر فنی یک شرکت پیمانکاری فعالیت دارید، هر ماه باید تعداد متعددی صورت‌مجلس عملیات مربوط به یک جبهه کاری تنظیم نمایید زیرا هر ماه تعداد زیادی عملیات اجرایی مختلف در فازهای مختلف توسط گروه پیمانکاری انجام می­شود. مثلاً فرض کنید قسمتی از پروژه مربوط به اجرای سنگ مالون دیوارهای رفوژ میانی یک بزرگراه است و شرکت پیمانکار آن را تحویل یک پیمانکار جزء داده است. پیمانکار جز بعد از اتمام کار، صورت‌جلسه کارهای انجام‌شده خود را آماده و برای مطالبه خود آن را تحویل شرکت پیمانکار می­دهد.

در اینجا شرکت پیمانکار (که حکم کارفرمای پیمانکار جزء را دارد) باید توسط مترور خود صورت‌جلسه ادعایی پیمانکار جزء را بررسی کرده و حتی در صورت لزوم به محل اجرای کار رفته و پس از برداشتِ اندازه­ های لازم، صحت موارد مطرح شده توسط پیمانکار جزء را بررسی نماید. پس از اصلاح، تأیید و پرداخت مطالبه پیمانکار جزء، حال باید مترور شرکت پیمانکار، خود صورت‌جلسه جدیدی از کار انجام‌شده را بر اساس فهرست‌بهای منضم به پیمان تهیه و تنظیم کرده و آن را تسلیم ناظرمقیم نماید تا پس از بررسی و تحویل به دستگاه مشاور و اصلاح و برگشت به پیمانکار آن را آماده صورت‌وضعیت نویسی کند. البته ممکن است پیمانکار جزء در پروژه نباشد در این صورت پیمانکار صورت‌جلسات کارهای خود را تحویل مشاور (کارفرما) می‌دهد و مشاور صورت‌جلسه ادعایی پیمانکار را بررسی می‌کند و در صورت نیاز آن را اصلاح می‌کند و هزینه‌های پیمانکار را پرداخت می‌کند.

4.6. برگه ریز متره

در این برگه از صورت‌وضعیت، مترور باید متره­ های خود را به‌صورت ریز متره بیاورد. به عبارت دیگر هرآنچه در برگه خلاصه متره آورده شده است باید در این برگه به‌صورت مجزا و دقیق آنالیز شود. در واقع محاسبات ریزمتره مربوط به هر ردیف از فهرست بها باید به صورت جداگانه و مجزا تعیین و نوشته شود. به عنوان مثال اگر در برگه خلاصه متره قسمتی از کار مربوط به آیتم 080101 بود، در این برگه باید تمام محاسباتی که منجر به رسیدن این مقدار شده است، آورده شود. در ادامه نمونه­ ای از برگه ریز متره آورده شده است.

شکل 17: قسمتی از برگه ریز متره یک صورت‌وضعیت

همان‌طور که مشاهده می­ کنید در نمونه برگه ریز متره ارائه‌شده بالا هر آیتم استفاده‌شده توسط مترور، چندین صورت‌جلسه نقل‌شده است. اگر بخواهیم دقیق­ تر به این موضوع بپردازیم همان‌طور که از فرمت برگه ریز متره مشخص است، این برگه از چندین ستون تشکیل‌شده است که مربوط به مقادیر طول، عرض و ارتفاع کار انجام‌شده است. درواقع مترور باید در این قسمت ریزبه‌ریز کارهای انجام‌شده مربوط به آیتم موردنظر را بیاورد و مقادیر آن را در ستون­ های طول و عرض و ارتفاع وارد نماید.

اما معمولاً برای پرهیز از تکرار مکررات و مصرف بیش‌از اندازه کاغذ و جلوگیری از حجیم شدن صورت‌وضعیت، از این کار صرف­نظر شده و به جای آن به صورت‌جلسه‌هایی که قبلاً توسط مترور ارائه شده و توسط ناظرمقیم و مشاور بررسی و تصحیح و تائید شده، ارجاع داده می‌شود. درواقع این صورت‌جلسات همان ریزمتره­ هایی‌ست که باید مترور آن را تهیه و محاسبه کند. در ادامه نمونه ­ای از یک صورت‌جلسه آورده شده است.

اجزای صورت مجلس عبارتند از:

• ریزمتره
• خلاصه متره
• روکش:روکش صورتمجلس شامل نام کارفرما,نام پیمانکار,نام مشاور,تاریخ قرارداد,شماره قرارداد,
• پیوست ها(نقشه ها وجزئیات)

برای آشنایی بیشتر با قسمت­ های مختلف یک صورت‌جلسه می‌توانید به مقاله کاربرد متره و برآورد رجوع نمایید.

شکل 18: نمونه برگه ریز متره صورت مجلس انجام کار در یک جبهه کاری

5.6. برگه خلاصه متره

در این برگه از صورت‌وضعیت، همان‌طور که از اسم آن مشخص است، باید خلاصه­ ای از کارهایی که پیمانکار انجام داده است، توسط مترور برحسب آیتم موردنظر تفکیک شود. در واقع به نقل از برگه ریزمتره، مقدار جزئی و کلی هر ردیف از فهرست بها در این برگه گنجانده می­شود. در این برگه تنها مقادیر کارهای انجام‌شده بر اساس واحد آن مدنظر است و اشاره‌ای به قیمت واحد هر آیتم نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال مقدار محاسبه شده برای غلاف گذاری با لوله پی‌وی‌سی که از 11ریزمتره محاسبه شده است در شماره ردیف 1-1 مقدار 22,23/00 مترطول محاسبه شده است که این مقدار باید بعداً در برگه ریز مالی در بهای واحد ضرب شود تا مقدار کل برآوردی از این عملیات، محاسبه شود.

شکل 19: قسمتی از برگه خلاصه متره یک صورت‌وضعیت

همان‌طور که مشاهده می­کنید مترور تمام عملیات انجام‌شده را متره کرده و بر اساس آیتم فهرست­ بها به تفکیک آن را در جدول مخصوص خود آورده است. در این جدول شرح مختصری از عملیات انجام‌شده آورده شده و مقابل آن شماره آیتم فهرست­ بهای منضم به پیمان نمایش داده می­شود. در ستون بعدی مترور باید مشخص کند که این عملیات اجرایی، از چندین ریز متره به‌دست‌آمده است.

در ستون­ های بعدی این برگه از خلاصه متره مقدار جزئی کار به همراه ضریب جزئی (ضریبی که نشان می‌دهد احجام ریز متره باتوجه‌به درصدهای احتمالی موجود در توضیحات فهرست یا در برخی از موارد تعداد تکرار عملیات و … بنا به تعریف از پیش مشخص شده می‌باشد) مربوط به آن آورده شده است که با اعمال آن در نهایت مقدار کل عملیات انجام شده مشخص می­شود. این مقدار کل در برگه ریز مالی مورداستفاده قرار می­گیرد.

