صورت وضعیت چیست؟ آموزش صورت وضعیت نویسی مطابق با فهرست‌بهای 1403

صورت وضعیت چیست؟ آیا زمان تحویل صورت وضعیت قطعی به صورت توافقی است؟ آیا برای نوشتن صورت وضعیت از نمونه‌های صورت وضعیت پیمانکاری کمک گرفته می‌شود؟ صورت وضعیت تجمعی چیست؟

پیمانکاران موظفند در پایان هر ماه صورت وضعیت پروژه خود را تهیه و به کارفرما تحویل دهند. این صورت وضعیت به کارفرما کمک می‌کند تا از روند پیشرفت کارها در دوره کارکرد آگاه شده و بر اساس آن هزینه‌ها را پرداخت کند. اما مهندسانی که مسئول تهیه صورت­ وضعیت هستند برای نوشتن یک صورت­ وضعیت کامل و بدون عیب و ایراد باید بر تمامی ارکان آن تسلط کامل داشته باشند.

شما با مطالعه این مقاله، تمامی تعاریف و نکاتی که باید در هنگام صورت وضعیت نویسی رعایت کنید را مطابق با فهرست‌بهای 1403 خواهید آموخت. اما در دوره جامع آموزش صورت وضعیت نویسی، صفر تا صد این فرآیند به شما آموزش داده خواهد شد.

⌛ آخرین به روز رسانی: 31 خرداد ماه 1403

📕 تغییرات به روز رسانی: آپدیت براساس فهرست بهای 1403

email

برای دریافت رایگان کلیک کنید

نگران نباشید ایمیل هرز برایتان ارسال نمی کنیم. ایمیل شما نزد ما محفوظ است.

1. تعاریف و اصطلاحات

✔️ موافقت نامه یا قرارداد:

عبارتست از سندی که مشخصات اصلی پیمان نظیر طرفین قرارداد، حق­ الزحمه، تعهدات طرفین، مبلغ و مدت قرارداد در آن بیان شده است. باید به این نکته توجه شود که موافقت­ نامه نسبت به سایر مدارک پیمان ارجحیت دارد. به ­دلیل اینکه موافقت ­نامه مدرک اصلی به حساب می ­آید اما سایر مدارک همچون شرایط عمومی و خصوصی پیمان مدارک فرعی محسوب می­شوند. درصورت وجود عدم تطابقت در اسناد پیمان، جهت بررسی موضوع باید به موافقت­ نامه رجوع شود.

✔️ شرایط عمومی پیمان: (نشریه 4311)

عبارتست از قوانینی که شرایط عمومی حاکم بر یک قرارداد را مشخص می­کند. درواقع شرایط عمومی پیمان، همان نشریه شماره 4311 سازمان برنامه و بودجه کشور می­باشد که طی بخشنامه شماره 54/102-842/1088 به تاریخ 1378/3/3 برای کارهای پیمانکاری و قوانین و مقررات مرتبط با آن­ها از نوع اول (لازم­ الاجرا) به ­شمار می­رود تا برای انعقاد پیمان­ ها مورد استفاده قرار بگیرد. این نشریه از 54 ماده تشکیل شده است که مفاد موجود در آن شرایط حاکم بر پیمان را مشخص می­کند.

✔️ شرایط خصوصی پیمان: (نشریه 4311)

عبارتست از شرایطی برای تکمیل شرایط عمومی پیمان که با توجه به وضعیت و نوع پروژه تنظیم شده و هرگز مواد آن نمی‌تواند ناقض شرایط عمومی پیمان باشد. قراردادهایی که بین دو طرف منعقد می­شود، شامل شرایط عمومی و خصوصی می‌باشد. شرایط خصوصی در هر قرارداد براساس شرایط و وضعیت پیمان، تنظیم می­شود. شرایط خصوصی پیمان باید به نحوی تنظیم شود که شرایط عمومی پیمان را نقض نکند.

✔️ کارفرما:

کارفرما، شخص حقوقی است که یک طرف امضاکننده پیمان بوده و عملیات موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک آن به پیمانکار یا مشاور واگذار می­ نماید. ازجمله وظایف کارفرما می­توان به بیمه کردن کارگران، رعایت قوانین و مقررات مرتبط با بهداشت کار، رعایت قوانین مربوط به شرایط کار، برگزیدن نوع قرارداد متناسب با شرایط موجود و… اشاره کرد.

✔️ پیمانکار:

پیمانکار، شخص حقوقی یا حقیقی است که طرف دیگر امضاکننده پیمان است و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان بر عهده گرفته است. وظایف پیمانکار شامل برنامه­ ریزی و مدیریت اجرای پروژه، استخدام نیروی کار، تأمین منابع موردنیاز برای پروژه، نظارت بر پیشرفت پروژه، دریافت و تفسیر مشخصات کار از کارفرما و… می ­باشد.

✔️ مدیر طرح:

مدیر طرح، شخص حقوقی است که به منظور مدیریت اجرای کار در چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک پیمان از طرف کارفرما به پیمانکار معرفی می­گردد. مدیران طرح بین کارفرما، مشتری، پیمانکاران، مشاوران و دیگر ارکان پروژه ارتباط برقرار می­کنند. یک مدیر طرح ماهر و باتجربه باید در زمینه­ هایی همچون حل مسئله و سازگاری، سازمان و مدیریت زمان، رهبری و برقراری ارتباطات و مدیریت تیم مهارت موردنیاز را داشته باشند.

✔️ مهندس مشاور:

مهندس مشاور، شخص حقوقی یا حقیقی است که برای نظارت بر اجرای کار بر اساس چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک، از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی می­ شود. یکی از مهم­ترین وظایف یک مهندس مشاور یافتن ایرادات فنی ساختمان می­ باشد. درواقع می­توان گفت درصورتی یک ساختمان، ایمن ساخته می­شود که کنترل­ های انجام شده توسط مهندس مشاور کامل و به ­جا باشد. در برخی از پروژه­ ها وظیفه مهندس مشاور فقط محدود به امور فنی می ­باشد و هیچ وظیفه­ ای درقبال کاهش هزینه­ ها برعهده ندارد. ازطرفی ممکن است در یک پروژه، مهندس مشاور علاوه­ بر وظیفه گفته شده، مدیریت پروژه را نیز برعهده بگیرد؛ به­ عبارتی مناسب­ ترین و بهینه­ ترین روش­ های اجرای کار را شناسایی و برای اجرای آن اقدام می­کند.

✔️ مهندس ناظر:

مهندس ناظر، عبارتست از نماینده­ی مقیم مهندس مشاور در کارگاه که بر اساس چارچوب اختیارات تعیین شده در اسناد و مدارک، به پیمانکار معرفی می­گردد. وظیفه مهندس ناظر عموماً به‌صورت کنترلی می ­باشد. بدین ­صورت که این افراد، پروژه در حال اجرا را با نقشه­ ها و مشخصاتی که در دست دارند، بر اساس مصوبات قانونی، الزامات ارائه شده توسط مراجع ذی­صلاح، مقررات ملی ساختمان و… بررسی کرده و درصورت مشاهده قصور در روند اجرا، توصیه­ ها و نکات لازم را به پیمانکار یا مشاوران می­دهند تا نسبت به اجرای درست مراحل پروژه اقدام شود. بطورکلی یک مهندس ناظر می­تواند در چهار بخش معماری، سازه، تأسیسات مکانیکی و برقی عمل نظارت را انجام بدهند. ازجمله وظایف یک مهندس ناظر می­توان به نظارت بر روند اجرای پروژه براساس مقررات ملی ساختمان، ارائه مرحله پیشرفت پروژه  و گزارش تخلفات صورت گرفته (درصورت وجود) به شهرداری و… اشاره کرد.

✔️ سرپرست کارگاه:

سرپرست کارگاه، شخص حقیقی با تخصص و تجربه لازم که از سوی پیمانکار که به مهندس مشاور معرفی می­گردد و سرپرستی اجرای کار در کارگاه را بر عهده دارد. یک سرپرست کارگاه باید تعداد نیروی انسانی موردنیاز، ماشین­ آلات و ابزارهای موردنیاز برای تجهیز کارگاه و مصالح لازم را مشخص کند و به اطلاع کارفرما یا مشاور برساند. بطورکلی سرپرست کارگاه ­های ساختمانی وظایفی همچون برنامه­ ریزی و زمان­ بندی پروژه، تسلط بر مدیریت منابع مالی، پیش­بینی مصالح و نیروی انسانی موردنیاز برای پروژه، تهیه ماشین ­آلات مناسب براساس حجم پروژه، نظارت بر اصول ایمنی پروژه و … را برعهده دارد.

✔️ کارگاه:

محل یا محل هایی که عملیات موضوع پیمان در آنجا اجرا می شود.

✔️ تجهیز کارگاه:

تجهیز کارگاه، عملیات و تدارکاتی را گویند که به صورت موقت برای دوره اجرای عملیات پیمان انجام می­گردد تا آغاز و انجام عملیات موضوع پیمان میسر و امکان پذیر شود.

✔️ برچیدن کارگاه:

برچیدن کارگاه، شامل جمع‌آوری مصالح، تجهیزات، تأسیسات و ساختمان‌های موقت، خروج مصالح زائد، ماشین‌آلات و سایر تدارکات، تسطیح و تمیز نمودن محل­ های تحویلی به کارفرما می‌باشد.

نکته: یکی از مواردی که درمورد تجهیز و برچیدن کارگاه باید بدان توجه شود پلان جانمایی تجهیز کارگاه می­باشد. درواقع در اولین مرحله باید پیمانکار تأییدیه پلان جانمایی تجهیز کارگاه را از مراجع ذی­صلاح بگیرد. به عبارت دیگر پیمانکار براساس جزئیات و اطلاعاتی که دارد و همچنین براساس محل پروژه در ابتدا باید تصمیم بگیرد محل کارگاه در چه مکانی از پروژه و به چه شکلی اجرا شود؛ زیرا اگر نسبت به گرفتن تأییدیه اقدام نکند درصورتیکه در تجهیزات کارگاه و محلش تغییراتی ایجاد شود نمی­تواند نسبت به آن ادعایی بکند.

✔️ مصالح و تجهیزات پای کار:

مصالح و تجهیزات پای کار عبارتست از مصالح و تجهیزاتی که پیمانکار با توجه به اسناد و مدارک پیمان برای اجرای موضوع عملیات، تهیه کرده و در محلی به نام طرح جانمایی تجهیز کارگاه به عنوان انبار نگهداری و محافظت می ­نماید. اما باید به این نکته توجه شود که تمام مصالح موجود در کارگاه جزو مصالح پای کار نمی­ باشند. براساس فهرست­ بهای ابنیه برنامه و بودجه کشور، مصالح پای کار به مصالحی گفته می ­شود که برای اجرای پیمان، موردنیاز بوده و در کار نصب شود.

✔️ برآورد هزینه اجرای کار:

مبلغ اعلام و محاسبه شده از سوی کارفرما به عنوان هزینه اجرای موضوع پیمان را برآورد هزینه اجرای کار می ­نامند. در اکثر موارد برآورد قیمت پروژه­ ها براساس فهرست­بهای سازمان برنامه و بودجه کشور صورت می­گیرد.

✔️ مبلغ پیمان: (ماده 3– الف)

مبلغ مندرج در ماده 3 موافقت نامه با احتساب مبلغ ناشی از تغییر مقادیر کار و قیمت جدید، مبلغ پیمان نامیده می‌شود.

✔️ ضریب پیمان: (ماده 3– ب)

حاصل تقسیم مبلغ اولیه پیمان به مبلغ برآورد هزینه اجرای کار به ­عنوان ضریب پیمان شناخته می­شود. درصورتیکه این ضریب به­ دست آمده از یک بزرگتر باشد به آن ضریب پلوس گفته می­شود؛ به این معنا که پیمانکار افزایش قیمت داده است. اما اگر ضریب پیمان کمتر از یک باشد یعنی پیمانکار تخفیف داده و به آن ضریب مینوس گفته می­شود. اگر ضریب برابر با یک باشد یعنی پیمانکار پیشنهاد قیمت نت (Net) داده است و به آن ضریب پیشنهادی کل می­گویند.

✔️ نرخ پیمان: (ماده 11 – الف)

عبارتست از بهای واحد کار در فهرست بهای منضم به پیمان با اعمال ضریب پیمان و ضریب های پیش بینی شده در فهرست بها و مقادیر کار.

✔️ مدت پیمان: (ماده 4)

مدت پیمان، مدت مندرج در بند ب ماده 4 موافقت نامه، با در نظر گرفتن تغییرات احتمالی است.

✔️ مدت اولیه پیمان: (ماده 4)

مدت اولیه پیمان، همان مدت درج شده در بند ب ماده 4 موافقت نامه می‌باشد.

✔️ تغییر مقادیر کار:

تغییر در مقادیر درج شده در فهرست‌بها و مقادیر منضم به پیمان به­ عنوان تغییر مقادیر کار شناخته می­شود. براساس ماده 29 شرایط عمومی پیمان، مهندس مشاور موظف است مقادیر تغییر کار را محاسبه کرده و پس از تأیید کارفرما به پیمانکار ابلاغ نماید. جمع مبلغ تغییر مقادیر کار نباید از 25% مبلغ اولیه پیمان تجاوز کند. همچنین تغییرات صورت گرفته باید در چهارچوب موضوع اصلی قرارداد باشد. به عبارت دیگر ازنظر شرح فنی، محل اجرا و رسته کار مشابه کار اصلی باشد.

