کرسی چینی چیست؟ نحوه اجرای کرسی چینی و ایزولاسیون ساختمان به همراه دیتیل جزئیات

در این مقاله چه می‌آموزید؟

• 1. معرفی عملیات کرسی چینی و ایزولاسیون
  • 1.1. کرسی چینی چیست؟ و به چه دلیل نیاز به اجرای کرسی چینی داریم؟
  • 2.1. معرفی ایزولاسیون و دلایل اجرای آن
• 2. ارائه جزئیات (دیتایل) کرسی چینی و ایزولاسیون
• 3. نکات اجرایی و کنترل‌های لازم کرسی چینی روی فونداسیون
  • 1.3. مصالح کرسی چینی و ایزولاسیون
    • 1.1.3. ملات
    • 2.1.3. ماسه
    • 3.1.3. سیمان
    • 4.1.3. آهک
    • 5.1.3. آب
    • 6.1.3. گچ
    • 7.1.3. آجر
    • 8.1.3. کرسی چینی با بلوک سیمانی
    • 9.1.3. سنگ
    • 10.1.3. ایزوگام
  • 2.3. صلاحیت نیروی انسانی
  • 3.3. پیاده‌سازی نقشه و یک رگه کردن
  • 4.3. دیوارچینی
  • 5.3. کنترل تأسیسات
  • 6.3. کنترل عرض و رقوم ارتفاعی کرسی چینی
  • 7.3. کنترل تراز و شاقول بودن کرسی
  • 8.3. لیسه ای کردن روی کرسی جهت ایزولاسیون
  • 9.3. ایزولاسیون و کنترل‌های مربوطه
• 4. متره کرسی چینی
  • 1.4. تعیین ارتفاع کرسی‌چینی
  • 2.4. متره کرسی‌چینی براساس پلان
• 5. چک لیست کرسی چینی و ایزولاسیون
• نتیجه گیری

1. معرفی عملیات کرسی چینی و ایزولاسیون

برای آنکه بتوانیم با نحوه اجرای کرسی چینی و ایزولاسیون آشنا شویم، لازم است ابتدا به معرفی کرسی چینی، ایزولاسیون و دلایل انجام هر یک بپردازیم.

1.1. کرسی چینی چیست؟

کرسی چینی را می‌توان هم در سازه‌های با اسکلت بنایی و هم در سازه‌های با اسکلت بتنی یا فلزی مشاهده نمود. اما نقش مهم کرسی، دامنه کاربرد و همچنین جزئیات اجرایی دقیق‌تر آن در سازه‌های با اسکلت بنایی، نام کرسی چینی را به اسکلت بنایی گره‌زده است. همان‌طور که در مقدمه اشاره گردید، کرسی مجموعه چند رگ آجر چیده شده بین فونداسیون و دیوار اصلی سازه می‌باشد که به اجرای آن، کرسی چینی گفته می‌شود. کرسی چینی مطابق با نقشه سازه، زیر تمام دیوارها اجرا می‌گردد. مهم‌ترین سؤالی که حول کرسی چینی وجود دارد این است که چرا دیوار اصلی سازه را مستقیماٌ بر روی فونداسیون یا همان کلاف افقی زیر سازه قرار نمی‌دهیم؟

برای پاسخ به سؤال فوق دو موضوع را می‌توان موردبحث قرار داد:

1- برای ساختمان‌سازی در مناطقی که دارای خاک نرم با مقاومت کمتر هستند، تنش‌های وارد بر خاک را باید تا حد تنش قابل‌تحمل خاک تقلیل داد. بدیهی است که برای تحقق این امر افزایش سطح تماس فونداسیون با خاک مرسوم‌ترین روش می‌باشد.