6.6. ریز مالی

پس از تهیه ریز متره و خلاصه متره و رسیدن به مقادیر کارکردهای هر فعالیت، بایستی بهای واحد مربوط به هر فعالیت مشخص شده و تخصیص یابد. بدین منظور مقادیر خلاصه متره در بهای واحد ردیف­ های فهرست بها ضرب می­شود.

به عنوان مثال تمام عملیات فصل چال­زنی که باتوجه‌به فهرست‌بهای منضم به پیمان، انجام‌شده است به‌صورت آیتم به آیتم مشخص شده است. در ادامه نمونه ­ای از ریز مالی مشاهده می­شود که در آن آیتم­ های استفاده‌شده مربوط به فصل چال زنی، تزریق، دیوار آب‌بند آورده شده است.

شکل 20: نمونه ای از برگه ریز مالی

همان‌طور که مشاهد می­کنید در ردیف شماره 161 مقدار محاسبه شده برای غلاف گذاری توسط پیمانکار 2,223/000 مترطول بوده است که مهندس مشاور آن را رد کرده است و 1,478/80 مترطول را جایگزین کرده است.

در این دوره کارکرد فقط تجهیز و برچیدن کارگاه مربوط به فهرست‌بهای چاه را داشتیم که در برگه ریز مالی زیر آورده شده است.

شکل 21: نمونه ای از برگه ریز مالی قسمت تجهیز و برچیدن کارگاه

7.6. خلاصه مالی فصول

در فرم خلاصه مالی برآورد و جمع ریالی ردیف­ های مربوط به هر فصل در جدول ریز مالی تا تاریخ ارائه صورت وضعیت (یک یا چند ردیف که مبلغ کارکرد فصل مربوط را مشخص می نماید) آورده می­شود.

به‌عنوان‌مثال، تمام چال­زنی و تزریق‌های انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ تهیه صورت‌وضعیت در قالب فصل 4 فهرست‌بهای سدسازی، برآورد شده و در خلاصه مالی فصول آورده شده است.

در این برگه نیز اعداد ادعایی پیمانکار بارنگ مشکی آورده می­شود و اعداد مورد تأیید مشاور بارنگ قرمز نمایش‌داده‌شده‌اند. سپس مشاور مادر (در صورت وجود) با رنگ آبی رسیدگی می‌کند و کارفرما در نهایت عدد نهایی را با رنگ سبز رسیدگی و ابلاغ می‌کند (رنگ‌ها در هر سیستم بنا به شرایط سیستم انتخاب و معرفی می‌شوند) بنابراین مترور باید در این برگه از صورت‌وضعیت، جدول مربوط به برآورد کارهای انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ ارائه صورت‌وضعیت را به‌صورت فصل‌بندی شده تحویل مشاور دهد. در ادامه نمونه ­ای از این روکش مالی را خواهیم دید.

شکل 22: نمونه ای از روکش مالی فصول (خلاصه مالی)

8.6. روکش مالی کل

برگه مالی کل خلاصه ­ای از برآورد و کارکردهای هر فهرست بها، مبلغ کارکرد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه و برگ خرید و مصالح پای­کار در پروژه می­باشد. برای مثال در پروژه ­ای که شامل فهرست بهای رشته ابنیه، فهرست بهای رشته تاسیسات برقی و تاسیسات مکانیکی می­باشد. ابتدا مبلغ فصول مختلف مندرج در جدول خلاصه مالی برای یک رشته فهرست بها را باهم جمع نموده و در جدول مالی کل درج می­ نماییم.

نکته: جداول ریز متره، خلاصه متره، ریز مالی و خلاصه مالی به تفکیک برای هر رشته فهرست بها تهیه می­گردد، سپس در جدول مالی کل، مبلغ کارکرد مربوط به هر رشته فهرست بها را در نظر گرفته می­شود. همچنین حسب مورد، مبلغ مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه مطابق با پیشرفت آن در پروژه در این جدول اضافه می شود.

در این برگه که ابتدا مقادیر مورد درخواست پیمانکار، با رنگ مشکی نمایش‌داده‌شده، پس از تحویل به ناظر مقیمِ پروژه (شرکت مشاور) و بررسی اولیه، مشاور این حق و اختیار را دارد که ادعای پیمانکار را با رنگ قرمز رد کرده و مقدار محاسبه‌شده خود را اعلام نماید. سپس مشاور مادر (در صورت وجود) با رنگ آبی رسیدگی می‌کند و کارفرما در نهایت عدد نهایی را با رنگ سبز رسیدگی و ابلاغ می‌کند (رنگ‌ها در هر سیستم بنا به شرایط سیستم انتخاب و معرفی می‌شوند)

نکته ­ای که باید به آن در صورت‌وضعیت‌ها توجه شود این است که مقادیر برآورد شده در صورت‌وضعیت مقادیر تجمعی می‌باشند. یعنی مقادیر کارهای انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ صورت‌وضعیت آن ماه است.

در ادامه نمونه­ ای از برگه یا روکش مالی کل آورده شده است که در آن ادعای پیمانکار برای کار انجام‌شده مبلغی در حدود 20 میلیارد و 752 میلیون تومان است که مشاور این ادعا را بنا به دلایل مختلف رد کرده و رقم 15 میلیارد و 617 میلیون تومان را درست می­داند.

شکل 23: نمونه ای از روکش مالی کل

همان‌طور که مشاهده کردید در این روکش مالی کل از 5 فهرست‌بهای ابنیه , راه، راه‌آهن و باند فرودگاه,تاسیسات مکانیکی,چاه ها و قنات ها وسدسازی  استفاده‌شده است. به­ عنوان مثال مترور مجموع برآورد کارهای ابنیه را طبق فهرست بهای ابنیه 185,998,996 ریال محاسبه کرده است که این مقدار مورد تأیید مشاور نبوده و پس از اصلاح به مبلغ 185,178,420 ریال  تغییر کرده است.

بنابراین با توضیحاتی که تا اینجا ارائه شده، متوجه می‌شویم که مترور برای تهیه صورت­وضعیت هرماه باید پس از تهیه صورتجلسات انجام کارهای هر بخش از پروژه و جمع­بندی آن­ها به کمک جدول فهرست ­بها، کارهای انجام شده را برآورد کند.

پس نتیجه می­گیریم که صورت مجلس نوشتن با صورت‌وضعیت نوشتن متفاوت است.