✔️ قیمت جدید:

قیمت­ های تعیین شده بر حسب هزینه اجرای کار که در محل اجرا محاسبه می­شود. آیتم قیمت جدید در فهرست­ بهای منضم به پیمان دارای مقدار نیست و همچنین در حین اجرای کار به پیمانکار ابلاغ می­شود. اگر کار جدید ابلاغی به پیمانکار درمورد ردیف­ های پایه باشد، سقف این نوع کار جدید تا 25% مبلغ اولیه پیمان می­ باشد. اما اگر کار جدید مربوط به ردیف ­های غیر پایه (ستاره­ دار) باشد، سقف این نوع کار جدید تا 25% جمع ردیف­ های ستاره­ دار همان رشته می­ باشد.

نکته: جمع بهای قیمت­ های جدید، نباید از 10% مبلغ اولیه پیمان بیشتر باشد.

✔️ پیش پرداخت:

پیش پرداخت، مبلغ پرداخت شده به پیمانکار از سوی کارفرما است که برای تقویت بُنیه مالی پیمانکار، که بر اساس شرایط درج شده طبق اسناد و مدارک پیمان پرداخت می­گردد.

✔️ صورت وضعیت کارکرد ماهانه:

صورت وضعیت کارکرد ماهانه، به منظور تعیین وضعیت کارهای انجام شده بر اساس نقشه‌های اجرایی و سایر مدارک کارگاهی، از جمله دستورکار و صورتجلسه تنظیم می‌گردد.

✔️ دستورکار:

دستور کار، دستورات صادر شده در حین اجرا از سوی دستگاه نظارت به پیمانکار در جهت و یا برخلاف اسناد و مدارک موجود به­ منظور اصلاح نقشه­ ها، مطابقت جزئیات با نقشه­ ها و استانداردهای موردنظر، دستورالعمل­ های ابلاغی ازطرف مراجع ذی­صلاح را شامل می­شود.

به‌طورکلی دستورکارها به سه گروه دستورکار فنی، دستورکار اصلاحی و دستورکار الزامی تقسیم­ بندی می­شوند. دستورکارهای فنی به دستورکارهایی گفته می­شود که به منظور مطابقت مراحل اجرایی با نشریات، استانداردها و دستورالعمل­ های موجود به پیمانکار ابلاغ می­شود. این دستورکارها هزینه اضافی ندارند، به ­عبارتی دارای بار مالی نمی‌باشند.

دستورکار اصلاحی دستوراتی است که به منظور اصلاح نقشه یا مشخصات فنی براساس اسناد مبنای پیمان انجام می­شود. همچنین این دستورکارها دارای بار مالی می­باشند. دستورکار الزامی به ­منظور اجرای برخی عملیات اجرایی صادر می­شود. این دستورکارها نیز همانند دستورکارهای اصلاحی دارای بار مالی می­باشند.

✔️ صورتجلسه (صورت مجلس):

صورتجلسه، سند معتبر کارهای انجام شده است که مورد تأیید پیمانکار و دستگاه نظارت بوده و در بعضی موارد باید به تأیید کارفرما برسد و ملاک بررسی و تأیید صورت‌وضعیت ­ها خواهد بود.

جدول 1- نمونه صورتجلسه کارکرد پیمانکار

جدول 2- نمونه دستور کار

✔️ تعدیل:

پرداخت مابه التفاوت قیمت و بهای کار انجام شده بر اساس فهرست بها و قیمت های بازار و بر اساس شاخص‌های اعلام شده از سوی سازمان مدیریت.

✔️ مابه التفاوت مصالح:

پرداخت مابه التفاوت بهای مصالح بر اساس اسناد سازمان مدیریت و برنامه ریزی نسبت به قیمت های زمان پیشنهاد پیمانکار.

✔️ تحویل موقت:

تحویل موضوع پیمان به صورت موقت پس از کامل شدن عملیات موضوع پیمان به صورتی که پروژه آماده بهره برداری باشد، تحویل موقت نام دارد. براساس شرایط عمومی پیمان برای تحویل موقت کار، ضروری است که کار، تکیمل شده و عملیات موضوع پیمان قابل بهره ­برداری باشد.

شکل 1- نمونه صورت­جلسه تحویل موقت

✔️ تحویل قطعی:

درصورتیکه مراحل اجرایی پروژه بطور کامل تمام شود و آماده بهره ­برداری باشد پروژه به کارفرما تحویل داده می­شود که به آن تحویل قطعی گفته می­شود. حداقل زمان تحویل قطعی یکسال می­ باشد.

شکل 2- نمونه صورت­جلسه تحویل قطعی

✔️ مدت زمان رفع نقص:

زمان تعیین شده برای رفع نواقص و معایب مشاهده شده در کار به­ عنوان مدت زمان رفع نقص شناخته می­شود. براساس ماده 39 شرایط عمومی پیمان درصورتی‌که پیمانکار در مدت زمان تعیین شده نسبت به رفع نواقص و عیوب اقدام نکند و کارفرما شخصاً نسبت به اصلاح آن­ها اقدام کند، می­تواند هزینه­ های مربوطه به اضافه 15% ، از مطالبات پیمانکار کسر نماید.

✔️ تعلیق پیمان:

معلق نمودن کار توسط کارفرما در طی مدت معین به دلیل شرایط پیش آمده و عدم امکان پیشرفت پروژه تا برطرف شدن مسائل و مشکلات پیش ­آمده را تعلیق پیمان می­نامند. تعلیق پیمان می­تواند به ­علت عواملی همچون تصمیم کارفرما، ممنوعیت قانونی، کشف آثار تاریخی و اشیای عتیقه در محل کار و غیره صورت بگیرد.

✔️ فاز 1 عملیاتی (بخش تحقیقات و مطالعات پروژه):

جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز در خصوص نحوه‌ی اجرای موضوع پیمان در بهترین حد ممکن را فاز یک عملیاتی می­نامند. به‌طورکلی هدف از فاز 1 آشنایی با پروژه می­ باشد.

✔️ فاز 2 عملیاتی (بخش طراحی پروژه):

انجام طراحی پروژه در بخش‌های مختلف، در جهت آماده سازی برای اجراء در فاز 2 انجام می­شود. به‌طورکلی می­توان گفت فازهای صفر و یک عملیات نقشه­ کشی و جمع­آوری اطلاعات را شامل می­شوند و فاز دو مرحله پیاده ­سازی نقشه­ ها را دربر می­گیرد.

✔️ فاز 3 عملیاتی (بخش اجرایی پروژه):

در فاز 3 عملیات اجرایی پروژه به‌طور جدی آغاز می­شود و این عملیات، مطابق با نقشه­ های اجرایی که در فاز 2 توسط مهندسان تهیه شده است، اجرا می­شود.

✔️ بخشنامه­ ها:

بخشنامه،­ دستورالعملی است که توسط افراد ذی­صلاح به منظور نحوه اجرای قوانین و مقررات یا با اهدافی همچون حسن انجام کار و تنظیم امور داخلی دستگاه­ها صادر می­شود.

✔️ فهرست بهاء:

فهرست‌بها، لیست بهای واحد کلیه اقلام کارهایی که در رشته‌های مختلف (سازه، برقی، تأسیسات مکانیکی و…) است که هر ساله از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ابلاغ می­شود.

✔️ متره:

محاسبه و اندازه ­گیری مقادیر و مصالح مورد نیاز به کار رفته یا مصرف شده برای اجرای پروژه که توسط مهندسان باتجربه صورت می­گیرد، متره نامیده می‌شود.

✔️ برآورد:

قیمت‌گذاری مقادیر بخش متره با توجه به واحدهای مورد نیاز یا برآورد ریالی پروژه تحت عنوان برآورد شناخته می‌شود.

✔️ گزارش روزانه:

گزارش روزانه، گزارش تهیه‌شده در پایان روز اجرایی و تعیین میزان پیشرفت و کارهای عملیاتی انجام شده در طی آن روز می‌باشد.

جدول 3- نمونه گزارش روزانه

✔️ گزارش هفتگی:

گزارش تهیه شده در پایان هر هفته بر اساس گزارش­های روزانه تهیه شده، تحت عنوان گزارش هفتگی شناخته می‌شود.

✔️ گزارش ماهانه:

گزارش تهیه شده بر اساس کارهای انجام‌شده و تعیین میزان پیشرفت کار در طی یک ماه، تحت عنوان گزارش ماهانه شناخته می‌شود.

✔️ حق الزحمه:

حق‌الزحمه، تعیین میزان ریالی کارکرد افراد شرکت‌کننده در یک پروژه به منزله­ حقوق با عنوان حق‌الزحمه کارگاهی بر اساس بخشنامه‌های صادره از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور می‌باشد.

✔️ حق‌الزحمه نظارت عالیه:

حق‌الزحمه نظارت عالیه، تعیین ریالی میزان کارکرد افراد در بخش نظارت عالیه بر اساس عملیات پروژه می‌باشد.

✔️ ضریب بالاسری:

ضریب بالاسری به ضریبی گفته می­شود که با ضرب در قیمت برآوردی براساس فهرست ­بها، تمام هزینه­ هایی که برای انجام پروژه صرف شده­ اند، اما ارتباط مستقیمی با تک تک فعالیت­ های پروژه ندارند را دربر می­گیرد. این هزینه­ ها در دو دسته کلی هزینه بالاسری عمومی (همچون هزینه نگهداری دفتر مرکزی، هزینه آب و برق و سوخت ، هزینه مخابرات و پست دفتر مرکزی و…) و هزینه بالاسری کار ( مانند هزینه مالیات، هزینه ضمانت ­نامه­ ها و …) قرار می­گیرند.

✔️ اقلام فاکتوری:

اقلام در نظر گرفته شده در فاکتورها که بر اساس خرید آزاد بوده و در فهرست‌بها موجود نمی‌باشد.

✔️ نقشه­ های کارگاهی (Shop Drawings):

نقشه­ های کارگاهی خروجی حاصل از نرم­افزارهای شاپ دراوینگ همچون تکلا استراکچر می ­باشد که پس از تکمیل شدن در اختیار افرادی همچون سوراخ­کاران، برشکاران و… قرار می­گیرد. این نقشه­ ها شامل تمامی جزئیات و اطلاعات مرتبط با یک پروژه می ­باشند.

نقشه­ های چون ساخت (As Bulit Drawings):

نقشه‌های چون ساخت، همانطورکه از نامشان پیداست، نقشه­ ای است از چیزهایی که ساخته شده‌اند و تفاوت بسیاری با نقشه ­های اجرایی دارند. درواقع این نقشه­ ها یک دید کلی از پروژه تمام شده را به کارفرما یا سایر افراد می­دهد تا ازقبل، نتیجه نهایی پروژه را مشاهده کنند.

ابلاغ 25 % مازاد پیمان:

ابلاغ 25 % مازاد پیمان، مجوزی برای کار پیمانکار تا حداکثر 25% بیش از مبلغ اولیه پیمان در صورت اتمام مبلغ اولیه می­باشد. براساس ماده 29 شرایط عمومی پیمان درضمن اجرای کار ممکن است مقادیر درج شده در فهرست‌بها و مقادیر منضم به پیمان تغییر کند. این تغییر مقادیر توسط مهندس مشاور بررسی می­شود و پس از تصویب کارفرما به پیمانکار ابلاغ می­شود. باید به این موضوع توجه شود که جمع مبلغ مربوط به افزایش مقادیر نباید از 25% مبلغ اولیه پیمان بیشتر شود.

قرارداد الحاقیه:

قرارداد ادامه کار در صورت قابل بهره‌برداری نبودن پروژه در زمان اتمام قرارداد اولیه، قرارداد الحاقیه نام دارد. 

پیشرفت فیزیکی پروژه:

از نسبت هزینه انجام شده هر پروژه به کل اعتبار پروژه عددی به دست می ­آید که با ضرب آن عدد در 100 می‌توان درصد پیشرفت را مشخص نمود.

ناظر مقیم:

ناظر مقیم کسی است که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت (مشاور) برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه تعیین و کتباً به پیمانکار معرفی می­شود و اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود.

ساختار شکست Work Break-down Structure –(WBS) :

منظور از ساختار شکست، تقسیم پروژه به بخش ­های قابل کنترل می­باشد تا بدین­ صورت برنامه ­ریزی و اجرای کار ساده ­تر باشد. نوع، ماهیت و اهداف ساختار شکست متفاوت بوده و می­توان برای هر پروژه تعداد زیادی ساختار شکست تعریف کرد. انواع ساختار شکست­ ها شامل ساختار شکست ازنظر مراحل انجام کار، بخش­های سازمانی پروژه، پیمانکاران اصلی و فرعی، سیستم ­های موردنیاز پروژه، محصولات قابل حمل و نقل، هزینه و… می­ باشد.

2. انواع قراردادها

انواع قراردادهای امروزی معمولاً به‌صورت زیر منعقد می­شوند که در ادامه توضیحات بیشتری در رابطه با هر یک از قراردادهای نامبرده شده ارائه می‌گردد:

1.2. قرارداد براساس فهرست بها

در این روش، مبلغ تعیین شده در قرارداد، جمع کل مبالغی خواهد بود که به ­صورت منفرد تجزیه و تحلیل شده و یا به‌صورت مقطوع در فهرست‌بها منظور شده است. در قرارداد بر اساس فهرست‌بها ابتدا مشخصات و جزئیات کار با توجه به نقشه‌های اجرایی تعیین گردیده و پس از توضیحات لازم در این زمینه که با توجه به مشخصات فنی آن به‌وسیله مهندسان مشاور تهیه می­گردد‌، تقریباً مقادیر دقیق کار تعیین می­شود. سپس فهرست مقادیر و بهای واحد عملیات مربوط، با توجه به مشخصات فنی آن در فصل­های جداگانه­ ای تهیه شده و در پایان برآورد، هزینه طرح با توجه به ضرایب مربوط، از قبیل هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، هزینه صعوبت انجام کار در ارتفاع، هزینه انجام کار در طبقات، هزینه بیمه کارگاه و غیره مشخص و تخفیف (مینوس) یا اضافه پیشنهادی (پلوس) پیمانکار نیز از رقم فوق کسر یا به آن اضافه می­گردد. مبلغی که به این طریق مشخص می­گردد، مبلغ کل قرارداد خواهد بود.

