بررسی کاربرد متره و برآورد در پروژه های عمرانی به همراه 10 ویدئو آموزشی رایگان

شما به عنوان یک مهندس مترور باید شخصی باشید که علاوه بر تسلط به کلیات متره و برآورد، به کاربرد متره و برآورد در پروژه مسلط باشید. مثلا فرض کنید کارفرما در تحویل دادن قسمتی از یک پروژه راه‌سازی به پیمانکار، به دلیل تداخل با اراضی مردم، تأخیر چندین ماهه داشته باشد در این صورت مترور چگونه باید خسارت چندین ماهه‌ی ناشی از تأخیر را برای پیمانکار محاسبه کند؟ نقش متره و براورد در این قضیه چیست؟

در این مقاله جامع قصد داریم دید شما را نسبت به وظایف یک مترور و همچنین کاربرد متره و برآورد در پروژه را باز کنیم. 10 ویدئو کاربردی که قسمتی کوتاهی از دوره جامع متره و برآورد سبزسازه است را به صورت رایگان در بین متن قرار داده ایم حتما یک بار این ویدئو ها را مشاهده کنید.

1. متره و برآورد در مهندسی عمران

در مقاله کلیات متره و برآورد اشاره کردیم که علم متره و برآورد تنها خاص رشته عمران نیست! اما اینجا به‌ صورت اختصاصی می­خواهیم به بحث کاربرد متره و برآورد در پروژه های مهندسی عمران بپردازیم.

به‌طورکلی هر پروژه عمرانی دارای چهار رکن اصلی است که باعث می­ شود یک پروژه آغاز گردد.

این ارکان عبارت‌اند از:

• دستگاه کارفرما
• دستگاه مشاور
• دستگاه نظارت
• دستگاه پیمانکار

در ادامه به شرح کافی و قابل درک هرکدام می­ پردازیم.

2. وظایف و اختیارات دستگاه کارفرما

همان‌طور که از اسم این دستگاه مشخص است یعنی شخص حقیقی یا حقوقی که کار یا پروژه را تحویل پیمانکار می ­دهد.

کارفرما در پروژه‌ای بزرگ دولتی یک دستگاه حقوقی است و در پروژه ­های بزرگ خصوصی یک شخص حقیقی است. به‌ عنوان‌ مثال برای ساخت یک بیمارستان، دستگاهِ کارفرما سازمان مسکن و شهرسازی آن استان است. فارغ از اینکه کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی باشد، در ادامه با وظایف کارفرما بیشتر آشنا خواهیم شد.

1.2 وظایف اصلی کارفرما

وظایف اصلی کارفرما عبارتند از:

1. تقاضای بودجه و جذب اعتبار:

معمولاً کارفرماهای پروژه­ های بزرگ، دستگاه یا ارگان های دولتی هستند که می ­توانند به دلیل جایگاه و اعتباری که دارند با توجیه و دلایل کافی، از دولت تقاضای اختصاص بودجه برای کارهای عمرانی کنند.

2. انتخاب مهندس مشاور:

مهندس مشاور از جانب دستگاه کارفرما انتخاب می ­شود و به پیمانکار معرفی می­ شود. در واقع مهندس مشاور نماینده کارفرما در پروژه است.

3. تصویب کار مشاور:

مهندس مشاور بایستی گزارش­ ها و صورت­ وضعیت­‌های دریافتی پیمانکار را دریافت کرده، سپس بررسی و اصلاح نموده و جهت تصویب به کارفرما تحویل دهد.

4. برگزاری مناقصه:

پس‌ از اینکه کارفرما بودجه کافی جهت اجرای پروژه مدنظر خود را دریافت کرد، جلسه مناقصه را برای انتخاب پیمانکار (که در ایران معمولاً برای واگذاری پروژه از این شیوه استفاده می­ شود) برگزار می ­کند. توضیحات کافی و لازم در خصوص مناقصه و نحوه برگزاری آن در ادامه ارائه خواهد شد.

5. انتخاب پیمانکار:

این کار به طرق مختلف با مشورت مهندس مشاورِ انتخابی صورت می‌گیرد.

6. فرآیندهای ابتدایی پروژه:

قبل از شروع عملیات اجرایی پروژه، کارفرما وظیفه دارد مجموعه‌ای از مقدمات را برای شروع پروژه مهیا نماید. بطور مثال برای ساخت یک بیمارستان دستگاه کارفرما وارد عمل شده و باید فرآیندهایی را (از جمله آماده کردن زمین پروژه، تنظیم تمامی اسناد، مدارک و نقشه­ های اجرایی پروژه و…) جهت تحویل کار به پیمانکار انجام دهد.

7. رسیدگی به صورت­ وضعیت‌­ها:

صورت­ وضعیت‌­های تنظیم‌شده توسط پیمانکار و تصحیح و تأییدشده توسط مشاور را باید کارفرما به تائید نهایی برساند که شاید حساس‌ترین وظیفه کارفرما نیز باشد اما اگر دقیقا متوجه نشدید درمورد چه چیزی صحبت می کنیم و منظور ما از صورت وضعیت چیست؟! کافیه ویدئو 1 دقیقه ای زیر را مشاهده کنید.

8. فرآیندهای پایانی پروژه

کارفرما موظف است که اقدامات لازم جهت تحویل موقت و قطعی پروژه از پیمانکار، جهت بهره‌­برداری از آن را فراهم کند.

2.2 اختیارات اصلی کارفرما

اما کارفرما علاوه بر این وظایف کلی یک سری اختیارات دارد که می ­تواند از آن بهره بگیرد. این اختیارات عبارت‌اند از:

• تصویب و ابلاغ­‌های مالی

کارفرما به دلیل وظایفی که در زمینه تقاضای بودجه و جذب اعتبار دارد ناخود آگاه در مباحث مالی و بودجه ه­ای کشور دخیل است، بنابراین کارفرما این اختیار را دارد که مسائل مالی مربوط به حوزه خود را کنترل نماید. بطور مثال فرض کنید که قرار است در شهر یزد یک بیمارستان 300 تخت ­خوابی ساخته شود. کارفرما دانشکده علوم پزشکی شهر یزد است. در اینجا کارفرما بایستی درخواست خود را جهت تأمین بودجه این طرح به وزارت بهداشت تسلیم کند و پس از بررسی توسط وزارت بهداشت، چنانچه در ردیف بودجه­ های دولتی باشد وزارت بهداشت از اعتبار بودجه سالیانه خود برای این طرح عمرانی استفاده می­ کند.

• تغییر مقادیر کار

دستگاه کارفرما این اختیار را دارد که حتی بعد از تحویل پروژه به پیمانکار مقادیر کار خود را تغییر دهد. فرض کنید شما به‌ عنوان پیمانکار یک پروژه انتخاب‌ شده‌اید و 50 درصد روند انجام پروژه پیش رفته است و نامه ه­ایی از کارفرما مبنی بر اجرای آرماتور تقویتی 22 به جای 20 در دیوار حائل پروژه دریافت می ­کنید، بنابراین شما به­ عنوان یک پیمانکار باید به متن نامه و دستور کارفرما پایبند باشید و این مورد را در محاسبات متره و برآورد خود لحاظ کنید. این‌ یک مثال کوچک برای درک بهتر اختیار کارفرما در این زمینه بود.