 9.6. صورت مجلس

صورت­جلسات با توجه به شرایط عمومی و خصوصی پیمان، فهرست بها، آیین نامه­ ها و بخشنامه­ های فنی سازمان برنامه و بودجه و نیاز پروژه تهیه و جزئی از مدارک وقابل استناد پروژه ­ها می­باشد. این اسناد (صورت­جلسه­ ها) باعث شفافیت اطلاعات مالی و حقوقی پروژه می­شود.

انواع صورت­جلسات شامل؛ صورت­جلسات تحویل زمین، صورت­جلسه درستی نقاط نشانه کارگاه، صورت­جلسه ورود مصالح به کارگاه، صورت­جلسه کار انجام شده (کارکرد)، صورت­جلسه مصالح پای­کار، صورت­جلسه تحویل موقت و صورت­جلسه تحویل قطعی می‌شود.

10.6. دستور کارها

در مورد دستور کارهای جدید در مقاله کلیات متره و برآورد و کاربردهای متره و برآورد توضیحات کافی ارائه‌شده است. اما آنچه درزمینه صورت‌وضعیت یک مترور باید به آن دقت کند این است که دستور کارها باید به­ عنوان مستندات کارکرد پیمانکار، همراه صورت‌وضعیت ارائه شود.

11.6. فاکتورهای خرید

برای درک بهتر این موضوع به اقلام فاکتوری در قسمت انواع قیمت ها رجوع کنید. در ادامه نمونه­ ای از فاکتور خرید و همچنین اعمال مقادیر فاکتوری در صورت‌وضعیت آورده شده است.

شکل 24: نمونه فاکتور خرید یراق‌آلات پنجره ساختمان توسط پیمانکار

شکل 25: نمونه صورت‌وضعیت با اعمال اقلام فاکتوری

در ویدئوی زیر توضیحات ارکان یک صورت وضعیت را از زبان مهندس امیرحسین امیری بشنوید:

7. انواع ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت

طبق ضوابط و دستورالعمل­ های مربوط به برآورد، ضرایب فهرست بها اعدادی هستند که به منظور جبران هزینه­ های ویژه بر پروژه اعمال می­شوند. بنابراین ضرایب موجود در پیمان­ها در حقیقت مکمل بهای واحد مندرج در هر یک از آیتم­ های موجود در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان می­باشد.

بعد از این که قیمت خالص هر پیمان برآورد شد، بر آن یک سری ضرایب (که به پیمان مربوطه بستگی دارد)، اعمال می­شود که تعدادی از آنها جنبه­ ی کلی داشته و بقیه­ ی آنها به پیمانکار پیشنهاد دهنده قیمت وابسته است؛ به این ضرایب، ضرایب فهرست بها گفته می­شود.

در ادامه به شرح هریک از این ضرایب می­پردازیم.

شکل 26: نمودار درختی ضرایب مورداستفاده در تهیه صورت وضعیت

1.7. ضریب منطقه

قیمت­ های آیتم ­های موجود در فهارست بها، بر اساس شهر مرکز کشور یعنی تهران محاسبه و اعمال‌شده‌اند. بنابراین برای پروژه­ای که در شهری غیر از تهران است مثل شهر سیستان و بلوچستان باید یک ضریب تحت عنوان ضریب منطقه اعمال شود. این ضریب که توسط سازمان برنامه‌وبودجه کشور محاسبه می­شود برای هر شهر مقدار خاص خود را دارد. عوامل مختلفی در تعیین این ضریب دخالت دارد ازجمله: ویژگی­ های منطقه موردنظر ازلحاظ آب­ و هوایی، میزان محرومیت منطقه ازلحاظ دسترسی به مصالح و نیروهای کار و راه­ های دسترسی و مواردی از این قبیل.

مقدار آن برای هر فهرست ­بها مقادیر متفاوت است. در زیر فایل ضریب منطقه ­ای امور پیمانکاری آورده شده است.

دانلود فایل ضریب منطقه ای صورت وضعیت

اگر به جداول این فایل دقت کنید این ضریب برای مناطق محروم ­تر (ازلحاظ مختلف) مقدار بیشتری دارد به‌عنوان‌مثال برای شهر عسلویه بخش ابنیه مقدار 1.15 و برای شهر کاشان 1 در نظر گرفته‌شده است.

شکل 27: جدول ضریب منطقه دو شهر کاشان و عسلویه

2.7. ضریب طبقات

قیمت ­هایی که شما در فهارست بها مشاهده می­ کنید برای کار در طبقه مبنا یعنی طبقه همکف و زیرهم­کف در نظر گرفته‌شده است. فرض کنید در یک ساختمان 7 طبقه بخواهیم نازک­ کاری سقف­ ها و دیوارهای ساختمان را اجرا کنیم. طبیعتاً به‌مراتب کار دشوارتر از طبقه همکف است و برای اجرای این آیتم باید بسته­ های گچ و مصالح موردنیاز دیگر به طبقات بالاتر حمل شود. از طرفی مشخص است که برای جابه ­جایی مصالح تا ارتفاعات بالاتر با افت مصالح روبرو می­ شویم و درصدی از مصالح پرت می­شوند. همه‌ی این موارد در قالب یک ضریب به اسم ضریب طبقات در قیمت نهایی کار ضرب می­شود تا اثر آن­ها در کاردیده شده باشد.

توجه داشته باشید مساحت هر طبقه باید از نقشه­ های اجرایی موجود محاسبه شود و بٌعد خارجی طبقات لحاظ شود.

1.2.7. نحوه محاسبه ضریب طبقات

از پیوست 2 فهرست بهای ابنیه، ضریب طبقات از فرمول زیر محاسبه می ­شود.

F₀  = سطح زیربنای همکف

F₁  = سطح زیربنای طبقه اول بالاتر از طبقه همکف

F₂  = سطح زیربنای طبقه دوم بالاتر از طبقه همکف

.

.

.

سطح زیربنای طبقه n ام بالاتر از طبقه همکف = F_n

B₀  = سطح زیربنای زیر همکف

B₁  = سطح زیربنای طبقه اول پایین­تر از طبقه زیر همکف

B₂  = سطح زیربنای طبقه دوم پایین­تر از طبقه زیر همکف

.

.

.