2.2. قرارداد متر مربع زیر بنا(سرجمع)

به منظور تسهیل و تسریع در امور اجرایی کارهای ساختمانی که سطح زیربنای آنها حداکثر دو هزار متر مربع است، سازمان مدیریت و برنامه ریزی موافقت خود را با اجرای این گونه پروژه­ ها بر اساس متر مربع زیر بنا اعلام نموده است. این نوع قرارداد را می­توان با اندکی اختلاف، مشابه قرارداد با مبلغ مقطوع به حساب آورد. نکته قابل توجه این است که هیچ یک از درصدهای محاسباتی در این نوع قرارداد که به صورت ساختار شکست ارائه می­شود نمی‌تواند از 8% بیشتر در نظر گرفته شود.

3.2. قرارداد به صورت موافقت نامه مدیریت (پیمان مدیریت)

در این حالت، هیچ محدودیتی از نظر مبلغ کار وجود ندارد و پیمانکار، با گرفتن درصد معینی (که با توافق کارفرما تعیین می شود) از کلیه مخارجی که انجام می­دهد (از قبیل خریدها، پرداخت­ های کارگری، ماشین آلات، حقوق پرسنل و غیره) آن کار را انجام می­دهد. روش دیگری نیز در قرارداد بصورت موافقت نامه مدیریت وجود دارد که آن را قرارداد امانی با پرداخت ثابت به پیمانکار می­ نامند. در این روش کلیه مخارج پیمانکار عیناً پرداخت می­گردد و فقط مبلغی که به عنوان سود و مخارج بالاسری پیمانکار تعیین می­گردد بصورت مبلغ ثابتی خواهد بود و این مبلغ را می­توان از طریق برگزاری مناقصه بین چند پیمانکار و یا تبادل نظر و توافق بین پیمانکار و کارفرما مشخص نمود.

4.2. انجام کارهای ساختمانی توسط کارفرما (امانی)

در صورتی که کارفرما دارای افراد و پرسنل متخصص کافی و ماشین آلات مورد نیاز باشد می­تواند با استخدام کارگر، انجام کار را رأساً به عهده بگیرد. در اکثر کارهایی که دارای ابعاد گسترده ­ای نیستند، اجرای کار با این روش امکان پذیر است. همچنین این روش بیشتر در کارهای بهسازی و نگهداری و نیز توسط ادارات محلی اجرایی از قبیل اداره راه، مسکن و شهرسازی و شهرداری ­ها انجام می­ پذیرد.

5.2. قرارداد بر اساس برنامه ­ریزی پیشرفت کار

بعضی از عملیات اجرایی را، نمی­توان در فهرست بها و یا بر اساس نقشه­ های اجرایی و حجم عملیات ضمیمه قرارداد اندازه گیری نمود. مانند حفاری چاه ­های عمیق، که نمی­توان دقیقاً عمق دستیابی به دِبی مورد نظر را تخمین زد. لذا معین نمودن مبلغی در این رابطه منطقی نبوده و حجم عملیات در این قبیل موارد را نمی­توان دقیقاً مشخص نمود و یا ممکن است نقشه های اجرایی کار، در ابتدای عملیات اجرایی آماده نبوده و بنا به ضرورت ناچار باشیم عملیات را شروع نماییم. در چنین شرایطی، قرارداد بر اساس پیشرفت کار بسته می شود. این قرارداد، تقریباً مشابه قرارداد بر اساس فهرست بها می­باشد لیکن دارای اختلافات عمده­ای با آن روش است.

برای مثال جهت کشف میادین نفت و گاز معمولا از چنین روش قراردادی استفاده می­ شود.

6.2. قرارداد بر اساس برآورد کلی یا قیمت ثابت

در این نوع قرارداد که قرارداد با قیمت ثابت نیز نامیده می­شود، یک قیمت کلی با توجه به مشخصات و ابعاد کامل و نوع کار قبل از انجام تشریفات توافقنامه، برآورد و مشخص می­گردد و کار به صورت کلی و یا یکجا با قیمت تعیین شده به پیمانکار واگذار می‌شود. در این نوع قرارداد، می­بایست مشخصات و نقشه­ ها دقیقاً و با جزئیات کامل مشخص گردد. البته ممکن است فهرست بهایی هم برای این وضعیت تهیه گردد ولی نه به منظور قیمت­ های واحد، بلکه برای اینکه پیمانکار بتواند با توجه به آن و چگونگی برآورد قیمت، پیشنهاد قیمت خود را از روی آن آنالیز نماید. این نوع قرارداد معمولاً در ساختمان های تیپ، مانند واحدهای مسکونی انبوه، پوشش ­های کارگاه ­ها و کارخانه جات و انبارها و بطور کلی سایر ساختمان­ هایی که دارای ابعاد مشخص بوده و از نظر مسائل اجرایی، خصوصیات پیچیده ­ای نداشته باشند و همچنین تأمین وسایل داخل ساختمان مشکل نباشد، مورد استفاده قرار می­گیرد.

3. فهرست بها و آشنایی با آن

هر ساله برای تعیین قیمت هر قلم از کارهای انجام شده در یک پروژه دفترچه­ های قیمت با عنوان فهرست بها از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی بر اساس قیمت­های معقول سال مربوطه چاپ و توزیع می شود. از این فهارس بها در رشته ­های مختلف کاری از جمله، ابنیه، تأسیسات برقی و مکانیکی، راه و باند، و …. استفاده می­شود. شما می‌توانید فهرست بهای هر سال را به راحتی از کتابخانه آنلاین عمران سبزسازه دانلود کنید.

نکته: در صورتی که آیتم ­ها فاقد بهای واحد باشند به عنوان قیمت جدید در نظر گرفته می­شوند.

نکته : برای تعیین شماره ردیف های هر قلم کاری باید از 6 رقم استفاده کرد که این ارقام به صورت دوتایی از سمت چپ بیانگر شماره فصل، شماره گروه و شماره ردیف، می­باشد. برای مثال 080102 که مربوط به فصل هشتم و گروه اول و ردیف دوم می ­باشد.

4. انواع قیمت ها

شکل 3-انواع قیمت­ ها در پیمان

مطابق با شکل بالا قیمت‌ها به دو بخش قبل از انعقاد قرارداد (مناقصه) و بعد از آن تقسیم ­بندی می‌شود.

 قیمت‌های قبل از انعقاد قرارداد :

شامل قیمت‌های پایه، ستاره‌دار و در حکم ستاره‌دار می‌شود؛

قیمت‌های پایه اقلامی هستند که شرح ردیف‌ها، واحد و قیمت‌های آنها در فهرست‌بها ذکر شده است.

قیمت‌های ستاره‌دار به اقلامی گفته می‌شود که شرح ردیف و قیمت‌های آنها در فهرست‌بها نیامده است. در این حالت کارفرما (ویا مشاور) باید شرح ردیف مناسب با شماره ردیف جدید و به همراه بهای واحد را که به روش تجزیه قیمت تعیین می‌شود، در انتهای گروه مربوطه به همراه علامت ستاره درج کند.

قیمت‌های در حکم ستاره‌دار هم اقلامی هستند که در فهرست‌بها دارای شرح و شماره ردیف هستند، ولی بدون قیمت می‌باشند.

قیمت‌های بعد از انعقاد قرارداد:

شامل قیمت‌های پیمان و قیمت‌های جدید می‌شوند؛ قیمت‌های پیمان همان اقلام پایه هستند با این تفاوت که کارفرما در حین اجرا مقادیر و احجام جدیدی از آنها را به پیمانکار ابلاغ می‌کند.

قیمت‌های جدید خود شامل قیمت‌های جدید بخشنامه‌ای، فاکتوری و دستمزدی می‌شود. قیمت‌های جدید بخشنامه‌ای قیمت‌هایی هستند که کارفرما در حین اجرا به پیمانکار ابلاغ می‌کند و هیچ شرح ردیف و قیمتی در فهرست‌بها ندارند و کارفرما می‌بایست ردیف و قیمت مشخصی برای آنها تعریف کند. در بند “ج” و “د” ماده 29 شرایط عمومی پیمان به‌تفصیل درمورد این موضوع صحبت شده است.

در توضیح اقلام فاکتوری می­توان گفت در پروژه­ ها معمولاً برخی کارها از لیست فهرست‌ بها خارج است و آیتمی برای آن در نظر گرفته نشده است. مثلاً در یک پروژه انبوه­سازی ساختمان در مراحل پایانی کار، نصب پنجره­ های دوجداره یا درهای فلزی ورودی و خروجی محوطه یا نرده ­های اطراف محوطه که به‌صورت یراق‌آلات باید تهیه و حمل و نصب شوند و هیچ­ گونه کار مازاد روی آن‌ها انجام نمی­شود، در ردیف‌کارهای فاکتوری قرار دارد. درواقع پیمانکار با استعلام قیمت و خرید محصول، آن را در محل موردنظر نصب می‌نماید. بنابراین این اقلام در ردیف قیمت جدید و با اعلام ضریب بالاسری باید توسط مترور در صورت‌وضعیت آورده شود و فاکتور خرید نیز جزء مستندات ضمیمه شود.

کارهای دستمزدی:

هنگام اجرای کار، ممکن است فعالیت‌هایی توسط کارفرما (مشاور) به پیمانکار ابلاغ شود که صرفاً شامل انجام عملیات اجرایی بوده و خرید و تهیه مصالح و تجهیزات را شامل نمی‌شود و هزینه این‌گونه کارها با تصویب کارفرما و با اعمال ضریب بالاسری در صورت‌وضعیت‌های پیمانکار قابل پرداخت است. بند یک مقدمه فصل بیست و نهم فهرست‌بهای ابنیه در توضیح این اقلام آمده است.

5. صورت وضعیت چیست؟

1.5. تعریف صورت وضعیت

صورت وضعیت (Project Status Report) سندی است که میزان کار انجام شده یا خدمات ارائه‌شده در یک مقطع زمانی مشخص را تعیین می‌کند و مبلغی را که باید بابت آنها پرداخت شود نشان می‌دهد. در مهندسی عمران به آن متره و برآورد (Quantity surveying and Estimating) نیز می‌گویند. صورت وضعیت موقت در حین انجام کار و صورت وضعیت قطعی در پایان کار تنظیم می‌شود. این اسناد در انتهای هر دوره کاری و معمولاً به صورت ماهانه توسط پیمانکار تهیه می‌شوند و برای آگاهی‌رسانی و پرداخت هزینه‌ها به کارفرما ارسال می‌گردند.

طبق تعریف ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان از «صورت وضعیت»، پیمانکار در آخر هر ماه باید وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا آن تاریخ را طبق نقشه‌های اجرایی، دستور کارها و صورت‌جلسه‌ها اندازه‌گیری کند و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین نماید. سپس باید بر اساس تعرفه‌های ضمیمه‌شده به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کند و آن را به مهندس ناظر تحویل دهد. مهندس مشاور، صورت وضعیت پیمانکار را از نظر تطبیق با اسناد و مدارک پیمان کنترل می‌کند و در صورت لزوم با تعیین دلیل اصلاح می‌نماید و در نهایت آن را از سوی مهندس ناظر برای کارفرما ارسال می‌نماید و مراتب را نیز به اطلاع پیمانکار می‌رساند. پس از آن، کارفرما ظرف حداکثر ده روز باید به صورت وضعیت رسیدگی کند و بعد از کسر وجوهی که بابت گزارش‌های قبلی پرداخت شده است و همچنین اعمال کسور قانونی و کسور متعلقه طبق پیمان، باقیمانده مبلغ را پرداخت نماید.

2.5. نحوه نوشتن صورت وضعیت قرارداد مترمربع زیربنا (سرجمع)

قبل از پرداختن به جزئیات صورت وضعیت قراردادهای فهرست بهایی، بهتر است با نحوه نوشتن صورت وضعیت قرارداد سرجمع (صورت وضعیت پیمانکاری) آشنا شد:

جدول 4- نمونه صورت­ وضعیت پیمانکاری

در ستون اول شرح آیتم یا فعالیت مشاده می­شود، که در بخش ریزمالی یا ریزمتره، ریز هر آیتم به تفکیک، قابل مشاهده خواهد بود.

در ستون دوم (WF) وزن ریالی هر یک از فعالیت‌ها قابل‌مشاهده است. وزن ریالی به معنای برآورد کلی منضم به پیمان است که هر یک از فعالیت‌ها به خود اختصاص داده است. مثلاً در این مثال 7.745 درصد از کل مبلغ پروژه به عملیات فونداسیون مربوط می‌شود. به همین ترتیب تمامی زیرشاخه‌ها نیز دارای یک وزن نسبت به فعالیت سررشته خود هستند.