فرض بر آن است که بارهای وارده از طرف دیوار، با زاویه ۴۵ درجه به فونداسیون منتقل می‌شوند و در عمق آن پیشروی می‌کنند. نتیجه این امر آن است که برای کاهش تنش‌های وارد بر خاک افزایش سطح تماس فونداسیون با خاک به‌تنهایی کافی نیست؛ چراکه ممکن است به دلیل تمرکز بار دیوار در بخش‌هایی از فونداسیون، بار از طرف دیوار به تمام سطح فونداسیون منتقل نگردد و متعاقباً تمام سطح فونداسیون با خاک درگیر نشود. برای حل این مشکل می‌توان علاوه بر عرض فونداسیون، عمق آن را نیز افزایش داد؛ اما ازآنجایی‌که این افزایش عمق هزینه‌های زیادی به پروژه تحمیل می‌کند، عاقلانه‌تر آن است که سطح تماس دیوار با فونداسیون افزایش پیدا کند.

اما آیا افزایش سطح مقطع دیوار در تمام طول و ارتفاع آن کار توجیه‌پذیری است؟ اینجاست که پای کرسی به وسط می‌آید و با اجرای پلکانی، علاوه بر افزایش سطح انتقال بار به فونداسیون ازنظر اقتصادی نیز توجیه می‌گردد.

2- معمولاً ساختمان‌ها به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که تراز کف ساختمان از تراز معابر مجاور کمی بالاتر باشد، برای دستیابی به این هدف از کرسی چینی استفاده می‌شود.

اکنون می‌توان پرسید که علل اختلاف تراز اولیه زمین با معبر در چیست و اساساٌ چرا باید تراز کف ساختمان را به بالای تراز معبر رساند؟
از علل به وجود آمدن اختلاف تراز بین زمین و معبر می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• پستی و بلندی طبیعی زمین‌های منطقه.
• زمین ساختگاه شیب‌دار باشد و برای دستیابی به تراز یکنواخت ملزم به خاک‌برداری باشیم.

ک با توجه به تجربه ساخت‌وساز در منطقه و یا بر اثر فعالیت‌های انسانی پیشین و انتقال خاک یا نخاله‌های ساختمانی از محل ثانویه به محل پروژه ممکن است که خاک زمین ساختگاه دست‌ریز یا نرم ‌باشد، در این صورت برای رسیدن به زمین سفت و بکر نیازمند به خاک‌برداری هستیم.

دلایل بالاتر بردن تراز کف ساختمان از تراز معابر مجاور را نیز می‌توان به‌صورت زیر شرح داد:

• تأمین آسایش روانی و در امان بودن نسبی از خطرات طبیعی نظیر سیل و همچنین آب‌های جاری‌شده در سطح معابر مجاور.
• تراز ساختمان بالاتر در نظر گرفته می‌شود تا دیوارهای سازه در تماس با خاک اطراف و در معرض رطوبت قرار نگیرند.
• در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالایی دارند با بالاتر بردن تراز کف ساختمان از زمین‌های مجاور، از عدم نفوذ رطوبت زیر ساختمان به کف طبقه همکف اطمینان حاصل می‌کنیم.

شکل ۲ اختلاف تراز روی کرسی با معبر مجاور ساختمان

2.1. معرفی ایزولاسیون و دلایل اجرای آن

عملیات ایزولاسیون هرگاه در مورد کرسی چینی به کار رود به معنای عایق‌بندی رطوبتی سطح فوقانی کرسی (تراز شروع دیوار اصلی) می‌باشد. از آنجایی‌که بخش عمده ارتفاع کرسی چینی پایین‌تر از معابر مجاور و در تماس مستقیم با خاک و یا سایر مصالح پرکننده می‌باشد و نیز به دلیل خاصیت موئینگی مصالح مصرفی در کرسی چینی نظیر آجر و ملات، برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به اسکلت اصلی سازه که باعث خرابی فضای داخلی ساختمان و همچنین مرطوب شدن کف ساختمان می‌شود، سطح روی کرسی چینی را ایزوله می‌کنیم.

در گذشته نه‌چندان دور استفاده از قیرگونی چندلایه برای ایزولاسیون سطح کرسی فراگیری بیشتری داشت؛ اما در سال‌های اخیر این عمل به کمک ایزوگام که بافتی همگن‌تر و مطمئن‌تر و همچنین اجرای ساده و سریع‌تر را به دست می‌دهد، انجام می‌پذیرد.