سطح زیربنای طبقه m آم پایین­تر از طبقه زیر همکف = B_m

S = سطح کل ساختمان زیربنای، با احتساب سطح زیربنای طبقه همکف، طبقه زیر همکف، تمام طبقات بالاتر از همکف تمام طبقات پایین‌تر از طبقه زیر همکف

علت استفاده از مساحت زیربنای طبقات در فرمول محاسبه ضریب طبقات این است که این ضریب به‌تمامی کارهایی که در سطح طبقات انجام ­می ­شود تعلق دارد ازجمله نازک­ کاری، آجرچینی دیوارها و…

مطلوب است ضریب طبقات ساختمانی که دارای 5 طبقه بالای طبقه همکف است که مساحت هر طبقه به­ جز بام برابر 220 مترمربع و برابر طبقه همکف و بام دارای مساحت 180 مترمربع و مساحت طبقه زیر همکف و پارکینگ زیر آن 200 مترمربع است.

حل:

ضریب طبقات باید تا 4 رقم بعد از اعشار محاسبه شوند و چنانچه رقم پنجم زیر 5 باشد حذف شود و اگر بیشتر از 5 بود یک رقم به رقم چهارم اضافه شود بنابراین ضریب طبقات در اینجا برابر است با:

P = 1.02

❓ اگر در حین انجام کار کارفرما تصمیم بگیرد که بجای ساختمان 10 طبقه آن را 9 طبقه بسازد تکلیف ضریب طبقات چیست؟

چنانچه در حین اجرای کار تعداد طبقات و مساحت آنها تغییر کند و این تغییرات به اجرا در آید فرمول مربوط یکبـار دیگـر بـر اسـاس ضریب حاصل از این تغییرات محاسبه و در آخرین صورت وضعیت اعمال می شود، مشروط بر اینکه در برآورد انجام شده ضریب p بـیش بینـی شده باشد. چنانچه نقشه های اجرایی به گونه ای باشد که نباید ضریب p در برآورد محاسبه شود ولی در حین اجرای کار و تغییر نقشه، اسـتحقاق دریافت ضریب p را پیدا نماید این ضریب محاسبه و در صورت وضعیت ها اعمال می شود.

3.7. ضریب ارتفاع

این ضریب تا فهرست‌بهای سال 1388 قابل‌استفاده بود و از فهرست‌بهای سال 1388 به بعد حذف گردید. فهرست‌بها برای کار در ارتفاعات بیشتر از 3.5 متر ضریبی تحت عنوان ضریب ارتفاع در نظر گرفته است. معمولاً ارتفاع طبقات از 3.5 متر بیشتر نیست بنابراین طبیعی است برای ساختمان ­های با ارتفاع بیشتر از 3.5 متر و کار در ارتفاع بیشتر نیاز است که پیمانکار تمهیداتی از جمله ایجاد داربست جهت اجرای نماهای خارجی می‌اندیشد. کار در ارتفاعات بالاتر افت مصالح بیشتر و سختی کار بیشتری دارد که همین باعث بیشتر شدن دستمزد کارگرها نیز خواهد شد.

فرمول محاسبه این ضریب به‌صورت زیر است که البته دیگر استفاده ­ای ندارد:

برای  3.5m <H< 10m:

برای H> 10m:

Q: ضریب طبقات

H: عبارت است از تراز طبقه از تراز کف طبقه مربوطه تا تراز کف طبقه بالایی. در ساختمان­ های شیب‌دار، متوسط ارتفاع خط‌ الرأس شیب و ارتفاعی که شیب آغاز می ­شود، از تراز کف طبقه، ملاک عمل خواهد بود.

❓اما سوالی که اینجا ایجاد می­ شود این است که تکلیف ضریب ارتفاع برای فهارست بهای بعد از 1388 چه می ­شود؟

در جواب این سؤال باید گفت که در فصولی مانند فصول 5 و 6 فهرست‌بها که مربوط به قالب­ بندی چوبی و فلزی است خود فهرست­ بها برای ارتفاعات بیشتر از 3.5 متر اضافه بها در نظر گرفته است و درواقع مترور با استفاده از این آیتم ­ها به‌صورت غیرمستقیم از ضریب ارتفاع بهره برده است. پیشنهاد می­ شود حتماً برای درک بهتر به خلاصه فصول 5 و 6 فهرست­ بهای ابنیه رجوع کنید.

شکل 28: قسمتی از فصل ششم فهرست‌بهای 1401 ابنیه که در آن می توان اثر ضریب ارتفاع را دید

اما برای فصولی که این اثر در آن‌ها دیده نشده است مانند فصل چهارم فهرست‌بهای 1399 ابنیه که مربوط به عملیات بنایی با سنگ است اگر برفرض پیمانکار بخواهد نمای بیرونی ساختمان را سنگ کند باید چگونه اثر ضریب ارتفاع را در قیمت نهایی خود ببیند؟ در جواب باید دو حالت را بررسی کرد.

حالت الف) برای نماسازی ساختمان بیش از 3.5 متر باید از ردیف­ های پیوست 4 فهرست‌بهای ابنیه (تجهیز و برچیدن کارگاه) و قیمت ایجاد داربست استفاده کنیم.

شکل 29: قسمتی از پیوست 5 فهرست‌بهای 1401 ابنیه

حالت ب) در مورد کارهای داخل ساختمان برای ارتفاع بالاتر از 3.5 متر پیمانکار باید آن را در پیشنهاد قیمت یعنی قبل از عقد قرارداد ببیند تا ضریب پیمان افزایش یابد و غیرمستقیم ضریب ارتفاع لحاظ شده باشد.

در آخر اگر بخواهیم تفاوت بین ضریب ارتفاع و ضریب طبقات را شرح دهیم باید گفت که ضریب طبقات شامل حال تمام‌کارهایی که درون ساختمان و طبقات انجام می­ شود، است فارغ از ارتفاع طبقه، اما ضریب ارتفاع مشمول کارهایی که در ارتفاع و فضای باز انجام ­می­شود مثل همین سنگ­ کاری نمای ساختمان که نیاز به داربست دارد.

4.7. ضریب پیمان

همان‌طور که در مقاله کاربردهای متره و برآورد گفته شد، یکی از کاربردهای متره در زمان قبل از انعقاد پیمان بین کارفرما و پیمانکار است. کارفرما قبل از برگزاری مناقصه، توسط گروه مترور خود، برآورد هزینه کل پروژه را انجام می ­دهد و قیمتی تحت عنوان هزینه اجرای کار را به دست می­ آورد و در زمان مناقصه آن را به اطلاع پیمانکاران می ­رساند. پیمانکار باید در مدت تعیین‌شده توسط کارفرما به‌وسیله نقشه ­های اجرایی که در اختیارش قرار می­گیرد، به‌ وسیله گروه مترور خود، برآورد خود را از پروژه تحت عنوان قیمت پیشنهادی در پاکت پیشنهاد قیمت تسلیم کارفرما کند.