در ستون سوم مبلغ قابل‌مشاهده است که این مبلغ منضم به پیمان می‌باشد؛ یعنی برآورد کل انجام کار با احتساب کلیه ضرایب. به‌تبع قیمت کلی در ردیف‌های قیمت جزئی، بنا به درصدهای اختصاص‌داده‌شده ( یا همان WF) می‌توان برآورد زیرعامل ها را مشاهده کرد. به صورت کلی 3 ستون اول باید منضم به پیمان باشند و در اسناد پیمان و قرارداد گنجانده شوند.

با توجه به شکل 5 برای صورت وضعیت نویسی، عیناً از همین ساختار شکست استفاده می­شود و با واردکردن درصد پیشرفت فیزیکی در ستون مربوطه، مبلغ کار انجام شده مربوط به هر فعالیت محاسبه و ارائه می­شود. همچنین درصدهای مشکی رنگ، ادعای پیمانکار نسبت به پیشرفت کار و درصدهای قرمزرنگ عدد رسیدگی و تأیید شده توسط نظارت می‌باشد:

جدول 5- نمونه تأیید شده ریزمتره ساختار شکست مالی پروژه

مشاهده می‌شود که پیمانکار ادعای خود را برای درصد انجام شده مربوط به بخش فونداسیون با رنگ سیاه 36.77% اعلام کرده و دستگاه نظارت (مشاور) این آیتم را با رنگ قرمز به مقدار 33.49% تأیید کرده است.

در ادامه نمونه‌ای دیگر از صورت وضعیت را که مربوط به پیمانکار جزء می‌باشد، خواهیم دید. در این صورت وضعیت، تعریف و مبلغ واحد آیتم‌ها در قرارداد پیمانکار ذکر شده است و بر اساس عملکرد حجمی پیمانکار، در دوره‌های متفاوت، پرداخت به وی صورت می‌پذیرد.

جدول 6- نمونه صورت وضعیت قطعی

جدول 7- نمونه‌ای از صورت‌وضعیت کارکرد پیمانکار جزء

جدول 8- نمونه‌ای از صورت‌وضعیت کارکرد پیمانکار جزء

3.5. انواع صورت‌ وضعیت در قراردادهای فهرستی

صورت‌وضعیت‌ ها از لحاظ زمان تحویل و مطالبه، به سه دسته تقسیم می­ شوند:

اما طبق قانون، دو نوع صورت وضعیت تعریف شده است (موقت و قطعی). در ادامه در رابطه ‌با هر یک از این صورت‌وضعیت‌ها توضیحات کامل ارائه خواهد شد.

1.3.5. صورت­ وضعیت موقت

این نوع صورت وضعیت را پیمانکار به صورت دوره‌ای و در ضمن انجام کار تهیه می‌کند. دلیل تنظیم این سند، مطالبه مبالغی است که برای خرید مصالح پای­کار، کارکرد موقت و هزینه‌های تجهیز کارگاه در آن تاریخ مشخص صرف شده است. گفتنی است که اگر پیمانکار صورت وضعیت موقت را به موقع به کارفرما تسلیم نکند، هیچ گونه مسئولیتی از نظر تأخیر در پرداخت متوجه کارفرما نخواهد بود. به آخرین صورت وضعیت موقت اصطلاحاً صورت وضعیت ماقبل قطعی گفته می‌شود.

بسته به بنیه مالی پیمانکار و توافق بین پیمانکار و کارفرما، دوره تحویل صورت‌وضعیت موقت می­تواند متفاوت باشد. اما بهتر است به علت ایجاد گردش مالی و عدم اتلاف وقت به منظور دریافت رقم کارکرد پیمانکار، بجای یک صورت‌وضعیت چندماهه و پرآیتم که مبلغ آن زیاد است، صورت‌وضعیت ماهانه با مبالغ کمتر تهیه و تنظیم شود.

صورت‌وضعیت موقت، پس ازآنکه به امضای پیمانکار و مهندس مشاور رسید، جهت دریافت مبلغ علی ­الحساب به کارفرما تحویل داده می­شود. کارفرما پس از بررسی و اعمال کسورات قانونی، باقی‌مانده را به‌صورت چک، حداکثر 10 روز پس از دریافت صورت‌وضعیت، به پیمانکار تحویل می­دهد.

کسورات و اضافات قانونی یادشده که از کارکرد دوره کسر یا به آن اضافه می‌شود معمولاً شامل موارد زیر است:

1-ده درصد بابت حسن انجام کار

2-علی ­الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و …

3-اقساط پیش ­پرداخت (در صورت وجود)

4-اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار (باتوجه‌به نوع قرارداد)

5-کسر متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، برعهده پیمانکار است. (مثلاً هزینه آزمایشات مرتبه دوم و بعد از آن و یا جرایم ایمنی پیمانکار و …)

6-اضافات قانونی: شامل 9 درصد ارزش افزوده

بنابراین آنچه از این موضوع نتیجه می­شود این است که اگر شما به­ عنوان یک مترور در شرکت پیمانکاری مشغول فعالیت هستید یا می­خواهید وارد این حیطه شوید، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه شما تهیه صورت‌وضعیت موقت است که معمولاً هر ماه باید آن را انجام دهید. در کنار این مسئولیت باید با مواردی ازجمله همین کسورات قانونی، نحوه آنالیز بها و قیمت جدید نیز آشنا باشید.

2.3.5. صورت­ وضعیت ماقبل قطعی

این صورت‌وضعیت آخرین صورت‌وضعیت موقت ارائه‌شده توسط پیمانکار است. برای بررسی این موضوع از منظر شرایط عمومی پیمان، باید گفت که در تبصره 1 ماده 34 شرایط عمومی پیمان ذکر شده که حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، آخرین صورت‌وضعیت موقت طبق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، بدون لحاظ‌کردن مصالح پای‌کار (مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات موردنظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای‌کار خود انبار می‌کند) توسط پیمانکار تنظیم و تسلیم کارفرما می­شود.

درواقع این صورت‌وضعیت که در ماده 34 شرایط عمومی پیمان از آن گفته‌شده است همان صورت‌وضعیت ماقبل قطعی است.

طبق تبصره یادشده چنانچه پیمانکار بدهکار نباشد یا جمع بدهی او از نصف کسور تضمین حسن انجام کار کمتر باشد، ضمانت ­نامه انجام تعهدات بی­درنگ آزاد خواهد شد.

در ماده 34  شرایط عمومی پیمان ذکر شده است که در زمان امضای پیمان، برای تضمین انجام تعهدات، پیمانکار باید ضمانت ­نامه ­ای معادل 5 درصد مبلغ اولیه پیمان، صادرشده از طرف بانک و موردقبول کارفرما و طبق نمونه ­ای که ضمیمه اسناد مناقصه بوده است، تسلیم کارفرما کند که این ضمانت‌نامه باید تا یک ماه پس از تحویل موقت موضوع پیمان، معتبر باشد.

نکته: همانگونه که ملاحظه می‌گردد، برای یک مترور حرفه­ ای اشراف کامل به ماده­های شرایط عمومی پیمان ضروری به ­نظر می­رسد.

بنابراین برای یک مترور حرفه ­ای اشراف کامل به ماده­ های شرایط عمومی پیمان ضروری به ­نظر می­رسد.

3.3.5. صورت ­وضعیت قطعی

این صورت وضعیت در پایان کار و با ارائه مستندات تنظیم می‌شود. هزینه‌های برچیدن کارگاه بعد از اتمام کار و بندهای باقی‌مانده از قرارداد در این سند قید می‌شوند. پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی را بر اساس کارهای انجام‌گرفته و مفاد پیمان به مهندس مشاور ارسال کند. وی نیز باید ظرف مدت دو ماه آن را بررسی کند و به کارفرما برساند. کارفرما موظف است حداکثر تا سه ماه بعد از وصول آن، تمام مبالغ باقی‌مانده را پرداخت نماید. گفتنی است که صورت وضعیت‌های قطعی بدون صورت وضعیت‌های موقت نیز قابل ارائه هستند و مأخذ تسویه حساب به شمار می‌روند.

این صورت‌وضعیت باید بدون منظور شدن مصالح تجهیزات پای‌کار و شامل کلیه مستندات، صورت‌جلسات، ریزمتره ­های نهایی، کروکی­ ها، نقشه­ های ازبیلت و دستورکارها باشد.

متوجه موضوع نشدید؟ نگران نباشید! همین الان ویدئو زیر را مشاهده کنید تا خیلی سریع انواع صورت وضعیت را بشناسید.

نکته:

آماده‌کردن صورت‌وضعیت قطعی زمان­بر و بسیار حساس است زیرا هرگونه اشتباه محاسباتی در آن غیرقابل‌برگشت است بنابراین مترور باید در تهیه آن کمال دقت خود را بکار گیرد.

اگر پیمانکار در این مدت اقدامی برای تهیه صورت‌وضعیت قطعی نکند، با تأیید کارفرما و هزینه پیمانکار، مهندس مشاور اقدام به تهیه آن می‌کند و پس از امضای آن توسط پیمانکار، صورت‌وضعیت برای کارفرما ارسال می­شود. اگر پیمانکار از امضاء کردن امتناع کند، مهندس مشاور بدون امضای پیمانکار آن را برای کارفرما ارسال می‌کند.

درصورتی‌که پیمانکار اعتراضی نسبت به نظر کارفرما دارد باید اعتراض خود را ظرف مدت 1 ماه از تاریخ وصول صورت‌وضعیت، با ارائه دلیل و مدرک، یکجا به اطلاع کارفرما برساند. کارفرما نیز حداکثر یک ماه بعد از وصول اعتراض پیمانکار، نتیجه آن را اعلام خواهد کرد.

❓اگر پیمانکار بعد از اعتراض خود و نتیجه نظر کارفرما دوباره اعتراض داشته باشد و آن را قبول نداشته باشد، برای اعاده حق خود چگونه باید اقدام کند؟

بسته به اینکه اعتراض و اختلاف‌نظر بین کارفرما و پیمانکار بر سر چه موضوعی باشد پیمانکار باید طبق ماده 53 شرایط عمومی پیمان رفتار کند که بررسی آن برعهده شما مهندس عزیز واگذار می­شود.

❓صورت ­وضعیت تأیید شده به چه صورت‌وضعیتی گفته می­ شود؟

درصورتی یک صورت­ وضعیت قابل استناد می­باشد که توسط مشاور یا گروه مشاورین به تأیید رسیده باشد. بنابراین درصورتی که مبالغ درج شده در آن توسط مشاور پذیرفته نشود، قابل قبول کارفرما نمی­ باشد. از این ­رو پیمانکار باید جهت اصلاح و رعایت تمام نکات گفته شده توسط افراد ذی­صلاح اقدام کند تا به تأیید مشاور برسد. درنتیجه به صورت­ وضعیتی که به تأیید مهندس مشاور برسد صورت وضعیت تأیید شده گفته می­ شود.

6. بخش­ های تشکیل‌ دهنده هر صورت‌ وضعیت

‌‌‌‌‌هر صورت‌وضعیت که پیمانکار هرماه، جهت رسیدگی توسط مشاور ارائه می‌نماید از چندین بخش تشکیل‌شده است که در جدول زیر مشاهده می‌شوند.

شکل 4- نمودار درختی قسمت‌های تشکیل‌دهنده دفترچه صورت وضعیت

در ادامه به شرح هریک از این بخش‌ها می­ پردازیم.

1.6. روکش صورت وضعیت

اولین صفحه هر صورت‌وضعیت به اسمِ روکش صورت‌وضعیت شناخته می­شود. در این صفحه اطلاعاتی از قبیل موضوع پیمان، مدت پیمان، تاریخ صورت‌وضعیت، کارفرما، مشاور، پیمانکار، وضعیت تعدیل قرارداد تا صورت‌وضعیت فعلی و اطلاعاتی کلی ازاین‌قبیل در آن آورده می­شود. درواقع روکش حکم شناسنامه صورت‌وضعیت را دارد.

2.6. مبناهای قراردادی

مواردی ازجمله ابلاغ قرارداد، ابلاغ کار، تحویل زمین، تاریخ ­های مهم و… در صورت‌وضعیت آورده می­شود که می­توان آن‌ها را در روکش قرارداد آورد.

3.6. مستندات

در بعضی از صورت‌جلسات، دستور کارهای جدید (در مقاله کلیات متره و برآورد، به این موضوع پرداخته‌شده است) و ابلاغیه­ های دریافتی از کارفرما و مواردی این­ چنینی به‌عنوان مستند جهت تأکید، به‌صورت ضمیمه آورده می­ شود.

جدول 9- مستندات پیمانکار در خصوص محاسبات دستور کار جدید

نکته:

تمام مقادیر محاسبه‌شده توسط مترور در برگه­ های خلاصه متره و ریزمتره (که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد) در قالب صورت‌مجالس کارکرد جبهه اجرایی می‌آید. درواقع بعد از هر عملیات اجرایی که توسط پیمانکار صورت می­گیرد، مترور موظف است که آن‌ها را ابتدا متره کرده، سپس در قالب صورت‌وضعیت در پایان هر ماه تسلیم مهندس مشاور نماید. درنهایت یک نسخه پس از اصلاحات موردنظر مهندس مشاور، به پیمانکار ارجاع داده می­شود. به زبان ساده ­تر اگر شما به ­عنوان یک مترور در دفتر فنی یک شرکت پیمانکاری فعالیت دارید، هر ماه باید تعداد متعددی صورت‌مجلس عملیات مربوط به یک جبهه کاری تنظیم نمایید؛ زیرا هر ماه تعداد زیادی عملیات اجرایی مختلف در فازهای مختلف توسط گروه پیمانکاری انجام می­شود.