خالی از لطف نیست که در اینجا به یک قانون به اسم قانون 25 درصد اشاره‌کنیم. فرض کنید شما بعد از متره و برآورد یک پروژه و ارائه پیشنهاد قیمت، در یک مناقصه پیروز شده­‌اید و مبلغ قرارداد شما 500 میلیون تومان است. شما به ­عنوان یک مترور حرفه‌­ای باید با این قانون آشنا باشید که کارفرما این اختیار را دارد که به دلایل مختلف با تغییر مقادیر کار، حین انجام پروژه حداکثر 25 درصد به مبلغ کار اضافه یا کم کند.

در این مثال 500 میلیونی یعنی افزایش مبلغ اولیه به 625 میلیون تومان یا کاهش آن به 375 میلیون تومان

• تغییر مدت پیمان

در حین انجام یک پروژه ممکن است که کارفرما بنا به دلایلی از جمله مسائل بودجه­‌ای، شرایط محیطی کار، شرایط آب ­وهوایی خاص و… تصمیم به تغییر مدت پیمان و ایجاد تأخیر در پروژه شود که این کار تنها از اختیارات کارفرماست. بنابراین مسئله لایحه تاخیرات و کلیم در اینجا ایجاد می‌­شود که یک مترور خوب با بهره‌­گیری از آنها، باید خسارت­‌های وارده احتمالی بر پیمانکار را، که ناشی از تغییر مدت پیمان هستند را، جبران نماید.

• ابلاغ کارهای جدید

در مورد کار جدید در سرفصل پیوست 5 مقاله کلیات متره براورد توضیحات کافی داده‌ شده است.

• تعلیق یا خاتمه پیمان

اساساً تعلیق یا خاتمه پیمان از اختیارات کارفرماست که البته در شرایط خاص، پیمانکار نیز می­ تواند از این اختیار استفاده نماید.

3. وظایف و اختیارات مهندس مشاور

یکی از کارهایی که بعد از عقد هر قرارداد بین کارفرما و پیمانکار صورت می گیرد و از کاربرد های متره و برآورد در پروژه است به این صورت است که، کارفرما شخصی را با حکم مهندس مشاور (که می ­تواند شخصی حقیقی یا حقوقی باشد) به پیمانکار معرفی می ­کند. در ادامه به وظایف مهندس مشاور می­پردازیم. البته اگر شما هم مانند اکثر مهندسین عمران با ویدئو های آموزشی بهتر کنار می آیید در ویدئو کوتاه 5 دقیقه ای زیر که قسمتی از دوره متره برآورد سبزسازه است تمامی وظایف و اختیارات مهندس مشاور بیان شده است. حتما این ویدئو رایگان را مشاهده کنید.

3.1 وظایف مهندس مشاور

وظایف اصلی مشاور عبارتند از:

1. انجام مطالعات و بررسی­ های فاز صفر

یک مهندس مشاور قبل از شروع پروژه باید محیط انجام پروژه را از نظر زمین­ ساختی و راه­ های دسترسی، آب و هوا و گسل ­های منطقه و در کل تمام جزییات اولیه پروژه که شناسنامه محیطی پروژه محسوب می­ شود مورد مطالعه قرار دهد. به این بررسی ­ها در اصطلاح فاز صفر پروژه گفته می ­شود.

2. تهیه نقشه­ های مقدماتی یا فاز یک

پس از بررسی­ های فاز صفر پروژه، مهندس مشاور موظف است که نقشه­ های اولیه فاز یک پروژه را تهیه و در اختیار کارفرما قرار دهد. این نقشه­ ها معمولاً برای درک بهتر موقعیت پروژه و کلیات پروژه تهیه می ­شوند و حتی می­ تواند شامل ماکت پروژه نیز باشند. در این نقشه­ ها کمبودهای احتمالی طرح تشخیص داده می‌شود تا در مراحل بعدی، اصلاح شوند.

3. نقشه ­های اجرایی یا فاز دو

این نقشه ­ها، نقشه ­های نهایی پروژه هستند که توسط مهندس یا شرکت مشاور محاسبه و طراحی‌شده و مبلغ برآورد انجام کار نیز با این نقشه­ ها مشخص می­ شود. نقشه های فاز دو همان نقشه هایی هستند که قبل از پیشنهاد قیمت و مناقصه در اختیار پیمانکار (برای برآورد و پیشنهاد قیمت) گذاشته می شود. این نقشه­ ها شامل نقشه ­های معماری، ساختمان، سازه و تأسیسات مکانیکی و برقی است. در واقع هر آنچه نیاز است از جزئیات یک ساختمان یا سازه بدانیم در این نقشه­ ها مشاهده می­ کنیم، ازجمله مصالح و مشخصات فونداسیون، تیرها و ستون ها و مشخصات فنی هر یک از اجزای سازه ­ای ساختمان.

4. همکاری در انتخاب پیمانکار
5. وظایف دوره نگهداری

3.2 اختیارات مهندس مشاور

مهندس مشاور اختیاراتی دارد که این اختیارات عبارتند از:

1. نظارت مستقیم بر اجرای پروژه
2. رسیدگی به صورت­ وضعیت ­‌ها:

صورت­ وضعیت ­های پیمانکار هرماه یا هردو ماه یک­بار برای بررسی و تصویب به مهندس مشاور تحویل داده می ­شوند. مهندس مشاور موظف است که تمام‌کارهای انجام‌شده توسط پیمانکار و محاسبه‌شده توسط مترور را در این مدت بررسی نموده و اصلاحات موردنیاز را انجام داده و به کارفرما جهت تأیید، تحویل دهد.

3. دریافت گزارش‌های مکرر از پیمانکار:

مهندس مشاور باید از پیمانکار برای کارهای روزانه، هفتگی و ماهانه گزارش‌ های لازمه را درخواست کند تا در جریان امور پروژه قرار بگیرد. معمولاً این گزارش­ ها توسط واحد کنترل پروژه‌ی دستگاه پیمانکار تهیه و تحویل دستگاه مشاور می­ شود.

4. مکاتبات پروژه­ای با پیمانکار:

این مکاتبات در هر پروژه‌ای وجود دارند و از اختیارات مهندس مشاور است که با نامه­ نگاری بین پیمانکار و کارفرما، امور اجرای پروژه را در دست می­ گیرد.

4. وظایف و اختیارات دستگاه نظارت

دستگاه نظارت یکی از زیرمجموعه­ های شرکت مشاور است که به‌ صورت مستقیم بر اجرای پروژه توسط پیمانکار نظارت دارد و معمولاً مقیم در محل اجرای پروژه است.