اگر پیشنهاد قیمت پیمانکار موردقبول کارفرما بود و پیمانکار برنده مناقصه شد، اولین ضریبی که پیمانکار باید آن را در محاسبات خود بکار گیرد در اینجا مشخص می ­شود. از حاصل تقسیم قیمت پیشنهادی پیمانکار بر قیمت اجرای کار (محاسبه‌ شده توسط کارفرما) ضریبی به دست می ­آید تحت عنوان ضریب پیمان.

اگر این ضریب بزرگ‌تر از 1 باشد در اصطلاح می ­گویند پیمانکار پیشنهاد افزایش قیمت داده است و به آن ضریب پلوس گویند. اگر این ضریب کوچک‌تر از 1 باشد در اصطلاح می­گویند پیمانکار تخفیف داده است و به آن ضریب مینوس گویند، و درنهایت اگر عدد به‌دست‌آمده 1 باشد، در اصطلاح می­ گویند پیمانکار پیشنهاد قیمت نت (Net) داده است. به این ضریب، ضریب پیشنهادی کل نیز گفته می­ شود.

اما نکته ­ای که در محاسبه ضریب پیمان باید به آن توجه شود این است که در هنگام برآورد برای پیشنهاد قیمت توسط مترور، ضرایب منطقه و بالاسری و ارتفاع و طبقات مشخص است و مترور باید این ضرایب را در برآورد خود وارد کند تا قیمت واقعی کار به دست آید. در واقع ضریب پیمان به کمک این ضرایب محاسبه می­ شود. پیشنهاد می ­شود برای نحوه محاسبه ضریب پیمان در قالب یک مثال نسبتاً کامل به دستورالعمل “نحوه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل ­های فهرست­ بها” رجوع نمایید که فایل آن در ادامه مشاهده می شو‌د. حتما به این فایل یک نگاه بندازید.

دانلود فایل نحوه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل ­های فهرست­ بها

5.7. ضریب پیشنهادی جزء (ضریب فصل)

اما ضریب فصل در صورت وضعیت چیست؟ قبل از انعقاد قرارداد و جهت پیشنهاد قیمت، پیمانکار هنگام متره و برآورد طبق نقشه­ های اجرایی با بهره ­گیری از فهرست‌بها، برگه ­ای تنظیم می­کند که در آن قیمت­ های پیشنهادی هر فصل فهرست­ بها نوشته‌شده است. اگر این قیمت را بر قیمت محاسبه‌ شده برای هر فصل توسط کارفرما تقسیم کنیم، ضریبی تحت عنوان ضریب پیشنهادی جزء یا ضریب فصل به دست می ­آید.

در ادامه نمونه جدول ارائه ضریب پیشنهادی جز آورده شده است.

شکل 30: نمونه جدول برآورد فصول جهت پیشنهاد قیمت توسط کارفرما

همان‌طور که مشاهده می ­کنید اقلام پایه و غیر پایه (ستاره ­دار) به تفکیک آورده شده است و درنهایت با یکدیگر جمع شده ­اند. در آخر ضرایب صعوبت کار در ارتفاع و طبقات و ضریب منطقه (در جدول بالا و برای شهر کاشان، ضریب منطقه برای ابنیه 1 است) و ضریب بالاسری (در ادامه به آن می ­پردازیم) در مقدار مبلغ محاسبه‌ شده ضرب شده ­اند.

شکل 31: نمونه جدول ارائه ضریب پیشنهاد قیمت جزء توسط پیمانکار

همان‌طور که مشاهده می­ کنید با تقسیم اعداد پیشنهادی برای هر فصل توسط پیمانکار (ستون شماره 5) بر اعداد پیشنهادی برای هر فصل توسط کارفرما (ستون شماره 4)، ضریب پیشنهادی جزء برای هر فصل به دست می ­آید.

6.7. ضریب بالاسری

این ضریب به دلیل هزینه ­های غیرمستقیمی است که پیمانکار اجباراً باید پرداخت کند و امکان اختصاص آیتم خاصی برای آن در فهرست‌بها وجود ندارد. این ضریب در قیمت محاسبه‌شده پیمانکار ضرب خواهد شد. در واقع این ضریب، هزینه­ های پنهان و پشت پرده ­ای که آنالیز بهای فهرست‌بها (که توسط سازمان برنامه‌وبودجه محاسبه و تهیه می ­شود) آن را ندیده است، آشکار می ­کند.

این هزینه به دو دسته‌ی هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار تفکیک می ­شود.

7.7. هزینه بالاسری عمومی

این نوع از هزینه شامل هزینه‌هایی است که نمی­توان آن­ها را به کار مشخصی مربوط دانست و در تمامی پروژه­ های شرکت پیمانکار مشترک است. مانند:

۱-هزینه نگهداری دفتر مرکزی

۲-هزینه آب و برق و سوخت دفتر مرکزی

۳- هزینه پذیرایی و آبدارخانه دفتر مرکزی

۴- هزینه فتوکپی و چاپ نقشه دفتر مرکزی

و….

برای اطلاعات بیشتر به پیوست 3 فهرست بهای رشته ابنیه سال 1401 مراجعه نمایید.

8.7. هزینه بالاسری کار

 این نوع از هزینه شامل هزینه‌هایی است که می­توان آن­ها را به کار مشخصی مربوط دانست. به این معنا که مختص یک پروژه بوده و هزینه­ های آن دخالتی در دیگر پروژه ­های شرکت پیمانکار ندارد. مانند:

۱- هزینه مالیات

۲-هزینه صندوق کارآموزی

۳-هزینه ضمانت‌نامه انجام تعهدات

۴-سود پیمانکار

و….

برای اطلاعات بیشتر به پیوست 3 فهرست بهای رشته ابنیه سال 1401 مراجعه نمایید.

همه این هزینه ­ها با اعمال یک ضریب به اسم ضریب بالاسری در قیمت نهایی پروژه، جبران می‌شوند. طبق دستورالعمل کاربرد فهرست‌بهای ابنیه سال 1401 مقدار این ضریب برای کارهای عمرانی و غیر عمرانی به‌صورت زیر است.

شکل 33: مقدار ضریب بالاسری

اما اگر بخواهیم کمی دقیق بشویم سرنوشت هر پروژه به هزینه بالاسری آن وابسته است.

مثلاً ممکن است در زمانی شرکت پیمانکار فقط یک پروژه در دست اجرا داشته باشد، بنابراین هزینه دفتر فنی کلاً از آن تأمین می­ شود یا ممکن است شرکت چندین پروژه را در دستور کار داشته باشد که مسلماً سهم هر پروژه به نسبت کمتر خواهد شد. همچنین ممکن است یک شرکت پیمانکار تنها به یک رئیس کارگاه و یک مهندس اجرا نیاز داشته باشد یا ممکن است شرکت بزرگ پیمانکاری باشد و به رئیس کارگاه، دفتر فنی، امور قراردادها، کنترل پروژه و…. نیاز داشته باشد.