شکل ۳ کرسی چینی و ایزولاسیون

شکل ۴ کرسی پیش از شروع عملیات ایزولاسیون

2. ارائه جزئیات (دیتایل) کرسی چینی و ایزولاسیون

به‌منظور درک بهتر و آشنایی شماتیک، در ادامه جزئیات اجرایی کرسی چینی را در دو زاویه دید متفاوت بررسی کرده و دیتایل نهایی آن ارائه می‌شود.

شکل ۵ دیتایل نمای کرسی چینی

شکل ۶ دیتایل مقطع عرضی کرسی چینی (اندازه‌گذاری کلاف افقی طبق مبحث هشتم و بخش ساختمان‌های محصور شده با کلاف انجام شده‌است)

3. نکات اجرایی و کنترل‌های لازم کرسی چینی روی فونداسیون

اجرای هر عملیات عمرانی مستلزم رعایت هم‌زمان نکات تجربی و آیین‌نامه‌ای است. از آنجایی‌که کرسی‌چینی نیز از این قاعده مستثنا نیست، در ادامه شما را با نکات اجرایی این بخش از ساختمان آشنا خواهیم کرد. نکاتی که با توجه به آن‌ها می‌توانیم مقاومت و کیفیت سرویس‌دهی ساختمان خود را بالاتر ببریم.

1.3. مصالح کرسی چینی و ایزولاسیون

1.1.3. ملات

ملات کرسی چینی می‌تواند ملات ماسه-سیمان و یا ماسه-سیمان-آهک باشد. بند ۸-۲-۲-۶-۱ از مبحث هشتم مقررات ملی به این موضوع پرداخته است:

در بند 8-2-2-6-2 نیز موارد کاربرد و ملاحظات ساخت ملات ذکر شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- ملات ماسه-سیمان در ساخت دیوار (یا جرز و یا ستون) آجری، بلوک سیمانی و سنگی استفاده می‌شود.
2- ملات ماسه-سیمان-آهک صرفاً در ساخت دیوار (یا جرز و یا ستون) آجری استفاده می‌شود.
3- برای اجرای جان‌پناه بام و بالکن و قسمت طره‌ای دودکش‌ها باید منحصراً از ملات ماسه-سیمان استفاده شود.
4- برای اندازه‌گیری نسبت مواد تشکیل‌دهنده ملات باید از ابزار دقیق اندازه‌گیری وزنی و یا حجمی استفاده شود.
5- برای اختلاط ملات‌های سیمانی (ماسه-سیمان و باتارد)، باید تا حد ممکن از دستگاه‌های مخلوط‌کن استفاده شود.
6- ملات‌هایی که سفت شده‌اند را نباید با افزودن آب، دوباره در هم آمیخت و استفاده نمود.

2.1.3. ماسه

ملات می‌تواند با ماسه ۰-۶ (ماسه صفر شش یا ماسه نرم با اندازه سنگدانه بین صفر تا شش میلیمتر) و یا ماسه شسته (دارای سنگدانه درشت‌تر و خاک کمتر نسبت به ماسه ۰-۶) آماده شود. ماسه شسته دارای مقاومت بیشتر و ماسه ۰-۶ با خاصیت خمیری بیشتر دارای قابلیت پرداخت مناسب‌تر می‌باشد.

مطابق با ضوابط مبحث هشتم، مشخصات ماسه مصرفی باید با موارد عنوان‌شده در مباحث ۵ و ۹ مقرارت ملی ساختمان مطابقت داشته باشد.

شکل ۷ ماسه ۰-۶

شکل ۸ ماسه شسته

3.1.3. سیمان

مطابق با بند ۸-۲-۲-۲-1 از مبحث هشتم داریم:

مرسوم‌ترین سیمان مورداستفاده در کرسی چینی سیمان پرتلند تیپ ۲ می‌باشد.