1.4 وظایف دستگاه نظارت

وظایف اصلی دستگاه نظارت عبارتند از:

1. نظارت بر حسن انجام کار توسط پیمانکار.
2. رسیدگی به صورت­ وضعیت ­ها توسط مترور دستگاه نظارت:

دستگاه نظارت باید دارای یک مترور قوی باشد تا بتواند به صورت‌ جلسات کارهایی که پیمانکار در طول یک ماه انجام داده است نظارت داشته باشد. ممکن است پیمانکار در محاسبات صورت‌جلسه ارسالی خود اشتباه کرده باشد یا اعداد محاسبه‌ شده با اعداد نقشه ­های اجرایی فاز دو تطابق نداشته باشد یا آنچه پیمانکار اجرا کرده است با آنچه در نقشه­ های اجرایی وجود دارد تفاوت ­هایی داشته باشد، اینجاست که یک مترور حرفه­ ای می ­تواند این موارد را ریزبینانه بررسی کرده و با اصلاح آن­ها جلوی ضرر به کارفرما را بگیرد. بنابراین در جنگ بین مترورِ پیمانکار و مترورِ دستگاه ناظر، مترور حرفه­ ای‌تر و باتجربه‌تر پیروز است.

3. رسیدگی به امور جاری کارگاه توسط مترور نظارت
4. تأیید صورت‌جلسات و دستور کارهای مربوطه
5. تصویب و ابلاغ برنامه زمان­‌بندی
6. تأیید انجام تجهیز کارگاه
7. کنترل HSE کارگاه
8. بررسی صلاحیت کارکنان پیمانکار:

اگر پیمانکار از نیروهای غیرفنی و غیرحرفه‌ای برای اجرای پروژه خود استفاده کند و گروه نظارت از کیفیت کار نیروهای پیمانکار ناراضی باشد، گروه نظارت این وظیفه را دارد که ابتدا به پیمانکار، سپس به کارفرما از طریق مکاتبات، اخطار و اطلاع لازمه را گزارش کند.

9. بررسی استاندارهای مصالح

یک از مهم‌ترین وظایف هر دستگاه نظارت بررسی کیفی مصالح موردنیاز اجرای پروژه هست که این مصالح پس از ورود به کارگاه و آزمون‌های آزمایشگاهی باید به تأیید گروه نظارت نیز برسد.

2.4 اختیارات دستگاه نظارت

دستگاه نظارت اختیاراتی دارد که این اختیارات عبارتند از:

1. مکاتبه مستقیم با پیمانکار
2. هماهنگی با دستگاه­ های دخیل در پروژه
3. انجام آزمایش‌ها
4. نظارت بر پرداخت­ ها
5. تهیه گزارش‌ها برای مقامات بالادستی
6. تهیه نقشه­ های ازبیلت
7. بررسی مشکلات و موانع پیمانکار

مهندس امیری در ویدئو زیر به صورت کامل تر وظایف و اختیارات دستگاه نظارت را توضیح داده است در واقع تمام آنچه را که یک مترور باید در مورد دستگاه نظارت بداند، در این ویدئو بیان شده است. حداقل یک بار این ویدئو فوق العاده را مشاهده کنید.

5. وظایف و اختیارات دستگاه پیمانکار

پیمانکار دستگاه یا شخصیست که کار را از کارفرما تحویل می­ گیرد و زیر نظر مهندس مشاور و ناظر آن را انجام می­ دهد.

 1.5 وظایف پیمانکار

وظایف اصلی پیمانکار عبارتند از:

1. اجرای درست و کامل پیمان
2. ارائه کامل گزارش‌ها حین کار
3. نامه­ نگاری کامل با ارکان پروژه

اگر شما می­ خواهید به‌ عنوان یک مترور حرفه­ ای در دفتر فنی یک پروژه مشغول به کار شوید، باید توانایی نامه ­نگاری با دستگاه نظارت یا مشاور و کارفرما را داشته باشید. یک مترور خوب باید در جریان امور روزانه کارگاه باشد تا در صورت نیاز بتواند با نامه ­نگاری با دیگر دستگاه­ ها در ارتباط باشد. به‌ عنوان‌ مثال، نامه‌ی زیر که از سوی دفتر فنی یک شرکت پیمانکاری به مهندس مشاور پروژه صادرشده است، نشان می ­دهد گروه دفتر فنی شرکت پیمانکاری برای هر عملیات انجام‌شده گزارش‌ها و مکاتبات لازم و به‌موقع را در دستور کاردارند.

4. ارائه صورت‌ وضعیت‌های کارکرد
5. تهیه نقشه­ های ازبیلت

تهیه نقشه­ های ازبیلت از وظایف پیمانکار است. معمولاً در پروژه­ های خاص یا بزرگ بسته به شرایط، کارفرما از پیمانکار نقشه­ های ازبیلت را بعد از اجرای هر فاز از پروژه می­ خواهد تا برای اجرای مراحل بعدی پروژه از آن بهره بگیرد. به‌ عنوان‌ مثال در پروژه خط انتقال آب در حین اجرای پروژه پیمانکار ممکن است به تأسیسات زیرساخت دیگری برخورد کند که همین باعث شود تراز خط انتقال آب با آنچه در نقشه­ های اجرایی وجود دارد متفاوت شود بنابراین پیمانکار باید بعد از اجرای کار نقشه ­های ازبیلت کار تمام‌شده را تحویل کارفرما دهد تا تغییرات لازمه در نقشه ­های اجرایی ادامه مسیر، لحاظ شود.

2.5 اختیارات پیمانکار

پیمانکار اختیاراتی دارد که این اختیارات عبارتند از:

1-استفاده از مصالح در اختیار، جهت اجرای پروژه

2-هماهنگی با پیمانکاران دست دو جهت اجرای بخشی از کار:

به‌ عنوان‌ مثال در یک پروژه بزرگ که پیمانکار آن‌یک موسسه بزرگ یا زیر نهاد دولتی است، برای اجرایِ بخشی از پروژه مانند ایجاد گارد ریل‌های یکی از خطوط پروژه، پیمانکار این اختیار را دارد که آن را به یک پیمانکار دسته دو یا جز تحویل دهد. معمولاً شرکت پیمانکار برای اینکه از برنامه زمان‌­بندی خود برای تحویل پروژه عقب نیفتد و زمینه کلیم را برای کارفرما مهیا نسازد این اختیار را دارد که از پیمانکار دست دو برای پیشبرد سریع پروژه استفاده کند.

در ویدئو زیر تمامی مطالب بالا که در رابطه با وظایف و اختیارات پیمانکار بود را با بیانی روان تر بیان کرده ایم حتما یک بار این ویدئو 2 دقیقه ای را مشاهده کنید.

در پایانِ شرح معرفی وظایف دستگاه ­های اجرایی یک پروژه به این نتیجه می­ رسیم که یک مترور خوب باید بتواند خود را با این چهار رکن اصلی تطبیق دهد. این خیلی مهم است که یک مترور اشتباهات دستگاه ­های موازی یا بالادست و پایین‌دست خود را تشخیص دهد و از آن به نفع گروه خود استفاده کند.