به همین علت می­ توان گفت اعلام یک ضریب ثابت برای کارهای عمرانی و غیر عمرانی از طریق صدور بخش‌نامه، امری غیر کارشناسی بوده و قطعاً یکی از طرفین پیمان تحت تأثیر این ضریب قرار خواهند گرفت. بنابراین باید برای واقعی ­تر نمودن این ضریب تمهیداتی جدی در نظر گرفته شود تا ضرر کمتری دامن پیمانکار یا کارفرما را بگیرد.

در ادامه نحوه آنالیز محاسبه ضریب بالاسری آورده شده است البته ممکن است با تغییر قوانین یا برای پروژه­ های خاص این محاسبات و اعداد تغییر کنند.

1.8.7. آنالیز هزینه بالاسری طرح­ های عمرانی از طریق مناقصه

در جدول زیر سهم هر قسمت بصورت جداگانه و درصدی از هزینه کل کار بیان شده است. دقت داشته باشید که این مقادیر با آنالیز قیمت هزینه­ های مختلفی که به ­عنوان بالاسری برعهده پیمانکار است، بدست آمده است.

جدول 1 (ضریب بالاسری طرح عمرانی از طریق مناقصه)

بنابراین ضریب بالاسری طرح عمرانی از طریق مناقصه برابر است با:

9.7. ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه

در مقاله کلیات متره و برآورد در مورد تجهیز و برچیدن کارگاه توضیحات کافی داده شده است. در اینجا قصد داریم با مسئله پرداختی آن و ضریب موردنیاز آنکه یک مترور باید از آن برای برآورد بهره گیرد، آشنا شویم.

در پیوست 5 فهرست­ بها توضیحات کامل برای نحوه تجهیز و برچیدن کارگاه آمده است. مترور باید تمامی هزینه­ هایی که برای تجهیز و درنهایت پس از تحویل پروژه، برچیدن آن، نیاز است را در جدولی لیست کرده و در محاسبات به کار گیرد.

در ادامه قسمتی از جدول پیوست 5 فهرست‌بها ابنیه سال 1401 (که در آن آیتم ­ها باقیمت مقطوع و البته بدون قیمت است) آورده شده است. استفاده از واحد مقطوع به‌این‌علت است که قیمت هر یک از آیتم­ های این جدول با آنالیز بها به‌وسیله مهندس مشاور محاسبه شده است و نمی­توان واحد مشخصی را برای عملیات مربوط در نظر گرفت.

شکل 33: قسمتی از جدول پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه 1401

اما اگر بخواهیم از ضریب پرداختی کارفرما به پیمانکار طبق فهرست­ بها برای تجهیز و برچیدن کارگاه آگاه شویم به پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه 1401 مراجعه می­کنیم.

شکل 34: بند 2-17 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه سال 1401

همان‌طور که گفته شد مترور موارد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه را در جدولی با قیمت مقطوع لیست می‌کند که این موارد دارای شماره آیتم هستند. همان‌طور که دربند 17-2 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه 1401 مشاهده می کنید، گفته‌شده که پس از جمع مبالغ تمام موارد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه و کسر موارد 420301 تا 420303 و 421001 تا 421104 و 420104 (که جمع این آیتم ها مقدار زیادی می تواند باشد)، نباید از 4 درصد هزینه اجرای کار بیشتر باشد.

البته این به‌منظور سقف هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه نیست زیرا حجم زیادی از آیتم ها از آن کسر می شود. بنابراین سقف هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه می تواند از 4 درصد بیشتر یا کمتر باشد.

در مواردی که در قرارداد ذکر شود که هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه 4 درصد مبلغ پیمان است دیگر نمی توان ادعای بیشتری داشت. به عبارتی اگر شما با کارفرما به توافق 4 درصدی رسیدید ولی پس از تجهیز کارگاه متوجه شدید که هزینه هایی بیشتری را پرداخت کرده اید دیگر نمی توانید ادعایی در رابطه ‌با این بند از قرارداد داشته باشید.
اما هزینه هریک از ردیف های تجهیز و برچیدن کارگاه که در جدول آمده است، به‌تناسب پیشرفت عملیات، مربوط به همان ردیف تجهیز و برچیدن کارگاه، محاسبه می شود و در صورت‌وضعیت لحاظ می شود.

به یاد داشته باشید که به طور معمول هزینه های تجهیز و برچیدن کارگاه چیزی بین 2.5 تا 4 درصد است که پس از اعمال ضریب پیمان قابل پرداخت است.

شکل 35: بند 4-2 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه سال 1401

❓ آیا در ردیف­ های تجهیز و برچیدن کارگاه می ­توان ردیف ستاره­ دار آورد؟

برای جواب به بند 2-1 فصل تجهیز و برچیدن کارگاه فهرست‌بهای ابنیه 1401 رجوع می­کنیم.

شکل 36: بند 2 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه سال 1401

10.7. ضریب صعوبت کار

دربند 4-2 و 4-3 در مورد ضرایب طبقات و ارتفاع صحبت کردیم که به دلیل سختی کار در ارتفاع و طبقات بر اساس فرمول­ هایی این ضریب محاسبه می­شوند. اما در برخی پروژه­ های خاص به دلیل سختی کار در مواردی مانند تونل یا ترافیک یا معادن ضریبی تحت عنوان ضریب صعوبت کار در نظر می­گیرند تا جبران خسارت پیمانکار ناشی از افت و کندی کار و راندمان کار باشد.

به ­عنوان نمونه فرض کنید پیمانکار یک پروژه انتقال خطوط آب هستید. زمین­ه ای انتقال آب دارای شیبی بیش از 7 درصد است. به دلیل سختی کار جهت انتقال لوله در این شرایط فهرست‌بهای رشته خطوط انتقال آب ضریب 1.12 را در نظرمی­ گیرد.

شکل 37: بند 1 پیوست 2 فهرست‌بهای خطوط انتقال آب سال 1401

11.7. ضریب مصالح پای‌کار

در مورد مصالح پای‌کار (مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات موردنظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای‌کار خود انبار می‌کند) در مقاله کلیات متره و برآورد توضیحات کافی داده شده است. اما ضریبی که مترور باید از آن برای تنظیم صورت وضعیت های خود در خصوص مصالح پای‌کار استفاده کند چیست؟ برای جواب این سؤال به فهرست بهای ابنیه سال 1401 رجوع می کنیم.