4.1.3. آهک

در بند ۸-۲-۲-۲-2 از مبحث هشتم مقرر شده است که:

5.1.3. آب

مطابق با بند ۸-۲-۲-۳ مبحث هشتم داریم:

6.1.3. گچ

از گچ تنها در نگه‌داشتن شمشه استفاده می‌شود که باید با ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ملی مربوطه، از جمله استاندارد ملی ایران (شماره 1-12015)، مطابقت داشته باشد.

7.1.3. آجر

آجر مرسوم‌ترین مصالح مورداستفاده در کرسی چینی است. طبق آخرین ویرایش از مبحث هشتم (بند 8-2-2-4-1) آجرهای سازه‌ای، براساس مواد خام استفاده‌شده در ساخت، به انواع زیر تقسیم می‌شوند:

معمو‌ل‌ترین آجر مورداستفاده در کرسی چینی، از نوع فشاری توپر و یا سوراخ‌دار می‌باشد، که می‌توان آن‌ها را در گروه الف از دسته‌بندی فوق جای داد. این آجر حین اجرای کرسی باید کاملاً خیس و زنجاب باشد (یعنی تمامی منافذ آجر از آب اشباع شده و توانایی جذب آب بیشتر نداشته باشد) تا شیره ملات مکیده نشود و چسبندگی به‌خوبی اتفاق بیافتد. الزامات بند ۸-۲-۲-۴-۱ مبحث هشتم در مورد آجر به شرح زیر می‌باشد:

شکل ۹ آجر فشاری توپر

شکل ۱۰ آجر فشاری سوراخ‌دار

همچنین مطابق با بند ۸-۵-۵-2-2 داریم:

8.1.3. کرسی چینی با بلوک سیمانی

از بلوک سیمانی نیز می‌توان در اجرای کرسی استفاده کرد. بلوک‌های سیمانی به دو صورت توخالی (سوراخ‌دار) و توپر تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند. بلوک‌های سیمانی توخالی شامل بلوک سیمانی دیواری و بلوک سیمانی سقفی می‌باشند.

از آنجایی‌که بلوک‌های سیمانی توپر از نوع سبک می‌باشند، تنها استفاده از بلوک‌های سیمانی توخالی برای کرسی چینی مجاز است. مطابق با الزامات بند ۸-۲-۲-۴-2 بخش الف مبحث هشتم:

9.1.3. سنگ

سنگ نیز از دیگر مصالحی است که در ساخت کرسی می‌توان از آن استفاده نمود. مطابق با الزامات بند ۸-۲-۲-۴-۳ مبحث هشتم داریم:

10.1.3. ایزوگام کرسی چینی

ایزوگام مصرفی در ایزولاسیون باید سالم و انعطاف‌پذیر بوده و پس از گرمایش، چسبندگی مناسبی با بستر خود داشته باشد.

2.3. صلاحیت نیروی انسانی

صلاحیت نیروی انسانی موردنیاز در عملیات کرسی چینی شامل استادکاران و کارگران، از طریق رؤیت پروانه مهارت فنی آن‌ها قابل احراز می‌باشد. همچنین می‌توان مواردی چند را به شرح زیر به‌منظور بررسی صلاحیت آن‌ها در محل برشمرد:

• رعایت نکات ایمنی حین کار
• استفاده صحیح از مصالح و احتراز از اتلاف آن‌ها
• استفاده صحیح و به‌جا از ابزار کار
• تراز بودن رگ‌های کرسی چینی و معوج نبودن سطح کار
• داخل و بیرون نبودن آجرها و زیبایی کار
• آماده کردن ملات به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و استفاده از ملات تازه
• و …

3.3. پیاده‌سازی نقشه و یک رگه کردن

از آنجایی‌که پیش از کرسی چینی، کلاف افقی زیر کرسی اجرا می‌شود، محل تقریبی کرسی با خطای چند سانتیمتر ناشی از قالب‌بندی و بتن‌ریزی، بر روی کلاف مشخص می‌باشد. در محل‌هایی که اطراف زمین ساختگاه، خانه‌های ساخته‌شده وجود دارند، برای رسیدن به محل دقیق کرسی‌ها کافی است در هر راستا یکی از کرسی‌ها بر اساس دیوارهای اجراشده همسایه یک رگه شوند.