6. کاربرد متره برآورد در پروژه

متره و برآورد برحسب شرایط مختلف رویکرد مختلفی دارد. در ادامه به چهار کاربرد متره برآورد در پروژه بر اساس چهار موقعیت مختلف می­پردازیم.

1.6 کاربرد متره و برآورد در پروژه قبل از انعقاد پیمان

خب شاید این سؤال برای شما ایجاد شود که قبل از انعقاد پیمان، متره براورد چه نقشی دارد؟

در مقاله کلیات متره و برآورد به موضوع برآورد قبل از انجام کار اشاره شد. قبل از اینکه یک پروژه شروع شود، کارفرما برآورد اولیه خود را از پروژه انجام می­ دهد و جلسه مناقصه را برگزار می­ کند. خب اینجاست که شما به‌ عنوان یک مترور حرفه ­ای با بهره ­گیری از دقت و سرعت خود در زمان محدودی که برای پیشنهاد قیمت در نظر گرفته ­شده است، می­ توانید بهترین قیمت پیشنهادی خود را تسلیم کارفرما کنید؛ اما قبل از هر چیز باید شما با روند انجام مناقصه و هر آنچه در این روند طی می ­شود اشراف کامل داشته باشید. در ادامه قصد داریم به صورت مختصر به موضوع مناقصه بپردازیم اما برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد به مقاله راهنمای جامع نحوه شرکت در مناقصات مراجعه کنید.

1.1.6 مناقصه

برای تأمین کار یا کالا موردنظر با کمترین قیمت، کارفرما فرآیندی رقابتی را برگزار می­کند که در آن معمولاً کمترین قیمت پیشنهادی معقول، پیروز خواهد شد. لازم به ذکر است که معمولاً مناقصه برای پروژه­ های بزرگ دولتی انجام می ­شود.

شاید شما به‌اصطلاح یا عبارت EPC برخورد داشته ­اید. EPC مخفف عبارت Engineering Procurement Construction است که معنای آن مهندسی تأمین کالا، ساخت و اجرا هست. در بسیاری از پروژه­ های خاص و بزرگ این نوع مناقصه برگزار می­ شود که در آن تأمین کالا و ساخت و اجرا تماماً بر عهده پیمانکار گذاشته می­ شود.

شکل 1 (انعقاد قرارداد مناقصه)

2.1.6 تقسیم‌بندی مناقصات

تقسیم‌بندی مناقصات از دو منظرِ روش دعوت و مراحل برگزاری، به شرح زیر است:

الف- مناقصه به روش دعوت

در این روش کارفرما با برگزاری جلسه ای پیشنهادات پیمانکاران را بررسی می ­کند که به دو دسته تقسیم می ­شوند:

1. مناقصه عمومی

در این روش از مناقصه، دستگاه کارفرما از طریق اینترنت یا روزنامه‌های رسمی و روش­ هایی از این قبیل از پیمانکاران دعوت به مناقصه می‌نماید. کلیه پیمانکاران مجاز به شرکت در این نوع مناقصه هستند. این نوع مناقصه می‌تواند در دو حالت داخلی و بین‌المللی برگزار شود که تنها تفاوت آن­ها در نحوه اطلاع‌ رسانیست که در مناقصه بین ­المللی، اطلاع‌رسانی از طریق روزنامه ­های کثیرالانتشار بین ­المللی انجام می ­شود و پیمانکاران داخلی و خارجی مجاز به شرکت در آن هستند. در ادامه نمونه ­ای از آگهی فراخوان مناقصه آورده شده است.

شکل 2 (آگهی فراخوان مناقصه عمومی یک مرحله ­ای)

2. مناقصه محدود

همان‌طور که از اسم آن مشخص است برای دعوت در این نوع مناقصه تنها از پیمانکاران خاص و منتخبِ خود دستگاه کارفرما دعوت به ­عمل می­ آید. در این نوع مناقصه ممکن است کارفرما بیش از آنکه قیمت کار برایش مهم باشد کیفیت کار مهم است بنابراین از پیمانکارانی استفاده می­ کند که سابقه سال ­ها کار حرفه ­ای را دارند و از باب کیفیت کار مورد اطمینان‌تر هستند. البته باید دلیلِ محدود بودنِ مناقصه با ذکرِ دلیلِ موجه به تائید بالاترین مقام دستگاه مناقصه‌گذار برسد. در ادامه نمونه ­ای از دعوت‌نامه مناقصه محدود آورده شده است.

شکل 3 (نمونه ­ای از دعوت­نامه مناقصه محدود)

3. مناقصه به روش ترک تشریفات

همان گونه که از اسم آن مشخص است در این نوع مناقصه، جلسه­ ای برگزار نمی ­شود و بدون برگزاری جلسه مناقصه، قرارداد عقد می ­شود. معمولاً این نوع مناقصه در شرایطی اتفاق می­فتد که کالا یا خدماتِ مورد نیازِ کارفرما تنها از یک شرکت یا تأمین کننده قابل تهیه باشد. کارفرما پس از استعلام قیمت و تعیین آیتم­ های مورد نیاز خود، جهت عقد قرارداد با شرکت مقابل وارد عمل می ­شود. این نوع مناقصه رقابتی نمی ­باشد و تنها یک پیمانکار یا تأمین کننده دارد.

در ادامه نمونه ­­ای از پیش قرارداد سازمان مدیریت نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران با شرکت پارس خودرو را مشاهده می ­کنید.

شکل 4 (نمونه پیش قرارداد مناقصه به شیوه ترک تشریفات)

ب- مناقصه از منظر مراحل برگزاری

بسته به اینکه مناقصه در چند مرحله برگزار شود به شرح آن­ها می­ پردازیم:

1. یک مرحله­ ای

در این نوع مناقصه پس از اعلام زمان مناقصه عمومی، کارفرما در یک مرحله تمام پاکت ­های پیشنهادی پیمانکاران را باز می ­کند و در همان جلسه، پروژه به پیمانکار پیروز تحویل داده می­ شود. در مناقصه یک مرحله­ ای نیاز به ارزیابی پیشنهادهای ارائه‌شده توسط کمیته فنی نیست.­ 

2. دو مرحله­ ای

در این نوع مناقصه پس‌ از اینکه پیمانکاران شرایط و رزومه کاری خود را تحویل کارفرما دادند، کمیته فنی مناقصات، شرایط پیمانکاران (از قبیل گردش مالی، تجربه‌کاری، کیفیت پیمانکاران و…) را بررسی می­کند و نتایج آن را به کمیسیون مناقصه گزارش می ­دهد و پس از بررسی­ های انجام‌شده، تعدادی از پیمانکاران را انتخاب می‌کند تا در مرحله دوم بتوانند پیشنهاد قیمت خود را ارائه کنند. نتیجه برنده مناقصه متعاقباً اعلام می ­شود.­

در ادامه نمونه ­ای از گزارش مرحله اول یک مناقصه دو مرحله ­ای از طرف دانشگاه علوم پزشکی به مدیریت فنی و نظارت بر طرح­ های عمرانی آورده شده است که در آن نام شرکت ­های پیمانکاری واجد شرایط و منتخب و شرایط مناقصه آورده شده است.