شکل 38: بند 5 پیوست 1 فهرست‌بهای ابنیه 1401

همان‌طور که مشاهده می ­کنید این ضریب 0.7 است و جهت تقویت بنیه پیمانکار این مقدار از هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، پرداخت می­ شود. به‌طور مثال فرض کنید که شما به‌عنوان پیمانکار 10 تن آجر فشاری سفارش داده ­اید و پای­کار تخلیه کرده­ اید، مترور در صورت‌وضعیت خود باید ضریب 0.7 و ضریب منطقه و بالاسری و ضریب پیمان را در مقدار برآوردی این مصالح ضرب کند. دلیل عدم استفاده از ضرایب ارتفاع و طبقه این است که این مصالح در پای‌کار تخلیه می­ شوند نه در ارتفاع!

سوالی که شاید در ذهن ایجاد شود این است که پیمانکار یکبار هزینه مصالح پای کار (در اینجا آجر فشاری) با ضریب 0.7 از کارفرما دریافت می­کند یکبار هم از آیتم فهرست بها هزینه اجرای دیوار با آجر فشاری (که در بهای واحد فهرست بها هزینه مصالح دیده شده است)، در اینصورت پیمانکار دو بار هزینه مصالح را دریافت می­ کند. تکلیف چیست؟ کارفرما ضرر می کند؟ برای رسیدن به این جواب در ادامه در قسمت تجمعی بودن برآورد صورت­ وضعیت به این موضوع می­ پردازیم.

12.7. ضریب تعدیل

تعدیل در لغت به معنای معتدل کردن یا تقسیم از روی عدل می ­باشد. ضریب تعدیل در پروژه­ های عمرانی بعد از تهیه صورت­ وضعیت و تأیید نهایی کارفرما کاربرد پیدا می­ کند. در واقع بعد از نهایی شدن صورت­ وضعیت باید دفترچه­ ای تحت عنوان دفترچه تعدیل صورت­ وضعیت توسط مترور تهیه و ارائه شود.

آنچه در این دفترچه مهم است و باید محاسبه شود ضریب تعدیل است. این ضریب برای جبران خسارت وارد بر پیمانکار ناشی از افت و خیز قیمت­های مصالح و دستمزد کارگرها و ماشین آلات (تورم موجود در بازار) مورداستفاده قرار می­گیرد. موضوع تعدیل و ضریب تعدیل بسیار گسترده است. بنابراین اگر علاقه­ مند به نحوه محاسبه ضریب تعدیل هستید به مقاله نحوه محاسبه ضریب تعدیل از سری مقالات همین مجموعه مراجعه نمایید.

در ویدئو زیر مهندس امیری به صورت کامل در مورد این موضوع صحبت می کند حتما یک بار این ویدئو را مشاهده کنید.

8. نحوه اعمال ضرایب در صورت وضعیت

بهتر است بگوییم زمان استفاده از ضرایب چه موقع است؟ از این ضرایب یک‌بار قبل از انعقاد پیمان و یک‌بار بعدازآن استفاده می­ شود.

قبل از انعقاد قرارداد، کارفرما توسط گروه مترور خود پروژه موردنظر را متره و مقادیر هر فصل را برآورد می­کند. اما اگر شما در گروه مترور پیمانکار مشغول به فعالیت هستید بایستی برای ارائه پیشنهاد قیمت پس از متره کردن نقشه­ های اجرایی و برآورد فصلی از ضرایبی که توضیح داده شد(با توجه به نیاز و صلاحدید پیمانکار)، استفاده کنید.

فرض کنید در یک پروژه بایستی از فهرست­ بهای ابنیه و تأسیسات مکانیکی و برقی استفاده شود و ضریب ارتفاع، ضریب منطقه، ضریب طبقات و ضریب بالاسری محاسبه‌شده‌اند. پس از محاسبه مجموع مقادیر کارکرد فصول مربوط به هر فهرست‌بها و مقدار تجهیز و برچیدن کارگاه، ضرایب وارد عمل می­شوند. تنها ضریبی که باید قبل از محاسبه برآورد فصول اعمال شود ضریب ارتفاع است، زیرا ممکن است در فصل مربوطه آیتمی وجود داشته باشد که شامل ضریب ارتفاع شود مثل سنگ‌کاری در ارتفاع بنابراین بایستی قبل از جمع قیمت آیتم­ ها و محاسبه کارکرد فصل، ضریب ارتفاع را در آیتم مربوطه لحاظ کرد چون بعد از محاسبه کارکرد فصل، به دلیل جمع شدن آیتم­ های مشمول و غیرمشمول ضریب ارتفاع، قابل‌اعمال شدن نیست. بنابراین تکلیف ضریب ارتفاع در دل آیتم­ها (قبل از جمع مقادیر فصول) مشخص می­شود.

❓اما تکلیف ضرایب طبقات و بالاسری و منطقه چیست؟

ضرایب بالا که از جداول مربوطه و فرمول ارائه‌شده یا محاسبه‌شده در مرحله ارائه پیشنهاد قیمت توسط پیمانکار به دست می­آیند به‌صورت پی‌درپی در یکدیگر ضرب می­شوند و درنهایت درمجموع قیمت برآورد فصول همه ­ی فهارست‌بهای موردنیازِ پیمان ضرب می­شوند. درنهایت مقدار محاسبه‌شده توسط پیمانکار بر مقدار محاسبه‌شده توسط کارفرما تقسیم می­ شود و ضریب پیمان یا ضریب پیشنهادی کل محاسبه می­ شود. از این ضریب پیمان، پس از عقد پیمان در صورت‌وضعیت‌ها استفاده خواهد شد.

ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه نیز در زمان پیشنهاد قیمت محاسبه‌شده و پس از عقد قرارداد مترور در صورت‌وضعیت‌ها از آن استفاده می­ کند.

اما این ضرایب پس از عقد قرارداد کجا مورداستفاده هستند؟ پس‌ازاینکه صورت‌وضعیت توسط مترور تنظیم شد و قیمت کارهای انجام‌شده در مدت یک دوره به‌صورت فصل‌به‌فصل با توجه به فهرست­ بها در قالب برگه خلاصه مالی فصول (که پیش­تر در رابطه با آن توضیحاتی ارائه شد) تهیه شد، مترور باید در زمان تنظیم برگه خلاصه مالی فصول، این ضرایب را لحاظ کند. اما چگونه؟

مترور پس از تنظیم برگه مالی فصول، قیمت کارکرد هر فصل را به‌طور جداگانه در اختیار دارد که این قیمت­ها مشمول ضرایب مختلفی می­شوند. برای اعمال ضریب ارتفاع همانند زمان پیشنهاد قیمت (یعنی قبل از عقد قرارداد و اجرای پروژه که پیمانکار باید قیمت برآوردی خود را تسلیم کارفرما کند) رفتار می ­شود.