مثلاً فرض کنید قسمتی از پروژه مربوط به اجرای سنگ مالون دیوارهای رفوژ میانی یک بزرگراه است و شرکت پیمانکار آن را تحویل یک پیمانکار جزء داده است. پیمانکار جزء بعد از اتمام کار، صورت‌جلسه کارهای انجام‌شده خود را آماده و برای مطالبه خود آن را تحویل شرکت پیمانکار می­دهد.

شکل 5-روند انجام عملیات پروژه توسط پیمانکار و تهیه صورت‌جلسه آن

در اینجا شرکت پیمانکار (که حکم کارفرمای پیمانکار جزء را دارد) باید توسط مترور خود، صورت‌جلسه ادعایی پیمانکار جزء را بررسی کرده و حتی در صورت لزوم به محل اجرای کار رفته و پس از برداشتِ اندازه ­های لازم، صحت موارد مطرح شده توسط پیمانکار جزء را بررسی نماید. پس از اصلاح، تأیید و پرداخت مطالبه پیمانکار جزء، حال باید مترور شرکت پیمانکار، خود صورت‌جلسه جدیدی از کار انجام‌شده را بر اساس فهرست‌بهای منضم به پیمان تهیه و تنظیم کرده و آن را تسلیم ناظرمقیم نماید تا پس از بررسی و تحویل به دستگاه مشاور و اصلاح و برگشت به پیمانکار آن را آماده صورت‌وضعیت‌نویسی کند.

البته ممکن است پیمانکار جزء در پروژه نباشد؛ در این صورت پیمانکار صورت‌جلسات کارهای خود را تحویل مشاور (کارفرما) می‌دهد و مشاور صورت‌جلسه ادعایی پیمانکار را بررسی می‌کند و در صورت نیاز آن را اصلاح می‌کند و هزینه‌های پیمانکار را پرداخت می‌کند. اکنون به بررسی اجزاء صورت­جلسه می­پردازیم. از این ­رو اجزاء صورت­جلسه عبارتند از:

در این بخش به بررسی هرکدام از اجزاء صورت­جلسه می­ پردازیم:

4.6. برگه ریز متره

در این برگه از صورت‌وضعیت، مترور باید متره­ های خود را به‌صورت ریز متره بیاورد. به عبارت دیگر هرآنچه در برگه خلاصه متره آورده شده است باید در این برگه به‌صورت مجزا و دقیق آنالیز شود. در واقع محاسبات ریزمتره مربوط به هر ردیف از فهرست بها باید به صورت جداگانه و مجزا تعیین و نوشته شود. به عنوان مثال اگر در برگه خلاصه متره قسمتی از کار مربوط به آیتم 080101 بود، در این برگه باید تمام محاسباتی که منجر به رسیدن این مقدار شده است، آورده شود. در ادامه نمونه­ ای از برگه ریز متره آورده شده است.

جدول 10- قسمتی از برگه ریز متره یک صورت‌وضعیت

همان‌طور که مشاهده می­کنید در نمونه برگه ریز متره ارائه‌شده بالا هر آیتم استفاده‌شده توسط مترور در چندین صورت‌جلسه نقل‌شده است. اگر بخواهیم دقیق ­تر به این موضوع بپردازیم، همان‌طور که از فرمت برگه ریزمتره مشخص است، این برگه از چندین ستون تشکیل‌شده که مربوط به مقادیر طول، عرض و ارتفاع کار انجام‌شده است. درواقع مترور باید در این قسمت ریزبه‌ریز کارهای انجام‌شده مربوط به آیتم موردنظر را بیاورد و مقادیر آن را در ستون­ های طول و عرض و ارتفاع وارد نماید. اما معمولاً برای پرهیز از تکرار مکررات و مصرف بیش از اندازه کاغذ و جلوگیری از حجیم شدن صورت‌وضعیت، از این کار صرف ­نظر شده و به‌جای آن به صورت‌جلسه‌هایی که قبلاً توسط مترور ارائه شده و توسط ناظرمقیم و مشاور بررسی، تصحیح و تأیید شده، ارجاع داده می‌شود.

درواقع این صورت‌جلسات همان ریزمتره ­­هایی هستند که باید مترور آن را تهیه و محاسبه کند.به­ عنوان مثال در جدول 11 یک نمونه ریزمتره پیوست برای موضوع اجرای عملیات حفاری و تحکیم آورده شده است. براساس شماره ردیف و شرح آیتم ­های ارائه شده در جدول، مشخص می­شود که ردیف 1 تا 4 این ریزمتره مربوط به فهرست­ بهای ابنیه می­ باشد، اما ردیف­ های انتهایی برگرفته شده از فهرست­ بهای سدسازی می ­باشد. ستون­ های درج شده در این جدول نیز همانند جدول 10 دارای کد فهرست، تعداد، طول، عرض و… می ­باشد.

جدول 11- نمونه برگه ریز متره صورت مجلس انجام کار در یک جبهه کاری

5.6. برگه خلاصه متره

در این برگه از صورت‌وضعیت، همان‌طور که از اسم آن مشخص است، باید خلاصه­ ای از کارهایی که پیمانکار انجام داده است، توسط مترور برحسب آیتم موردنظر تفکیک شود. در واقع به نقل از برگه ریزمتره، مقدار جزئی و کلی هر ردیف از فهرست بها در این برگه گنجانده می­شود. در این برگه تنها مقادیر کارهای انجام‌شده بر اساس واحد آن مدنظر است و اشاره‌ای به قیمت واحد هر آیتم نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال مقدار محاسبه شده برای غلاف گذاری با لوله پی‌وی‌سی که از 11ریزمتره محاسبه شده است در شماره ردیف 1-1 مقدار 22,23/00 مترطول محاسبه شده است که این مقدار باید بعداً در برگه ریز مالی در بهای واحد ضرب شود تا مقدار کل برآوردی از این عملیات، محاسبه شود.

جدول 12 – قسمتی از برگه خلاصه‌متره یک صورت‌وضعیت

همان‌طور که مشاهده می­کنید مترور تمام عملیات انجام‌شده را متره کرده و بر اساس آیتم فهرست­ بها به تفکیک آن را در جدول مخصوص خود آورده است. در این جدول شرح مختصری از عملیات انجام‌شده آورده شده و مقابل آن شماره آیتم فهرست­ بهای منضم به پیمان نمایش داده می­شود. در ستون بعدی مترور باید مشخص کند که این عملیات اجرایی، از چندین ریز متره به‌دست‌آمده است.

در ستون­ های بعدی این برگه از خلاصه متره مقدار جزئی کار به همراه ضریب جزئی (ضریبی که نشان می‌دهد احجام ریز متره باتوجه‌به درصدهای احتمالی موجود در توضیحات فهرست یا در برخی از موارد تعداد تکرار عملیات و … بنا به تعریف از پیش مشخص شده می‌باشد) مربوط به آن آورده شده است که با اعمال آن در نهایت مقدار کل عملیات انجام شده مشخص می­شود. این مقدار کل در برگه ریز مالی مورداستفاده قرار می­گیرد.

6.6. ریز مالی

پس از تهیه ریز متره و خلاصه متره و رسیدن به مقادیر کارکردهای هر فعالیت، بایستی بهای واحد مربوط به هر فعالیت مشخص شده و تخصیص یابد. بدین منظور مقادیر خلاصه متره در بهای واحد ردیف­ های فهرست بها ضرب می­شود.

به عنوان مثال تمام عملیات فصل چال­ زنی که باتوجه‌به فهرست‌بهای منضم به پیمان، انجام‌شده است به‌صورت آیتم به آیتم مشخص شده است. در ادامه نمونه ­ای از ریز مالی مشاهده می­شود که در آن آیتم­ های استفاده‌شده مربوط به فصل چال زنی، تزریق، دیوار آب‌بند آورده شده است.

جدول 13 – نمونه‌ای از برگه ریزمالی

جدول 14- نمونه‌ای از برگه ریزمالی قسمت تجهیز و برچیدن کارگاه

7.6. خلاصه مالی فصول

در فرم خلاصه مالی، برآورد و جمع ریالی ردیف ­های مربوط به هر فصل در جدول ریز مالی تا تاریخ ارائه صورت‌وضعیت (یک یا چند ردیف که مبلغ کارکرد فصل مربوط را مشخص می‌نماید) آورده می­شود. به‌عنوان‌مثال، تمام چال­زنی و تزریق‌های انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ تهیه صورت‌وضعیت در قالب فصل 4 فهرست‌بهای سدسازی، برآورد شده و در خلاصه مالی فصول آورده شده است.

در این برگه نیز اعداد ادعایی پیمانکار بارنگ مشکی آورده می­شود و اعداد مورد تأیید مشاور بارنگ قرمز نمایش‌داده‌شده‌اند. سپس مشاور مادر (در صورت وجود) با رنگ آبی رسیدگی می‌کند و کارفرما در نهایت عدد نهایی را با رنگ سبز رسیدگی و ابلاغ می‌کند (رنگ‌ها در هر سیستم بنا به شرایط سیستم انتخاب و معرفی می‌شوند)؛ بنابراین مترور باید در این برگه از صورت‌وضعیت، جدول مربوط به برآورد کارهای انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ ارائه صورت‌وضعیت را به‌صورت فصل‌بندی شده تحویل مشاور دهد. در ادامه نمونه­ ای از این روکش مالی را خواهیم دید.

جدول 15 – نمونه­ ای از روکش مالی فصول (خلاصه مالی)

8.6. روکش مالی کل

برگه مالی کل، خلاصه­ای از برآورد و کارکردهای هر فهرست‌بها، مبلغ کارکرد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه و برگ خرید و مصالح پای­کار در پروژه می­باشد. برای مثال در پروژه­ای که شامل فهرست‌بهای رشته ابنیه، فهرست‌بهای رشته تأسیسات برقی و تأسیسات مکانیکی می‌باشد، ابتدا مبلغ فصول مختلف مندرج در جدول خلاصه مالی برای یک رشته فهرست‌بها را باهم جمع نموده و در جدول مالی کل درج می­نماییم.

نکته: جداول ریز متره، خلاصه متره، ریز مالی و خلاصه مالی به تفکیک برای هر رشته فهرست‌بها تهیه می­گردد، سپس در جدول مالی کل، مبلغ کارکرد مربوط به هر رشته فهرست‌بها در نظر گرفته می­شود. همچنین حسب مورد، مبلغ مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه مطابق با پیشرفت آن در پروژه در این جدول اضافه می‌شود.

در این برگه که ابتدا مقادیر مورد درخواست پیمانکار، با رنگ مشکی نمایش‌داده‌شده، پس از تحویل به ناظر مقیمِ پروژه (شرکت مشاور) و بررسی اولیه، مشاور این حق و اختیار را دارد که ادعای پیمانکار را با رنگ قرمز رد کرده و مقدار محاسبه‌شده خود را اعلام نماید. سپس مشاور مادر (در صورت وجود) با رنگ آبی رسیدگی می‌کند و کارفرما در نهایت عدد نهایی را با رنگ سبز رسیدگی و ابلاغ می‌کند (رنگ‌ها در هر سیستم بنا به شرایط سیستم انتخاب و معرفی می‌شوند).

نکته­ای که باید در صورت‌وضعیت‌ها به آن توجه شود این است که مقادیر برآورد شده در صورت‌وضعیت، مقادیر تجمعی می‌باشند. یعنی مقادیر کارهای انجام‌شده از ابتدای پروژه تا تاریخ صورت‌وضعیت آن ماه است. در ادامه نمونه­ای از برگه یا روکش مالی کل آورده شده است که در آن ادعای پیمانکار برای کار سدسازی 5639037865/4 بوده است که مشاور آن را رد کرده و قیمت 3679798598/4 را جایگزین آن کرده است.

جدول 16 – نمونه ­ای از روکش مالی کل

همان‌طور که مشاهده کردید، در این روکش مالی کل از 5 فهرست‌بهای ابنیه، راه، راه‌آهن و باند فرودگاه، تأسیسات مکانیکی، چاه‌ها و قنات‌ها و سدسازی استفاده‌ شده است. به‌عنوان‌مثال مترور مجموع برآورد کارهای سدسازی را طبق فهرست‌بهای سدسازی 5639037865/4 ریال محاسبه کرده که این مقدار مورد تأیید مشاور نبوده و پس از اصلاح به مبلغ 3679798598/4 ریال تغییر کرده است. بنابراین با توضیحاتی که تا اینجا ارائه شده، متوجه می‌شویم که مترور برای تهیه صورت­ وضعیت هر ماه باید پس از تهیه صورت‌جلسات انجام کارهای هر بخش از پروژه و جمع ­بندی آن­ها به کمک جدول فهرست­بها، کارهای انجام شده را برآورد کند.

پس نتیجه می­گیریم که صورت مجلس نوشتن با صورت‌وضعیت نوشتن متفاوت است.

 9.6. صورت مجلس

صورت­جلسات با توجه به شرایط عمومی و خصوصی پیمان، فهرست بها، آیین نامه­ ها و بخشنامه­ های فنی سازمان برنامه و بودجه و نیاز پروژه تهیه و جزئی از مدارک وقابل استناد پروژه ­ها می­باشد. این اسناد (صورت­جلسه­ ها) باعث شفافیت اطلاعات مالی و حقوقی پروژه می­شود.