شکل 5 (نمونه صورت­جلسه ارسالی یک مناقصه دو مرحله­ ای)

در ادامه نمودار درختی انواع مناقصات از منظرهای متفاوت آورده شده است.

شکل 6 (نمودار درختی انواع مناقصه)

3.1.6 فرآیند برگزاری مناقصه

معمولاً روند انجام هر مناقصه­ ای به ترتیب مراحل زیر است:

1. تأمین منابع مالی از سوی مناقصه­ گذار

دستگاه کارفرما باید برای بودجه پروژه موردنظر از محل اعتبارات خود (اگر کارفرما یکی از ارگان ­ها یا سازمان ­های دولتی باشد این اعتبارات هم از بودجه دولت خواهد بود)، منبع مالی مورد نیاز را تأمین کند. به‌ عنوان‌ مثال برای ساخت بیمارستان، سازمان مسکن و شهرسازی آن شهر یا استان باید درخواست خود را به دولت تسلیم کند و اگر در ردیف بودجه دولتی بود، پس از تصویب در مجلس می­ تواند بودجه موردنظر را برای اجرای پروژه موردنظر دریافت کند.

2. مشخص نمودن نوع مناقصه

بسته به نوع پروژه و تصمیماتی که کارفرما برای شیوه انجام پروژه می ­گیرد، نوع مناقصه نیز تعیین می­ شود. به ­عبارتی کارفرما طی جلساتی که با مشاوران خود برگزار می‌نماید، شیوه برگزاری مناقصه (تک مرحله­ ای، دومرحله ای، عمومی یا محدود) مشخص می‌شود.

3. تهیه اسناد مناقصه

تهیه اسناد مناقصه توسط دستگاه کارفرما و معمولاً با مشورت مهندس مشاور خود تهیه می­ شود و باید بر اساس ضوابط دستورالعمل­ های دولتی تهیه و تنظیم شود. تهیه اسناد مناقصه دارای چندین بخش است که به ترتیب زیر می‌باشد:

الف) نامه دعوت به ارائه پیشنهاد قیمت: کارفرما با صدور یک نامه از پیمانکار می ­خواهد که در مناقصه شرکت کند.

ب) دستورالعمل شرکت در مناقصه و تضمین مناقصه

ج) برگ پیشنهاد مناقصه: در این مورد در بند 6-1-4 مفصلاً صحبت خواهیم کرد.

د) موافقت‌نامه پیمان و شرایط پیمان: شرایط پیمان باید از قبل (مخصوصاً شرایط خصوصی پیمان) توسط کارفرما آماده شود.

ه) نقشه­ ها و مشخصات فنی

ر) جداول پیوست: در جداول پیوست­ از مشخصات فنی مصالح، قیمت پیشنهادی کارفرما جهت تجهیز و برچیدن کارگاه و مواردی از این دست آورده می ­شود.

ز) فرم‌ها، گواهینامه­ ها و تأیید سایر مدارک پیمانکار

4. ارزیابی کیفی مناقصه‌گران در صورت لزوم

در این مرحله کارفرما، رزومه مناقصه ­گران (پیمانکاران شرکت کننده در مناقصه) و سطح کیفی کارهای آن­ها را مورد ارزیابی قرار می ­دهد تا در صورت رقابت نزدیک در پیشنهاد قیمت­ ها، پیمانکاری که سطح کیفی بهتری دارد پیروز مناقصه باشد.

5. فراخوان مناقصات
6. ارزیابی پیشنهادها
7. تعیین برنده مناقصات و انعقاد قرارداد

4.1.6 پیشنهاد قیمت و فرآیند آن

تا اینجا با شرایط و ضوابط حاکم به برگزاری مناقصه آشنا شدیم. حال می­‌خواهیم بدانیم که یک شرکت پیمانکاری برای اینکه بتواند در مناقصه پیروز شود باید چگونه پیشنهاد قیمت دهد؟ خب در ابتدا شاید این سؤال ایجاد شود:

در حالتی که تمامیِ نقشه­‌های فاز دو یا همان نقشه‌­های اجرایی (که کارفرما آماده کرده) در اختیار همه‌ی پیمانکاران شرکت‌­کننده در مناقصه قرار دارد، آیا همه‌ی آنها نباید به یک پیشنهاد قیمت برسند؟

جواب ساده است! هر پیمانکار برحسب تجربه‌کاری و گروه مهندسی خود (شامل مهندس مترور)، سعی می­‌کند کمترین قیمت معقول را تسلیم کارفرما کند و این بسیار به تجربه پیمانکار وابسته است. چه‌بسا پیشنهاد قیمت یک شرکت پیمانکار از شرکت دیگر کمتر باشد ولی به دلیل معقول نبودن قیمت از جانب کارفرما رد شود. در مناقصات دو مرحله‌ای این سابقه و شرایط گذشته و حال پیمانکار است که می­‌تواند این تفاوت را رقم بزند زیرا دستگاه کارفرما پس از بررسی شرایط پیمانکاران، به‌دقت پیشنهاد قیمت­‌ها را بررسی می­کند و نتیجه را اعلام می­کند.

خب حالا فرض کنید که گروه پیمانکار پس از محاسبات و متره و برآورد نقشه‌­های اجرایی می­خواهد پیشنهاد خود را ارائه دهد. روند کار چگونه است؟

پیمانکار باید این پیشنهاد قیمت را در 3 پاکت جداگانه تحویل کارفرما دهد.

شکل زیر نمونه­‌ای از برگه کلی پیشنهاد قیمت است که در ویدئو رایگان زیر تمامی جزئیات آن را توضیح داده ایم. حتما این ویدئو را مشاهده کنید.

شکل 7 (نمونه‌­ای از پاکت مناقصه)

زمانی که پیمانکار در یک مناقصه برنده شد یکی از اسنادی که باید تسلیم کارفرما نماید، ضمانت­‌نامه‌ی انجام تعهدات شماست که بهتر است در اینجا کمی در این رابطه بیشتر توضیح داده شود.

زمانی که کارفرما، یک پروژه را به یک پیمانکار تحویل می­‌دهد همیشه این تردید را دارد که آیا پیمانکار به قول خود مبنی برا اجرای درست و به‌‌­موقع پروژه عمل می‌­کند یا خیر؟ یا اصلاً ممکن است پس از اتمام پروژه نواقصی در آن دیده شود که قابل چشم‌پوشی نباشد در این شرایط تکلیف چیست؟ کارفرما باید چگونه این خسارات ناشی از بد عهدی پیمانکار را جبران کند؟ ضمانت­‌نامه حسن انجام کار پیمانکار برای همین موارد است. طبق بند 24 شرایط عمومی پیمان داریم:

همانطور که مشاهده می­‌کنید پیمانکار باید هنگام عقد قرارداد معادل 5 درصد از قیمت پیمان اولیه را تحت عنوان ضمانت‌­نامه انجام تعهدات به کارفرما، چک یا سفته دهد که تا تحویل موقت پروژه نزد کارفرما خواهد ماند.