ضرایب طبقات، منطقه و بالاسری نیز به‌صورت پی‌درپی در یکدیگر ضرب می ­شوند و نهایت در قیمت برآورد فصل مربوطه ضرب خواهد شد. سؤالی که ایجاد می­شود این است که به مبلغ مقطوع تجهیز و برچیدن کارگاه، در صورت‌وضعیت‌ها چه ضریبی تعلق می­گیرد؟

در زمان برآورد و پیشنهاد قیمت، ضریبی که برای محاسبه مبلغ کل تجهیز کارگاه در نظر گرفته می شود، طبق بند 2-1 پیوست 5 فهرست بهای ابنیه 1401، ضریب بالاسری است.

شکل 39: بند 2-1 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه سال 1401

اما در زمان تهیه صورت‌وضعیت تنها ضریبی که باید مورداستفاده قرار گیرد ضریب پیمان است که این موضوع دربند 4-2 پیوست  4 فهرست­ بهای ابنیه 1399 نیز اشاره‌شده است (سایر ضرایب همانطور که گفته شد در هر آیتم و یا فصل مربوطه به صورت جداگانه ضرب می­شوند). دقت داشته باشید که ضریب بالاسری به مبلغ مقطوع تجهیز و برچیدن کارگاه، اعمال نمی­ شود زیرا این ضریب در دل این قیمت­ ها لحاظ شده است.

شکل 40: بند 4-2 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه سال 1401

اما در زمان تهیه صورت‌وضعیت تنها ضریبی که باید مورداستفاده قرار گیرد ضریب پیمان است که این موضوع دربند 4-2 پیوست 5 فهرست بهای ابنیه 1401 نیز اشاره‌شده است (سایر ضرایب همان‌طور که گفته شد در هر آیتم و یا فصل مربوطه به‌صورت جداگانه ضرب می‌شوند). دقت داشته باشید که ضریب بالاسری به مبلغ مقطوع تجهیز و برچیدن کارگاه، اعمال نمی شود زیرا این ضریب در دل این قیمت ها لحاظ شده است.

❓اما تکلیف ضرایب جزء چه می ­شود؟

جدول 2 (ضرایب مورد استفاده در صورت­ وضعیت)

9. صورت ­وضعیت ­تجمعی چیست؟

صورت وضعیت های تهیه شده توسط مترور به‌صورت تجمعی است به این معنا که صورت وضعیت هر ماه مقادیر کارهای انجام شده از ابتدای پروژه تا آن تاریخ است. اما اینکه صورت وضعیت باید تجمعی باشد از کجا برگرفته شده است؟ به ماده 37 شرایط عمومی پیمان رجوع می کنیم. متن آن به شرح زیر است:

شکل 42: ماده 37 شرایط عمومی پیمان

همانطور که مشاهده می­ کنید به استناد به این بند از شرایط عمومی پیمان می ­توان به این موضوع پی برد که مترور باید در پایان هرماه صورت­ وضعیت کارهای انجام شده تا آن تاریخ را تهیه و تنظیم کند و این به­ معنای تجمعی بودن صورت­ وضعیت است.

اگر بخواهیم کمی بیشتر به این موضوع بپردازیم با یک مثال بحث را ادامه می­ دهیم. فرض کنید در یک پروژه پیمانکار برای شروع عملیات اجرایی خود به مقادیر مورد نیاز به­ عنوان مثال یک تن شن، ماسه و سیمان تهیه کرده و در کارگاه نگهداری می ­کند. مقدار برآوردی این مصالح 100 ریال است. در ماه اول کار خود، پیمانکار تنها مصالح پای کار دارد و مترور مقدار برآوردی خود (100 ریال) را در صورت ­وضعیت شماره 1 وارد می­ کند. پس از تأیید کارفرما پیمانکار 100 ریال خود را از مصالح پای کار دریافت می­ کند.

در ماه دوم، پیمانکار این مصالح را به بتن تبدیل می ­کند و در فونداسیون خود به­ کار می ­گیرد. بنابراین پیمانکار در ماه دوم مصالح پای کار ندارد و مترور باید در صورت ­وضعیت شماره 2 مقدار مصالح پای کار را صفر لحاظ کند و در عوض مقدار برآوردی اجرای عملیات بتن ریزی را از آیتم­ مربوط به خود دریافت کند (فرض کنید مقدار برآوردی 250 ریال است)، اگر به آیتم ­های بتن­ ریزی فصل 8 فهرست بها رجوع کنیم در شرح آیتم ­ها (تصویر زیر) بیان شده است تهیه و اجرای بتن به این معنا که پیمانکار ابتدا باید مصالح بتن را تهیه کند (که همان مصالح پای ­کار محسوب می­ شود) سپس با تهیه بتن و اجرای عملیات می­تواند از این آیتم استفاده کند. در واقع قیمت مصالح بتن در این آیتم دیده شده است.

پس پیمانکار در صورت ­وضعیت شماره 2 در حقیقت مبلغ عملیات اجرای بتن را از کارفرما دریافت می ­کند و چون مبلغ مصالح پای کار صفر است در نتیجه مقدار برآوردی کل در صورت ­وضعیت شماره 2 برابر 250 ریال است که پیمانکار مقدار 150 = 100-250 ریال را از کارفرما دریافت می ­کند.

شکل 43: آیتم مربوط به تهیه و اجرای بتن در فصل 8 فهرست‌بهای ابنیه 1401

10. پرسش و پاسخ

11. نتیجه گیری

در این مقاله سعی بر آن بود که با انواع قراردادها و سپس با نحوه صورت وضعیت نویسی کارکرد پیمانکاران آشنا شویم. نکات زیر خلاصه ای از نتایج این مقاله است؛
اهمیت متره کردن احجام کار و درنتیجه مترور، در این کار بسیار بالا است

همانطور که دیده شد، برای برآورد کردن کارکرد، نیاز به تسلط کافی روی شرایط عمومی و خصوصی پیمان، قرارداد، نقشه های منضم به پیمان، فهرست بهای رشته موردنظر، تهیه صورت جلسات و دستورکارها می باشد.

وجود تمام اجزاء در یک صورت وضعیت از ریزمتره تا روکش صورت وضعیت لازم و ضروری است تا اشتباهی از هیچ کدام از طرفین قرارداد (کارفرما و پیمانکار) صورت نگرفته و حقی از طرفیت ضایع نشود.

منابع:

• فهرست بهای رشته ابنیه و آب 1401
• دوره جامع متره و برآورد
• شرایط عمومی پیمان
• دستورالعمل نحوه ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکاران (بخشنامه 100/76547 مورخ 1387/8/19)

• مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!

• ارسال سوال برای تولید محتوا