انواع صورت­جلسات شامل؛ صورت­جلسات تحویل زمین، صورت­جلسه درستی نقاط نشانه کارگاه، صورت­جلسه ورود مصالح به کارگاه، صورت­جلسه کار انجام شده (کارکرد)، صورت­جلسه مصالح پای­کار، صورت­جلسه تحویل موقت و صورت­جلسه تحویل قطعی می‌شود.

10.6. دستور کارها

همانگونه که پیشتر به آن اشاره گردید، دستورکار به اسنادی گفته می­شود که براساس اسناد و مدارک پیمان ازطریق مهندس ناظر و طراح به مجری جهت اجرای کار ابلاغ می­شود. به‌طورکلی دستورکارها به سه گروه زیر طبقه­ بندی می­شوند:

1) دستورکار فنی: این دستورات به منظور مطابقت کار اجرا شده با نشریات، استانداردها و دستورالعمل­ ها به مجری ابلاغ می­شود. ناگفته نماند که دستورکار فنی دارای بار مالی نمی­باشد.

2) دستورکار اصلاحی: این گروه از دستورکارها به منظور اصلاح نقشه یا مشخصات فنی نسبت به اسناد اصلی پیمان ابلاغ می­شود. باید توجه شود که دستورکار اصلاحی برخلاف فنی دارای بار مالی می­باشد.

3) دستورکار الزامی: دستورکار الزامی برای اجرای برخی از عملیات اجرایی که الزامی می­باشد ابلاغ می­گردد. این دستورکارها نیز همانند دستورکار اصلاحی دارای بار مالی می­باشد.

نکته: براساس ماده 33 شرایط عمومی پیمان، دستورکارهایی که دارای بار مالی هستند (دستورکار اصلاحی و الزامی) باید فقط ازطریق مهندس مشاور و کارفرما به مجری ابلاغ گردد. درواقع افرادی همچون ناظر و سرپرست کارگاه حق ابلاغ چنین دستورکارهایی را نداشته و این اشخاص فقط می­توانند دستورکار فنی صادر کنند.

در مورد دستورکارهای جدید در مقاله کلیات متره و برآورد و کاربردهای متره و برآورد توضیحات کافی ارائه‌شده است. اما آنچه در زمینه صورت‌وضعیت یک مترور باید به آن دقت کرد این است که دستور کارها باید به ­عنوان مستندات کارکرد پیمانکار، همراه صورت‌وضعیت ارائه شود.

11.6. فاکتورهای خرید

برای درک بهتر این موضوع به اقلام فاکتوری در قسمت انواع قیمت ها رجوع کنید. در ادامه نمونه­ ای از فاکتور خرید و همچنین اعمال مقادیر فاکتوری در صورت‌وضعیت آورده شده است.

شکل 6- نمونه فاکتور خرید یراق‌آلات پنجره ساختمان توسط پیمانکار

در شکل 7 نمونه­ ای از صورت‌وضعیتی که براساس اقلام فاکتوری تهیه شده، ارائه گردیده است.

شکل 7- نمونه صورت‌وضعیت با اعمال اقلام فاکتوری

در ویدئوی زیر توضیحات ارکان یک صورت وضعیت را از زبان مهندس امیرحسین امیری بشنوید:

7. انواع ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت

طبق ضوابط و دستورالعمل­ های مربوط به برآورد، ضرایب فهرست بها اعدادی هستند که به منظور جبران هزینه­ های ویژه بر پروژه اعمال می­شوند. بنابراین ضرایب موجود در پیمان­ها در حقیقت مکمل بهای واحد مندرج در هر یک از آیتم­ های موجود در فهرست بها و مقادیر منضم به پیمان می­ باشد.

بعد از این که قیمت خالص هر پیمان برآورد شد، بر آن یک سری ضرایب (که به پیمان مربوطه بستگی دارد)، اعمال می­شود که تعدادی از آنها جنبه­ ی کلی داشته و بقیه­ ی آنها به پیمانکار پیشنهاد دهنده قیمت وابسته است؛ به این ضرایب، ضرایب فهرست بها گفته می­شود.

در ادامه به شرح هریک از این ضرایب می­ پردازیم.

شکل 8- نمودار درختی ضرایب مورداستفاده در تهیه صورت وضعیت

1.7. ضریب منطقه

قیمت­ های آیتم ­های موجود در فهارست بها، بر اساس شهر مرکز کشور یعنی تهران محاسبه و اعمال‌شده‌اند. بنابراین برای پروژه­ای که در شهری غیر از تهران است مثل شهر سیستان و بلوچستان باید یک ضریب تحت عنوان ضریب منطقه اعمال شود. این ضریب که توسط سازمان برنامه‌وبودجه کشور محاسبه می­شود برای هر شهر مقدار خاص خود را دارد. عوامل مختلفی در تعیین این ضریب دخالت دارد ازجمله: ویژگی­ های منطقه موردنظر ازلحاظ آب­ و هوایی، میزان محرومیت منطقه ازلحاظ دسترسی به مصالح و نیروهای کار و راه­ های دسترسی و مواردی از این قبیل.

مقدار آن برای هر فهرست ­بها مقادیر متفاوت است. در زیر فایل ضریب منطقه ­ای امور پیمانکاری آورده شده است.

دانلود فایل ضریب منطقه ای صورت وضعیت

اگر به جداول این فایل دقت کنید این ضریب برای مناطق محروم ­تر (ازلحاظ مختلف) مقدار بیشتری دارد. به‌عنوان‌مثال برای شهر عسلویه بخش ابنیه مقدار 1/15 و برای شهر کاشان 1 در نظر گرفته‌شده است؛ زیرا در شهر کاشان امکانات گسترده‌تری وجود دارد و دسترسی به مواردی همچون نیروی انسانی، ماشین‌آلات، مصالح حمل­ ونقل آسان می­باشد. همین عوامل و شرایط جغرافیایی سخت شهر عسلویه باعث می­شود که قیمت تمام شده ­ی نیروی انسانی، ماشین­ آلات و ابزار و مصالح در این شهر نسبت به کاشان بیشتر باشد.

جدول 17- جدول ضریب منطقه دو شهر کاشان و عسلویه

2.7. ضریب طبقات

قیمت ­هایی که شما در فهارست بها مشاهده می­ کنید برای کار در طبقه مبنا یعنی طبقه همکف و زیرهم­کف در نظر گرفته‌شده است. فرض کنید در یک ساختمان 7 طبقه بخواهیم نازک­ کاری سقف­ ها و دیوارهای ساختمان را اجرا کنیم. طبیعتاً به‌مراتب کار دشوارتر از طبقه همکف است و برای اجرای این آیتم باید بسته­ های گچ و مصالح موردنیاز دیگر به طبقات بالاتر حمل شود. از طرفی مشخص است که برای جابه ­جایی مصالح تا ارتفاعات بالاتر با افت مصالح روبرو می­ شویم و درصدی از مصالح پرت می­شوند. همه‌ی این موارد در قالب یک ضریب به اسم ضریب طبقات در قیمت نهایی کار ضرب می­شود تا اثر آن­ها در کاردیده شده باشد.

توجه داشته باشید مساحت هر طبقه باید از نقشه­ های اجرایی موجود محاسبه شود و بٌعد خارجی طبقات لحاظ شود.

1.2.7. نحوه محاسبه ضریب طبقات

از پیوست 2 فهرست بهای ابنیه، ضریب طبقات از فرمول زیر محاسبه می ­شود.

F₁  = سطح زیربنای طبقه اول بالاتر از طبقه همکف

F₂  = سطح زیربنای طبقه دوم بالاتر از طبقه همکف

.

.

.

سطح زیربنای طبقه n اُم بالاتر از طبقه همکف = F_n

B₁  = سطح زیربنای طبقه اول پایین­تر از طبقه زیر همکف

B₂  = سطح زیربنای طبقه دوم پایین­تر از طبقه زیر همکف

.

.

.

سطح زیربنای طبقه m اُم پایین ­تر از طبقه زیر همکف = B_m

S = سطح کل ساختمان زیربنای، با احتساب سطح زیربنای طبقه همکف، طبقه زیر همکف، تمام طبقات بالاتر از همکف تمام طبقات پایین‌تر از طبقه زیر همکف

علت استفاده از مساحت زیربنای طبقات در فرمول محاسبه ضریب طبقات این است که این ضریب به‌تمامی کارهایی که در سطح طبقات انجام ­می ­شود تعلق دارد ازجمله نازک­ کاری، آجرچینی دیوارها و…

مطلوب است ضریب طبقات ساختمانی که دارای 5 طبقه بالای طبقه همکف است که مساحت هر طبقه به­ جز بام برابر 220 مترمربع و برابر طبقه همکف و بام دارای مساحت 180 مترمربع و مساحت طبقه زیر همکف و پارکینگ زیر آن 200 مترمربع است.

حل:

ضریب طبقات باید تا 4 رقم بعد از اعشار محاسبه شود و چنانچه رقم پنجم زیر 5 باشد حذف شود و اگر بیشتر از 5 بود یک رقم به رقم چهارم اضافه شود بنابراین ضریب طبقات در اینجا برابر است با:

P = 1.0196

❓ اگر در حین انجام کار کارفرما تصمیم بگیرد که بجای ساختمان 10 طبقه آن را 9 طبقه بسازد تکلیف ضریب طبقات چیست؟

چنانچه در حین اجرای کار تعداد طبقات و مساحت آنها تغییر کند و این تغییرات به اجرا در آید فرمول مربوط یکبـار دیگـر بـر اسـاس ضریب حاصل از این تغییرات محاسبه و در آخرین صورت وضعیت اعمال می شود، مشروط بر اینکه در برآورد انجام شده ضریب p بـیش بینـی شده باشد. چنانچه نقشه های اجرایی به گونه ای باشد که نباید ضریب p در برآورد محاسبه شود ولی در حین اجرای کار و تغییر نقشه، اسـتحقاق دریافت ضریب p را پیدا نماید این ضریب محاسبه و در صورت وضعیت ها اعمال می شود.

3.7. ضریب ارتفاع

این ضریب تا فهرست‌بهای سال 1388 قابل‌استفاده بود و از فهرست‌بهای سال 1388 به بعد حذف گردید. فهرست‌بها برای کار در ارتفاعات بیشتر از 3.5 متر ضریبی تحت عنوان ضریب ارتفاع در نظر گرفته است. معمولاً ارتفاع طبقات از 3.5 متر بیشتر نیست بنابراین طبیعی است برای ساختمان ­های با ارتفاع بیشتر از 3.5 متر و کار در ارتفاع بیشتر نیاز است که پیمانکار تمهیداتی از جمله ایجاد داربست جهت اجرای نماهای خارجی می‌اندیشد. کار در ارتفاعات بالاتر افت مصالح بیشتر و سختی کار بیشتری دارد که همین باعث بیشتر شدن دستمزد کارگرها نیز خواهد شد.

فرمول محاسبه این ضریب به‌صورت زیر است که البته دیگر استفاده ­ای ندارد:

برای  3.5m <H< 10m:

برای H> 10m:

Q: ضریب طبقات

H: عبارت است از تراز طبقه از تراز کف طبقه مربوطه تا تراز کف طبقه بالایی. در ساختمان­ های شیب‌دار، متوسط ارتفاع خط‌ الرأس شیب و ارتفاعی که شیب آغاز می ­شود، از تراز کف طبقه، ملاک عمل خواهد بود.

❓اما سوالی که اینجا ایجاد می­ شود این است که تکلیف ضریب ارتفاع برای فهارست بهای بعد از 1388 چه می ­شود؟

در جواب این سؤال باید گفت که در فصولی مانند فصول 5 و 6 فهرست‌بها که مربوط به قالب­ بندی چوبی و فلزی است خود فهرست­ بها برای ارتفاعات بیشتر از 3.5 متر اضافه بها در نظر گرفته است و درواقع مترور با استفاده از این آیتم ­ها به‌صورت غیرمستقیم از ضریب ارتفاع بهره برده است. پیشنهاد می­ شود حتماً برای درک بهتر به خلاصه فصول 5 و 6 فهرست­ بهای ابنیه رجوع کنید.

اما برای فصولی که این اثر در آن‌ها دیده نشده است، مانند فصل چهارم فهرست‌بهای 1403 ابنیه که مربوط به عملیات بنایی با سنگ است، اگر برفرض پیمانکار بخواهد نمای بیرونی ساختمان را سنگ کند باید چگونه اثر ضریب ارتفاع را در قیمت نهایی خود ببیند؟ در جواب باید دو حالت را به شرح زیر بررسی کرد:

حالت الف) برای نماسازی ساختمان بیش از 3/5 متر باید از ردیف­ های پیوست 4 فهرست‌بهای ابنیه (تجهیز و برچیدن کارگاه) و قیمت ایجاد داربست استفاده کنیم.

حالت ب) در مورد کارهای داخل ساختمان برای ارتفاع بالاتر از 3.5 متر پیمانکار باید آن را در پیشنهاد قیمت یعنی قبل از عقد قرارداد ببیند تا ضریب پیمان افزایش یابد و غیرمستقیم ضریب ارتفاع لحاظ شده باشد.

در آخر اگر بخواهیم تفاوت بین ضریب ارتفاع و ضریب طبقات را شرح دهیم باید گفت که ضریب طبقات شامل تمام‌کارهایی که درون ساختمان و طبقات انجام می­شود، است فارغ از ارتفاع طبقه، اما ضریب ارتفاع مشمول کارهایی است که در ارتفاع غیرمتعارف انجام می­شود، مثل همین سنگ­کاری نمای ساختمان که نیاز به داربست دارد.