2.6 کاربرد متره و برآورد در پروژه های دفتر فنی

شاید یکی از سؤالاتی که ذهن شما را مشغول کند این باشد که متره کردن نقشه­‌های اجرایی که قبلاً برای پیشنهاد قیمت انجام‌شده است با متره کردن در دفتر فنی شرکت پیمانکار تفاوت دارد؟

همان‌طور که در این مقاله و مقاله کلیات متره و برآورد نیز اشاره شد متره و برآوردی که برای پیشنهاد قیمت انجام می­گیرد در زمان محدود و تنها با هدف بدست آوردن یک قیمت اولیه (پیشنهادی) انجام می­گیرد و ممکن است با مقادیر متره و برآورد با آنچه در دفتر فنی پیمانکار محاسبه می‌شود متفاوت باشد. در واقع اینجاست که یک مترور حرفه­‌ای با یک پیشنهاد قیمت منطقی می‌­تواند سود زیادی نصیب پیمانکار کند.

اما آنچه از متره و برآورد در دفاتر فنی پیمانکار به دست می‌­آید گزارش‌ها و ریز متره و ریزمالی‌­های ماهانه پروژه هست که هرماه پیمانکار باید آن را در قالب صورت­‌وضعیت تحویل مهندس مشاور دهد. در واقع متره و برآورد در دفتر فنی بعد از انجام هر بخش از پروژه صورت می­‌گیرد. این نوع متره و برآورد با متره برآورد قبل از عقد قرارداد از این جهت متفاوت است که مترور بایستی بعد از اجرای هر مرحله از پروژه، محاسبات مربوط به آن را انجام دهد.

با توجه به شرایط کارگاهی و شرایطی که می‌­تواند در طول پروژه رخ دهد مثل ابلاغ کار جدید از سوی کارفرما، و یا نیاز به آنالیز بها و قیمت جدید، متره و برآورد بعد از انجام کار ممکن است متفاوت ازآنچه قبل از انعقاد قرارداد انجام شده باشد.­

1.2.6 متره برآورد در زمینه قیمت جدید و آنالیز بها

اما مهم‌ترین کاربردی که متره و برآورد در دفاتر فنی دارد در زمینه قیمت جدید و آنالیز بها است. در مقاله کلیات متره و برآورد در مورد آنالیز بها و قیمت جدید توضیحاتی ارائه شد.

تفاوت قیمت جدید و آنالیز بها در چیست؟

هر آیتم از فهرست‌بها که مترور از آن برای برآورد عملیات انجام‌شده استفاده می­کند توسط یک نهاد دولتی از قبل به روش آنالیز بها مورد مطالعه قرارگرفته است و مقدار قیمت نهایی آن محاسبه‌شده است. در واقع یک مترورِ دفتر فنی از آیتم ­های فهرست‌بها که قبلاً با آنالیز بها محاسبه‌شده‌اند، استفاده می­کند.

اما ممکن است در طول اجرای پروژه، کارفرما با صدور ابلاغیه و دستور کار جدید به پیمانکار، مترور را به دردسر بیاندازد! به این معنا که مترور باید یک موضوع کاری متفاوت تحت یک آیتم جداگانه به اسم قیمت جدید را به لیست متره خود اضافه کند که قیمت آن تنها از راه متره باز به دست می­ آید.

به‌ عنوان‌ مثال فرض کنید در یک پروژه راه‌سازی، مرحله ­ای از انجام پروژه مربوط به سرپوش ­های محل تخلیه آب کانیوها باشد. در فهرست‌بهای راه و باند چنین آیتمی وجود ندارد. پیمانکار به‌وسیله نبشی­ ها و ورق‌­های موجود در کارگاه این درپوش­‌ها را تهیه و اجرا می­‌کند؛ بنابراین مترور باید با یک متره باز عوامل مختلف ازجمله مقدار مصالح مورد مصرف، تعداد کارگر مورداستفاده، میزان سوخت مصرفی جهت حمل، الکترود مصرفی جهت جوش و هر آنچه که در ساخت این درپوش دخیل بوده است را در نظر بگیرد و به یک قیمت جدید برسد و آن را در قالب آیتم قیمت جدید به مهندس مشاور تحویل دهد.

در ادامه، یک نمونه از نامه‌­نگاری یک شرکت پیمانکاری با مهندس مشاور آورده شده است که در آن موضوع قیمت جدید بیان‌شده است.

اما اگر تنها به اندازه 1 درصد احساس می کنید که پاسخ سوال را نگرفته اید حتما یک بار ویدئو زیر را مشاهده کنید. قطعا بیان روان مهندس امیری باعث می شود که پاسخ سوالتان را به راحتی دریافت کنید.

2.2.6 متره برآورد در زمینه صورت‌جلسات وضعیت

یکی دیگر از کاربردهای متره و برآورد در دفتر فنی، صورت‌جلساتی است که از آن­ها در صور ت­وضعیت استفاده می­ شود. طبیعتاً هرماه پیمانکار یک سری عملیات اجرایی جهت پیشبرد پروژه (طبق برنامه زمان­ بندی­ای که مهندس مشاور در اختیار او قرار داده و برنامه زمان‌بندی‌ای که خود گروه پیمانکار تنظیم کرده ­است.) انجام می ­دهد. این عملیات اجرایی باید توسط گروه مترور هرماه در قالب جداولی تنظیم شوند که در آن­ها شرح عملیات همراه با حجم عملیات کارشده، آورده شوند. به‌ عنوان‌ مثال، اگر در ماه چهارم پروژه، پیمانکار قسمتی از پروژه که مربوط به آرماتوربندی کوله ­های یک پل روگذر است را انجام داده باشد، مترور باید صورت ­جلسه این کار را آماده کرده و تحویل دستگاه نظارت دهد تا پس از بررسی جهت تصحیح احتمالی به پیمانکار بازگردانده شود.

مترور این صورت‌جلسات را برای تنظیم صورت‌وضعیت ماهانه آماده می‌­کند. یک مترور خوب قبل از هر چیز باید یک صورت‌جلسه زن خوب هم باشد. هر صورت‌جلسه شامل صفحات زیر می‌باشد:

 الف-صفحه نقشه یا پلان قسمتی از پروژه که کار انجام‌شده است:

این صفحه باید شامل تمام جزییات نقشه، برش­‌ها و اندازه‌­های لازم جهت شفاف ­سازی اقداماتی که پیمانکار انجام داده است، باشد. به‌ عنوان‌ مثال، شکل زیر مربوط به روفوژ میانی یک رمپ پل است که پلان موقعیت و جزییات آن دقیق نمایش داده‌شده است.

شکل 8 (الف. پلان موقعیت کار انجام‌شده ب. پلان قسمت بتن‌ریزی شده)

شکل 9 (برش عرضی قسمت بتن‌ریزی شده)

ب-صفحه ریز متره کار انجام‌شده:

در این صفحه مترور باید کارهای انجام‌شده تا اتمام کار موردنظر را لیست کند. مثلاً اگر موضوع کار اجرای سنگ مالون یک راه‌پله در پارک است بایستی این کار را به قسمت‌­های مختلف تقسیم کند. ازجمله: سنگ مالون پیشانی پله‌­ها، لاشه چینی کف پاگرد، بندکشی نمای کار و… .

 ج-خلاصه متره کار انجام‌شده.

در این برگه از صورت‌جلسه هر مرحله از کار به‌صورت خلاصه آورده­ شده و حجم محاسبه‌شده در برگه ریز متره روبروی آن نوشته می­ شود.

3.2.6 متره برآورد در زمینه گزارش‌های ماهانه و روزانه

اینکه تصور کنید متره و برآورد فقط خلاصه می­ شود در اندازه­ گیری و استفاده از اعداد نقشه­ ها و برآورد قیمت کار، اشتباه است. یک مترور باید بتواند ساعت کارکرد ماشین‌آلات، نوع آن­‌ها، میزان استاندارد کارکرد یک کارگر یا ماشین‌آلات و مقایسه آن با کارکرد واقعی، مصالح و اجناس وارد شده به کارگاه برای تهیه گزارش‌های روزانه، هفتگی و ماهانه و مسائلی از این قبیل را آنالیز و محاسبه کند. در ادامه نمونه‌­ای از فرم خام یک گزارش روزانه آورده شده است.

شکل 10 (نمونه فرم خام گزارش روزانه)

4.2.6 متره و برآورد در تهیه پرمیت و اٌردرها

پس از انجام هر عملیات اجرایی و قبل از عملیات اجرایی بعدی، مسئول اجرای دستگاه پیمانکار باید از کارشناس دفتر فنی پرمیت یا مجوز عملیات بعدی را بخواهد. پرمیت در واقع به معنای مجوز دستور کار است که باید به امضای رئیس کارگاه و مسئول دفتر فنی و مسئول ایمنی کارگاه برسد تا مسئول اجرا بتواند کار را شروع کند. البته باید این موضوع را اضافه کرد که پیمانکار باید بعد از اجرای هر مرحله از کار پرمیت آن را به تأیید مهندس ناظر برساند. به ­عنوان مثال زمانی­ که آرماتوربندی یک مرحله از عرشه یک پل انجام می ­شود پیمانکار باید مجوز یا پرمیت آن مرحله را آماده و تحویل مهندس ناظر دهد تا در صورت تأیید مهندس ناظر، پیمانکار بتواند مرحله بعدی را شروع کند. اما سؤالی که شاید ذهن شمارا مشغول کرده این است که این کار چه ربطی به متره و برآورد دارد؟

در جواب باید گفت هنگام صدور پرمیت یا مجوز کار مورد نظر مترور باید حجم کار مورد نظر را محاسبه کرده و موقعیت مکانی آن ­را از نقشه برداشت کند که همین باعث می ­شود تهیه پرمیت به‌صورت غیرمستقیم در حوزه متره و برآورد جای بگیرد. البته این کار اغلب موارد توسط گروه کنترل کیفیت دفتر فنی پیمانکار (واحد QC) انجام می‌­شود ولی یک مترور حرفه‌­ای باید در این زمینه هم اطلاعات کافی داشته باشد.

در ویدئو زیر به صورت خلاصه توضیحی در رابطه با کاربرد متره در دفتر فنی داده شده است که قطعا ارزش دیدن و نکته برداری را دارد.

3.6 کاربرد متره و برآورد در فرآیندهای انتهایی پروژه

یک از مهم­ترین موضوعات هر پروژه بحث انتهای پروژه و برآوردهای انتهایی پروژه است که هر پیمانکار باید به آن اشراف کامل داشته باشد.

الف) متره و برآورد برای صورت­ وضعیت موقت ماقبل قطعی و قطعی

پس‌ از آنکه پروژه به مراحل نهایی خود رسید و تحویل موقت پروژه از سوی پیمانکار انجام شد، پیمانکار موظف است که تا یک ماه پس از تحویل موقت پروژه، صورت­ وضعیت موقت ماقبل قطعی را تحویل مشاور دهد. بعد از این کار و تأیید کارفرما، پیمانکار می ­تواند ضمانت­ نامه انجام تعهدات خود را که نزد کارفرماست آزاد کند.

ب) کاربردهای متره و برآورد در بالانس مصالح

متره و برآورد تنها به استفاده از فهرست‌بها و آیتم­ ها محدود نمی­ شود. به‌ عنوان‌ مثال در یک پروژه سدسازی که عمده متره و برآورد، مربوط به حمل مصالح و بتن ­ریزی است چیزی که خیلی حائز اهمیت است و یک مترور باید به آن دقت کند بالانس مصالح ورودی و خروجی به کارگاه است. مترور باید بعد از محاسبه حجم بتن موردنیاز، مقدار مصالح موردنیاز ازجمله شن و ماسه و سیمان را محاسبه کند و میزان ورودی، مصرفی و پرتی مصالح را زیر نظر داشته باشد. ­

4.6 کاربرد متره و برآورد در پروژه تاخیرات و کلیم

موضوع لایحه تاخیرات و کلیم از مهم‌ترین و البته حرفه‌ای‌ترین موضوعاتی است که هر دفتر فنی­ با آن مواجه می­ شود. معمولاً مترورهای حرفه ­ای باتجربه بالا می ­توانند وارد موضوع کلیم و تاخیرات شوند. اما اگر حوصله خواندن متن را ندارید حتما ویدئو بالا را مشاهده کنید تا به صورت خیلی سریع و راحت متوجه کاربرد متره براورد در تاخیرات و کلیم شوید.

کلیم در واقع به معنای ادعا کردن است که می ­تواند هم از طرف پیمانکار هم کارفرما باشد. اگر گروه پیمانکاری یک مترور حرفه ­ای در زمینه کلیم نداشته باشد که بتواند موارد قابل کلیم را تشخیص دهد، ضرر مالی قابل توجهی ممکن است به پیمانکار تحمیل شود و برعکس، اگر پیمانکار یک کلیم­کار قوی نیز داشته باشد می­توان سود خوبی کسب نماید.

موضوع اصلی در بحث ایجاد کلیم یا ادعای طرفین قرارداد، این است که این ادعاها خود ممکن است صحیح یا ناصحیح باشد. علت اصلی ایجاد ادعای پیش‌آمده دو عامل می­ تواند باشد که این دو عامل به یکدیگر وابسته بوده و بر یکدیگر تأثیرات مهمی می­ گذراند. این عوامل عبارت‌اند از:

1. تغییر
2. تأخیر

این دو عامل باعث افزایش زمان و هزینه‌ی پروژه خواهند شد که نهایتاً سبب ادعای مالی می‌­شود. در ادامه چندین مورد را که طرفین پیمانکار و کارفرما می­‌توانند به‌اصطلاح کلیم کنند آورده شده است.