4.7. ضریب پیمان

همان‌طور که در مقاله کاربردهای متره و برآورد گفته شد، یکی از کاربردهای متره در زمان قبل از انعقاد پیمان بین کارفرما و پیمانکار است. کارفرما قبل از برگزاری مناقصه، توسط گروه مترور خود، برآورد هزینه کل پروژه را انجام می ­دهد و قیمتی تحت عنوان هزینه اجرای کار را به دست می­ آورد و در زمان مناقصه آن را به اطلاع پیمانکاران می ­رساند. پیمانکار باید در مدت تعیین‌شده توسط کارفرما به‌وسیله نقشه ­های اجرایی که در اختیارش قرار می­گیرد، به‌ وسیله گروه مترور خود، برآورد خود را از پروژه تحت عنوان قیمت پیشنهادی در پاکت پیشنهاد قیمت تسلیم کارفرما کند.

اگر پیشنهاد قیمت پیمانکار موردقبول کارفرما بود و پیمانکار برنده مناقصه شد، اولین ضریبی که پیمانکار باید آن را در محاسبات خود بکار گیرد در اینجا مشخص می ­شود. از حاصل تقسیم قیمت پیشنهادی پیمانکار بر قیمت اجرای کار (محاسبه‌ شده توسط کارفرما) ضریبی به دست می ­آید تحت عنوان ضریب پیمان.

اگر این ضریب بزرگ‌تر از 1 باشد در اصطلاح می­گویند پیمانکار افزایش قیمت داده است و به آن ضریب پلوس گویند. اگر این ضریب کوچک‌تر از 1 باشد در اصطلاح می­گویند پیمانکار تخفیف داده است و به آن ضریب مینوس گویند و درنهایت اگر عدد به‌دست‌آمده 1 باشد، در اصطلاح می­گویند پیمانکار پیشنهاد قیمت نت (Net) داده است. به این ضریب، ضریب پیشنهادی کل نیز گفته می­شود.

اما نکته­ای که در محاسبه ضریب پیمان باید به آن توجه شود این است که در هنگام برآورد برای پیشنهاد قیمت توسط مترور، ضرایب منطقه، بالاسری، ارتفاع و طبقات (به‌صورت کلی ضرایبی که تعلق می‌گیرد) مشخص است و مترور باید این ضرایب را در برآورد خود وارد کند تا قیمت واقعی کار به دست آید. درواقع ضریب پیمان به کمک این ضرایب محاسبه می­شود. پیشنهاد می­شود برای نحوه محاسبه ضریب پیمان در قالب یک مثال نسبتاً کامل به دستورالعمل “نحوه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل­های فهرست­بها” رجوع نمایید که فایل آن در ادامه مشاهده می‌شود.

دانلود فایل نحوه پیشنهاد قیمت از سوی پیمانکاران به تفکیک فصل ­های فهرست­ بها

5.7. ضریب پیشنهادی جزء (ضریب فصل)

قبل از انعقاد قرارداد و جهت پیشنهاد قیمت، پیمانکار هنگام متره و برآورد طبق نقشه­ های اجرایی با بهره ­گیری از فهرست‌بها، برگه­ ای تنظیم می‌کند که در آن قیمت­ های پیشنهادی هر فصل فهرست­ بها نوشته‌شده است. اگر این قیمت را بر قیمت محاسبه‌شده برای هر فصل توسط کارفرما تقسیم کنیم، ضریبی تحت عنوان ضریب پیشنهادی جزء یا ضریب فصل به دست می­ آید. در ادامه نمونه جدول ارائه ضریب پیشنهادی جز آورده شده است.

جدول 18- نمونه جدول برآورد فصول جهت پیشنهاد قیمت توسط کارفرما

همان‌طور که مشاهده می ­کنید اقلام پایه و غیر پایه (ستاره ­دار) به تفکیک آورده شده است و درنهایت با یکدیگر جمع شده ­اند. در آخر ضرایب صعوبت کار در ارتفاع و طبقات و ضریب منطقه (در جدول بالا و برای شهر کاشان، ضریب منطقه برای ابنیه 1 است) و ضریب بالاسری (در ادامه به آن می ­پردازیم) در مقدار مبلغ محاسبه‌ شده ضرب شده ­اند.

جدول 19- نمونه جدول ارائه ضریب پیشنهاد قیمت جزء توسط پیمانکار

همان‌طور که مشاهده می­ کنید با تقسیم اعداد پیشنهادی برای هر فصل توسط پیمانکار (ستون شماره 5) بر اعداد پیشنهادی برای هر فصل توسط کارفرما (ستون شماره 4)، ضریب پیشنهادی جزء برای هر فصل به دست می ­آید.

6.7. ضریب بالاسری

این ضریب به دلیل هزینه ­های غیرمستقیمی است که پیمانکار اجباراً باید پرداخت کند و امکان اختصاص آیتم خاصی برای آن در فهرست‌بها وجود ندارد. این ضریب در قیمت محاسبه‌شده پیمانکار ضرب خواهد شد. در واقع این ضریب، هزینه­ های پنهان و پشت پرده ­ای که آنالیز بهای فهرست‌بها (که توسط سازمان برنامه‌وبودجه محاسبه و تهیه می ­شود) آن را ندیده است، آشکار می ­کند.

این هزینه به دو دسته‌ی هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار تفکیک می ­شود.

7.7. هزینه بالاسری عمومی

این نوع از هزینه شامل هزینه‌هایی است که نمی­توان آن­ها را به کار مشخصی مربوط دانست و در تمامی پروژه­ های شرکت پیمانکار مشترک است. مانند:

۱-هزینه نگهداری دفتر مرکزی

۲-هزینه آب و برق و سوخت دفتر مرکزی

۳- هزینه پذیرایی و آبدارخانه دفتر مرکزی

۴- هزینه فتوکپی و چاپ نقشه دفتر مرکزی

و….

8.7. هزینه بالاسری کار

 این نوع از هزینه شامل هزینه‌هایی است که می­توان آن­ها را به کار مشخصی مربوط دانست. به این معنا که مختص یک پروژه بوده و هزینه­ های آن دخالتی در دیگر پروژه ­های شرکت پیمانکار ندارد. مانند:

۱- هزینه مالیات

۲-هزینه صندوق کارآموزی

۳-هزینه ضمانت‌نامه انجام تعهدات

۴-سود پیمانکار

و….

همه این هزینه­ ها با اعمال یک ضریب به نام ضریب بالاسری در قیمت نهایی پروژه، جبران می‌شوند. طبق دستورالعمل کاربرد فهرست‌بهای ابنیه سال 1403 مقدار این ضریب برای کارهای عمرانی و غیر عمرانی به‌صورت زیر است.

شکل 8- مقدار ضریب بالاسری

اما اگر بخواهیم کمی دقیق بشویم سرنوشت هر پروژه به هزینه بالاسری آن وابسته است.

به طور مثال ممکن است یک شرکت پیمانکار در یک زمان به خصوصی فقط یک پروژه در دست اجرا داشته باشد، بنابراین هزینه دفتر فنی کلاً از آن تأمین می­شود یا ممکن است شرکت چندین پروژه را در دستور کار داشته باشد که مسلماً سهم هر پروژه به نسبت کمتر خواهد شد. همچنین ممکن است یک شرکت پیمانکار تنها به یک رئیس کارگاه و یک مهندس اجرا نیاز داشته باشد یا ممکن است شرکت بزرگ پیمانکاری باشد و به رئیس کارگاه، دفتر فنی، امور قراردادها، کنترل پروژه و…. نیاز داشته باشد.

به همین علت می­توان گفت اعلام یک ضریب ثابت برای کارهای عمرانی و غیر عمرانی از طریق صدور بخش‌نامه، امری غیرکارشناسی بوده و قطعاً یکی از طرفین پیمان تحت تأثیر این ضریب قرار خواهند گرفت. بنابراین باید برای واقعی ­تر نمودن این ضریب تمهیداتی جدی در نظر گرفته شود تا ضرر کمتری دامن پیمانکار یا کارفرما را بگیرد. در ادامه نحوه آنالیز محاسبه ضریب بالاسری آورده شده است البته ممکن است با تغییر قوانین یا برای پروژه­ های خاص این محاسبات و اعداد تغییر کنند.

1.8.7. آنالیز هزینه بالاسری طرح­ های عمرانی از طریق مناقصه

در جدول زیر سهم هر قسمت به‌صورت جداگانه و درصدی از هزینه کل کار بیان شده است. دقت داشته باشید که این مقادیر با آنالیز قیمت هزینه­ های مختلفی که به­عنوان بالاسری برعهده پیمانکار است، به‌دست‌آمده است.

جدول 20- آنالیز ضریب بالاسری طرح عمرانی از طریق مناقصه

بنابراین ضریب بالاسری طرح عمرانی از طریق مناقصه برابر است با:

9.7. ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه

در مقاله کلیات متره و برآورد در مورد تجهیز و برچیدن کارگاه توضیحات کافی داده شده است. در اینجا قصد داریم با مسئله پرداختی آن و ضریب موردنیاز آنکه یک مترور باید از آن برای برآورد بهره گیرد، آشنا شویم.

در پیوست 5 فهرست­ بها توضیحات کامل برای نحوه تجهیز و برچیدن کارگاه آمده است. مترور باید تمامی هزینه­ هایی که برای تجهیز و درنهایت پس از تحویل پروژه، برچیدن آن، نیاز است را در جدولی لیست کرده و در محاسبات به کار گیرد. در ادامه قسمتی از جدول پیوست 5 فهرست‌بها ابنیه سال 1403 (که در آن آیتم­ ها باقیمت مقطوع و البته بدون قیمت است) آورده شده است.

استفاده از واحد مقطوع به‌این‌علت است که قیمت هر یک از آیتم­ های این جدول با آنالیز بها به‌وسیله مهندس مشاور محاسبه شده و نمی­توان واحد مشخصی را برای عملیات مربوط در نظر گرفت.

اما اگر بخواهیم از ضریب پرداختی کارفرما به پیمانکار طبق فهرست­ بها برای تجهیز و برچیدن کارگاه آگاه شویم، به پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه 1403 مراجعه می­کنیم.

همان‌طور که گفته شد مترور موارد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه را در جدولی با قیمت مقطوع لیست می‌کند که این موارد دارای شماره آیتم هستند. همان‌طور که دربند 2-17 پیوست 5 فهرست‌بهای ابنیه 1403 مشاهده می­کنید، گفته‌شده که پس از جمع مبالغ تمام موارد مربوط به تجهیز و برچیدن کارگاه و کسر موارد 420301 تا 420303 و 421001 تا 421104 و 420104 (که جمع این آیتم ­ها مقدار زیادی می­تواند باشد)، نباید از 4 درصد هزینه اجرای کار بیشتر باشد. البته این به‌منظور تعیین سقف هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه نیست، زیرا حجم زیادی از آیتم ­ها از آن کسر می­شود.

بنابراین سقف هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه می­تواند از 4 درصد بیشتر یا کمتر باشد. در مواردی که در قرارداد ذکر شود که هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه 4 درصد مبلغ پیمان است، دیگر نمی­توان ادعای بیشتری داشت. به عبارتی اگر شما با کارفرما به توافق 4 درصدی رسیدید ولی پس از تجهیز کارگاه متوجه شدید که هزینه­ هایی بیشتری را پرداخت کرده ­اید دیگر نمی­توانید ادعایی در رابطه ‌با این بند از قرارداد داشته باشید. اما هزینه هریک از ردیف­ های تجهیز و برچیدن کارگاه که در جدول آمده است، به‌تناسب پیشرفت عملیات، مربوط به همان ردیف تجهیز و برچیدن کارگاه، محاسبه می­شود و در صورت‌وضعیت لحاظ می­شود. به یاد داشته باشید که به طور معمول هزینه­ های تجهیز و برچیدن کارگاه چیزی بین 2/5 تا 4 درصد است که پس از اعمال ضریب پیمان قابل پرداخت است.

❓ آیا در ردیف­ های تجهیز و برچیدن کارگاه می ­توان ردیف ستاره­ دار آورد؟

برای جواب به بند 2-1 فصل تجهیز و برچیدن کارگاه فهرست‌بهای ابنیه 1403 رجوع می­کنیم.

10.7. ضریب صعوبت کار

در قسمت­های قبل در مورد ضرایب طبقات و ارتفاع صحبت کردیم که به دلیل سختی کار در ارتفاع و طبقات بر اساس فرمول­ هایی این ضرایب محاسبه می‌شوند. اما در برخی پروژه­ های خاص به دلیل سختی کار در مواردی مانند تونل یا ترافیک یا معادن، ضریبی تحت عنوان ضریب صعوبت کار در نظر می­گیرند تا جبران خسارت پیمانکار ناشی از افت و کندی کار و راندمان کار باشد. به­ عنوان نمونه فرض کنید پیمانکار یک پروژه انتقال خطوط آب هستید. زمین­ه ای انتقال آب دارای شیبی بیش از 7 درصد است. به دلیل سختی کار جهت انتقال لوله در این شرایط فهرست‌بهای رشته خطوط انتقال آب ضریب 1/12 را در نظر می‌گیرد.

11.7. ضریب مصالح پای‌کار

در مورد مصالح پای‌کار (مصالحی که پیمانکار برای اجرای عملیات موردنظر خود قبل از اجرای کار در کارگاه و در پای‌کار خود انبار می‌کند) در مقاله کلیات متره و برآورد توضیحات کافی داده شده است. اما ضریبی که مترور باید از آن برای تنظیم صورت ­وضعیت ­های خود در خصوص مصالح پای‌کار استفاده کند چیست؟ برای جواب این سؤال به فهرست ­بهای ابنیه سال 1403 رجوع می­کنیم.

همان‌طور که مشاهده می­کنید جهت تقویت بنیه مالی پیمانکار این مقدار از هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، پرداخت می­شود. به طور مثال فرض کنید که شما به‌عنوان پیمانکار 10 تن آجر فشاری سفارش داده­اید و پای­کار تخلیه کرده­اید، مترور در صورت‌وضعیت خود باید ضریب 0.7 و ضریب منطقه و بالاسری و ضریب پیمان را در مقدار برآوردی این مصالح ضرب کند. دلیل عدم استفاده از ضرایب ارتفاع و طبقه این است که این مصالح در پای‌کار تخلیه می‌شوند نه در ارتفاع!

سؤالی که شاید در ذهن ایجاد شود این است که پیمانکار یکبار هزینه مصالح پای‌کار (در اینجا آجر فشاری) با ضریب 0.7 از کارفرما دریافت می‌کند یکبار هم از آیتم فهرست‌بها هزینه اجرای دیوار با آجر فشاری (که در بهای واحد فهرست‌بها هزینه مصالح دیده شده است)، در این صورت پیمانکار دو بار هزینه مصالح را دریافت می‌کند. تکلیف چیست؟ کارفرما ضرر می‌کند؟ برای رسیدن به این جواب در ادامه در قسمت تجمعی بودن برآورد صورت ­وضعیت به این موضوع می ­پردازیم.

12.7. ضریب تعدیل

مطابق با نشریه 289 با موضوع «راهنمای روش محاسبه تعدیل آحادبهای پیمان‌ها» تعدیل عبارت است از بروز کردن تعرفه خدمات مهندسی و قیمت پیمان‌های ساخت و اجرا در زمان واقعی انجام کارها. در پروژه‌های عمرانی که بر مبنای فهرست‌بها عقد قرارداد می­شوند، اغلب به دلیل تغییرات و نوسانات قیمت در زمان واقعی اجرای کارها شاهد تغییر دستمزد نیروی انسانی، هزینه اجاره یا خرید ماشین‌آلات و ابزار مربوطه، قیمت مصالح و حمل نسبت به زمان پیشنهاد قیمت هستیم؛ بنابراین برای جبران این تغییر قیمت‌ها، صورت‌وضعیت تعدیل مطابق با آخرین بخشنامه تعدیل تهیه می‌شود. در واقع بعد از نهایی شدن صورت­ وضعیت باید دفترچه­ ای تحت عنوان دفترچه تعدیل صورت­ وضعیت توسط مترور تهیه و ارائه شود.

آنچه در این دفترچه مهم است و باید محاسبه شود ضریب تعدیل است. این ضریب برای جبران خسارت وارد بر پیمانکار ناشی از افت‌وخیز قیمت­های مصالح و دستمزد کارگرها و ماشین‌آلات (تورم موجود در بازار) مورداستفاده قرار می­گیرد. موضوع تعدیل و ضریب تعدیل بسیار گسترده است. بنابراین اگر علاقه­ مند به نحوه محاسبه ضریب تعدیل هستید به مقاله نحوه محاسبه ضریب تعدیل از سری مقالات همین مجموعه مراجعه نمایید.

در ویدئو زیر مهندس امیری به صورت کامل در مورد این موضوع صحبت می کند حتما یک بار این ویدئو را مشاهده کنید.

8. نحوه اعمال ضرایب در صورت وضعیت

بهتر است بگوییم زمان استفاده از ضرایب چه موقع است؟ از این ضرایب یک‌بار قبل از انعقاد پیمان و یک‌بار بعد از آن استفاده می­شود.

قبل از انعقاد قرارداد، کارفرما توسط گروه مترور خود پروژه موردنظر را متره و مقادیر هر فصل را برآورد می‌کند. اما اگر شما در گروه مترور پیمانکار مشغول به فعالیت هستید بایستی برای ارائه پیشنهاد قیمت پس از متره کردن نقشه­ های اجرایی و برآورد فصلی، از ضرایبی که توضیح داده شد (با توجه به نیاز و صلاحدید پیمانکار)، استفاده کنید.

فرض کنید در یک پروژه بایستی از فهرست­ بهای ابنیه و تأسیسات مکانیکی و برقی استفاده شود و ضریب ارتفاع، ضریب منطقه، ضریب طبقات و ضریب بالاسری محاسبه‌شده‌اند. پس از محاسبه مجموع مقادیر کارکرد فصول مربوط به هر فهرست‌بها و مقدار تجهیز و برچیدن کارگاه، ضرایب وارد عمل می‌شوند. تنها ضریبی که باید قبل از محاسبه برآورد فصول اعمال شود ضریب ارتفاع است، زیرا ممکن است در فصل مربوطه آیتمی وجود داشته باشد که شامل ضریب ارتفاع شود مثل سنگ‌کاری در ارتفاع. بنابراین بایستی قبل از جمع قیمت آیتم­ ها و محاسبه کارکرد فصل، ضریب ارتفاع را در آیتم مربوطه لحاظ کرد چون بعد از محاسبه کارکرد فصل، به دلیل جمع‌شدن آیتم­ های مشمول و غیرمشمول، ضریب ارتفاع، قابل اعمال شدن نیست. بنابراین تکلیف ضریب ارتفاع در دل آیتم­ها (قبل از جمع مقادیر فصول) مشخص می­شود.

❓اما تکلیف ضرایب طبقات و بالاسری و منطقه چیست؟

ضرایب بالا که از جداول مربوطه و فرمول ارائه‌شده یا محاسبه‌شده در مرحله ارائه پیشنهاد قیمت توسط پیمانکار به دست می­آیند به‌صورت پی‌درپی در یکدیگر ضرب می‌شوند و درنهایت درمجموع قیمت برآورد فصول همه فهارس‌بهای موردنیازِ پیمان ضرب می‌شوند. درنهایت مقدار محاسبه‌شده توسط پیمانکار بر مقدار محاسبه‌شده توسط کارفرما تقسیم می­شود و ضریب پیمان یا ضریب پیشنهادی کل محاسبه می­شود. از ضریب پیمان، پس از عقد پیمان در صورت‌وضعیت‌ها استفاده خواهد شد.

ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه نیز در زمان پیشنهاد قیمت محاسبه‌شده و پس از عقد قرارداد مترور در صورت‌وضعیت‌ها از آن استفاده می‌کند.

اما این ضرایب پس از عقد قرارداد کجا مورداستفاده هستند؟ پس‌از اینکه صورت‌وضعیت توسط مترور تنظیم شد و قیمت کارهای انجام‌شده در مدت یک دوره به‌صورت فصل‌به‌فصل با توجه به فهرست­بها در قالب برگه خلاصه مالی فصول (که پیش­تر در رابطه با آن توضیحاتی ارائه شد) تهیه شد، مترور باید در زمان تنظیم برگه خلاصه مالی فصول، این ضرایب را لحاظ کند. اما چگونه؟

مترور پس از تنظیم برگه مالی فصول، قیمت کارکرد هر فصل را به‌طور جداگانه در اختیار دارد که این قیمت­ها مشمول ضرایب مختلفی می‌شوند. برای اعمال ضریب ارتفاع همانند زمان پیشنهاد قیمت (یعنی قبل از عقد قرارداد و اجرای پروژه که پیمانکار باید قیمت برآوردی خود را تسلیم کارفرما کند) رفتار می­شود.

ضرایب طبقات، منطقه و بالاسری نیز به‌صورت پی‌درپی در یکدیگر ضرب می‌شوند و نهایت در قیمت برآورد فصل مربوطه ضرب خواهد شد.

❓سؤالی که ایجاد می­شود این است که به مبلغ مقطوع تجهیز و برچیدن کارگاه، در صورت‌وضعیت‌ها چه ضریبی تعلق می­گیرد؟

در زمان برآورد و پیشنهاد قیمت، ضریبی که برای محاسبه مبلغ کل تجهیز کارگاه در نظر گرفته می­شود، طبق بند 2-1 پیوست 5 فهرست­ بهای ابنیه 1403، ضریب بالاسری است.

اما در زمان تهیه صورت‌وضعیت تنها ضریبی که باید مورداستفاده قرار گیرد ضریب پیمان است که این موضوع دربند 4-2 پیوست 4 فهرست­ بهای ابنیه 1399 نیز اشاره‌شده است (سایر ضرایب همانطور که گفته شد در هر آیتم و یا فصل مربوطه به صورت جداگانه ضرب می­شوند). دقت داشته باشید که ضریب بالاسری به مبلغ مقطوع تجهیز و برچیدن کارگاه، اعمال نمی­ شود زیرا این ضریب در دل این قیمت­ ها لحاظ شده است.

ضرایبی که باید در مقدار برآورد مصالح پای‌کار اعمال شود، عبارت‌اند از ضریب 0.7 (طبق بند 5 پیوست 1 فهرست­ بهای ابنیه 1403)، ضرایب بالاسری، منطقه ­ای و ضریب پیشنهادی جزء پیمانکار که به‌صورت پی‌درپی در یکدیگر ضرب می‌شوند.

❓اما تکلیف ضرایب جزء چه می ­شود؟

9. صورت ­وضعیت ­تجمعی چیست؟

صورت­ وضعیت­ های تهیه شده توسط مترور به‌صورت تجمعی است، به این معنا که صورت­ وضعیت هر ماه مقادیر کارهای انجام شده از ابتدای پروژه تا آن تاریخ است. اما اینکه صورت ­وضعیت باید تجمعی باشد از کجا برگرفته شده است؟ به ماده 37 شرایط عمومی پیمان رجوع می­کنیم. متن آن به شرح زیر است:

همانطور که مشاهده می­ کنید به استناد به این بند از شرایط عمومی پیمان می ­توان به این موضوع پی برد که مترور باید در پایان هرماه صورت­ وضعیت کارهای انجام شده تا آن تاریخ را تهیه و تنظیم کند و این به­ معنای تجمعی بودن صورت­ وضعیت است.

اگر بخواهیم کمی بیشتر به این موضوع بپردازیم با یک مثال بحث را ادامه می­ دهیم. فرض کنید در یک پروژه پیمانکار برای شروع عملیات اجرایی خود به مقادیر مورد نیاز به­ عنوان مثال یک تن شن، ماسه و سیمان تهیه کرده و در کارگاه نگهداری می ­کند. مقدار برآوردی این مصالح 100 ریال است. در ماه اول کار خود، پیمانکار تنها مصالح پای کار دارد و مترور مقدار برآوردی خود (100 ریال) را در صورت ­وضعیت شماره 1 وارد می­ کند. پس از تأیید کارفرما پیمانکار 100 ریال خود را از مصالح پای کار دریافت می­ کند.

در ماه دوم، پیمانکار این مصالح را به بتن تبدیل می ­کند و در فونداسیون خود به­ کار می ­گیرد. بنابراین پیمانکار در ماه دوم مصالح پای کار ندارد و مترور باید در صورت ­وضعیت شماره 2 مقدار مصالح پای کار را صفر لحاظ کند و در عوض مقدار برآوردی اجرای عملیات بتن ریزی را از آیتم­ مربوط به خود دریافت کند (فرض کنید مقدار برآوردی 250 ریال است)، اگر به آیتم ­های بتن­ ریزی فصل 8 فهرست بها رجوع کنیم در شرح آیتم ­ها (تصویر زیر) بیان شده است تهیه و اجرای بتن به این معنا که پیمانکار ابتدا باید مصالح بتن را تهیه کند (که همان مصالح پای ­کار محسوب می­ شود) سپس با تهیه بتن و اجرای عملیات می­تواند از این آیتم استفاده کند. در واقع قیمت مصالح بتن در این آیتم دیده شده است.

پس پیمانکار در صورت ­وضعیت شماره 2 در حقیقت مبلغ عملیات اجرای بتن را از کارفرما دریافت می ­کند و چون مبلغ مصالح پای کار صفر است در نتیجه مقدار برآوردی کل در صورت ­وضعیت شماره 2 برابر 250 ریال است که پیمانکار مقدار 150 = 100-250 ریال را از کارفرما دریافت می ­کند.

10. پرسش و پاسخ

11. نتیجه گیری

در این مقاله سعی بر آن بود که با انواع قراردادها و سپس با نحوه صورت وضعیت نویسی کارکرد پیمانکاران آشنا شویم. نکات زیر خلاصه ای از نتایج این مقاله است؛
اهمیت متره کردن احجام کار و درنتیجه مترور، در این کار بسیار بالا است

همانطور که دیده شد، برای برآورد کردن کارکرد، نیاز به تسلط کافی روی شرایط عمومی و خصوصی پیمان، قرارداد، نقشه های منضم به پیمان، فهرست بهای رشته موردنظر، تهیه صورت جلسات و دستورکارها می باشد.

وجود تمام اجزاء در یک صورت وضعیت از ریزمتره تا روکش صورت وضعیت لازم و ضروری است تا اشتباهی از هیچ کدام از طرفین قرارداد (کارفرما و پیمانکار) صورت نگرفته و حقی از طرفیت ضایع نشود.

منابع:

• فهرست‌بهای رشته ابنیه 1403
• فهرست‌بهای رشته سدسازی 1403
• دوره جامع متره و برآورد، گروه صنعتی سبزسازه
• شرایط عمومی پیمان
• دستورالعمل نحوه ارائه پیشنهاد قیمت پیمانکاران (بخشنامه 100/76574 مورخ 1387/8/19)

• مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!

• ارسال سوال برای تولید محتوا