الف) در مواردی که کارفرما در آن دارای ضعف، تردید و ابهام باشد، پیمانکار می­‌تواند علیه کارفرما کلیم کند:

1. اگر کارفرما در پرداخت‌ها و تعهدات مالی خود تأخیر دارد و این تاخیرات غیرمجاز است در این صورت کلیم کردن کاملاً به سود پیمانکار است.
2. پاسخ خارج از موعود به مکاتبات و پرسش­ های کتبی پیمانکار در صورتی‌ که تأخیری در روند اجرای پروژه ایجاد نماید، بهترین فرصت برای کلیم پیمانکار است.
3. اگر کارفرما در تصمیم ­گیری نسبت به نحوه اجرای پروژه و نیز پرداخت مطالبات پیمانکار تعلل کند.
4. اجرای کارهای خارج از قرارداد فی ­مابین (اضافه‌کاری‌ها و دستور کارهای مازاد بر قرارداد)
5. تغییر کلی نقشه در حین کار نظیر افزایش سطح و ارتفاع پروژه
6. عدم ابلاغ به‌ موقع نقشه­ های اصلاحی
7. تخریب ­های طبیعی (ناشی از عوامل طبیعی) پس از اجرای عملیات اولیه و تائید دستگاه نظارت و ساخت مجدد به این واسطه
8. توقف پروژه به علل مختلف: مشکل مالی پروژه، توقف از سوی نهادهای اداری و حقوقی خارج از قرارداد.
9. شرایط جوی نامناسب که می­ تواند باعث ایجاد وقفه در برنامه­ زمان ­بندی پروژه شود.

و موارد بسیاری دیگر که بسته به شرایط هر پروژه می­ تواند باعث کلیم پیمانکار شود. این هوش و تجربه مترور است که می­ تواند این موارد را تشخیص دهد و ادعای خود را عنوان کند.

ب) مواردی که پیمانکار در آن دارای ضعف و تردید و ابهام باشد، کارفرما می ­تواند علیه پیمانکار کلیم کند:

1. افزایش زمان اجرای پروژه و همچنین افزایش غیرمعمول هزینه پروژه توسط پیمانکار
2. تغییر در محدوده کار پروژه توسط پیمانکار
3. در مواردی که مواد و وسایل بکار رفته در پروژه با مفاد قرارداد تناقض داشته باشد.
4. و…

یک مترور حرفه ­ای باید دید کافی نسبت به موارد این‌چنینی داشته باشد و پیش­‌بینی‌­های لازم را در مواردی که می‌­تواند باعث ایجاد کلیم توسط کارفرما شود، داشته باشد.

اما سؤالی که اینجا مطرح می­‌شود این است که تاخیرات پروژه چگونه باعث ایجاد کلیم می‌­شود؟ مترور چگونه باید آن­ها را در محاسبات خود لحاظ کند؟ در جواب به بررسی انواع کلیم می‌­پردازیم تا با ابعاد جدیدی که (به‌واسطه تاخیرات پروژه) باز می‌­شوند، آشنا شویم.

1.4.6 انواع کلیم به‌طورکلی

1. هزینه ­های ساخت پروژه

زمانی که مدت انجام پروژه تحت تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم کارفرما افزایش می­ یابد این باعث ایجاد خسارت­ هایی ازجمله افزایش هزینه نیروی انسانی موردنیاز پروژه، ماشین‌آلات و مصالح به پیمانکار خواهد شد همچنین خسارت ناشی از بیکاری نیروهای انسانی و ماشین‌آلات در این مدت نیز محاسبه می ­شود.

2. هزینه ­های بالاسری

هزینه بالاسری هزینه پشتیبانی از تمامی پروژه است که طبیعتاً با طولانی شدن پروژه افزایش خواهند یافت. هزینه­ هایی مانند هزینه اجاره دفتر مرکزی، هزینه حقوق کارکنان، هزینه تجهیزات اداری، ایاب و ذهاب کارکنان و…

3. هزینه راندمان کار از دست‌رفته

بنا به دلایلی کارفرما باعث ایجاد تأخیر در پروژه است و این باعث می­ شود که راندمان کاری پیمانکار افت نماید. فرض کنید پیمانکار با برنامه زمان‌بندی خود، فاز یک پروژه را باید در فصل تابستان تمام می­کرده است اما به دلیل همین تاخیرات کارفرما، اجرای این فاز به زمستان منتقل‌شده و باعث کاهش راندمان و سرعت کاری پیمانکار می ­شود.

4. هزینه ناشی از افزایش منابع

این هزینه‌­ها زمانی ایجاد می‌­شود که پیمانکار مجبور است به دلیل تاخیرات کارفرما، نیروهای انسانی و ماشینی خود را بیشتر کند تا به برنامه زمان‌­بندی برسد. این نوع هزینه‌­های تحمیلی به پیمانکار جای کلیم دارد.

5. سایر هزینه‌­های تحمیلی به پیمانکار

مانند فرصت یا سود از دست‌رفته، بهره ناشی از تأمین سرمایه پروژه (وام و قرض) و … .

ما به‌ عنوان یک مهندس متره و برآورد چگونه می­‌توانیم در بحث کلیم دخالت کنیم؟

جواب این سؤال به سا‌‌‌ل ­ها تجربه کاری شما در دفاتر فنی و برخورد با شرایط مختلف پروژه برمی­گردد. پس برای مهندسینی که تازه‌ وارد بازار کار و حرفه متره و برآورد شده ­اند شاید این ترس که “چگونه می­توانم کلیم ­کار حرفه ­ای شوم “وجود داشته باشد اما این طبیعی است و قرار نیست هر مترور از همان ابتدا یک کلیم ­کار قوی باشد بلکه شما می­ توانید کار خود را به‌عنوان یک کارشناس دفتر فنی و با متره نویسی در دفاتر فنی شروع کنید و باتجربه‌ای که طی سال­ ها کسب می­ کنید وارد این قضیه شوید.

نتیجه گیری

در این مقاله سعی شد به روابط بین دستگاه­ های 4 گانه هر پروژه و همچنین کاربرد متره و برآورد در پروژه بپردازیم تا دید شما نسبت به محدوده‌ی اختیارات یک مترور بیشتر باز شود. آنچه به‌ عنوان نتیجه­ گیری از این مقاله می ­توان به دست آورد این است که هر مهندس عمران که به شاخه متره و برآورد علاقه دارد و می­ خواهد در این شاخه فعالیت کند بایستی علاوه بر علمِ نحوه‌ی محاسبه و استفاده از آیتم ­های فهرست‌بها برای برآورد قیمت نهایی هر صورت­ جلسه، از علم کافی نسبت به دیگر دستگاه ­های اجرایی که در پروژه خواسته و ناخواسته با آن­ها در ارتباط است و همچنین جایگاه متره و برآورد در مقاطع مختلف زمانی پروژه، برخوردار باشد.

منابع:

• دوره جامع متره و برآورد سبزسازه
• نشریه 4311 سازمان برنامه و بودجه

• مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!

• ارسال سوال برای تولید محتوا