برای توضیح این موضوع فرض می‌کنیم زمین ساختگاه در راستای طولی دارای همسایه و در راستای عرضی بر خیابان باشد. برای اجرای رگ اول یا همان یک رگه کردن کرسی در راستای طولی، سروته کرسی را طبق نقشه به اندازه درز انقطاع از دیوار همسایه فاصله داده و با ریسمان کشی در تمام طول، کرسی را بنا می‌کنیم.

برای یک رگه کردن کرسی در راستای عرضی می‌توان یک ریسمان بلند در این راستا مماس با دیوار همسایه کشیده، به اندازه ضخامت نمای اجراشده روی دیوار همسایه از ریسمان عقب‌نشینی کرده و سروته کرسی را آجر می‌گذاریم، حال ریسمان را بر روی این آجرها بسته و در تمام طول، کرسی را بنا می‌کنیم. با مشخص شدن محل اولین کرسی، سایر کرسی‌های موازی به کمک متر و فاصله‌های مشخص‌شده بر روی نقشه قابل پیاده‌سازی‌اند.

نکته مهم در این روند، زاویه بین آکس کرسی‌های دو راستای مختلف می‌باشد. به‌طور مثال اگر بر روی نقشه آکس‌ها بر هم عمود باشند، زاویه ۹۰ درجه به کمک گونیای فلزی و ریسمان پیاده می‌شود و با اندازه گرفتن فاصله سروته کرسی با کرسی مرجع اولیه، صحت پیاده‌سازی زاویه کنترل می‌شود.

اگر آکس‌ها بر هم عمود نباشند، که این موضوع می‌تواند ناشی از معماری سازه و یا قناسی زمین باشد، با کنترل فاصله سروته کرسی از کرسی مرجع اولیه (فاصله‌ها روی نقشه مشخص شده‌اند) می‌توان به هدف دست‌یافت.

شکل ۱۳ یک رگه کردن کرسی آکس ۲ به کمک گونیا و ریسمان

اگر اطراف زمین ساختگاه، ساختمان نباشد، می‌توان به کمک حدود تعیین‌شده زمین و یا در صورت نیاز، به کمک عرض کوچه و خیابان‌های مجاور و رعایت فاصله از جداول و یا فاصله‌گیری از نزدیک‌ترین ساختمان‌های ساخته‌شده مجاور، محل دقیق کرسی‌ها را مشخص نمود.

4.3. دیوارچینی

آیین‌نامه ضوابطی را برای دیوارچینی اسکلت ساختمان با سازه بنایی تبیین کرده است. اگرچه کرسی چینی مشمول همه آن ضوابط نمی‌شود، اما مواردی را باید حین اجرا در نظر گرفت. مطابق بند ۸-۵-۵-3-5 داریم:

شکل ۱۴ دیوار چینی با آجر فشاری

5.3. کنترل تأسیسات

در طبقه همکف ممکن است تأسیساتی نظیر لوله‌کشی فاضلاب، آب، برق و گاز از کف ساختمان عبور داده شوند. برای پرهیز از بالا آمدن بیش‌ازحد کف ساختمان و عدم نیاز به مصالح پرکننده و اجرای عملیات غیراقتصادی، این تأسیسات کمی پایین‌تر از تراز کرسی اجرا می‌شوند، چراکه درهرصورت تا تراز کرسی پُرکاری انجام خواهد شد.

اگر بخواهیم توضیح مختصری در مورد نحوه پرکاری کرسی ارائه کنیم، قابل‌ذکر است در مناطقی که زیر ساختمان با زمین مرطوب در تماس است مطابق با بند ۸-۱-۴-۳ قسمت الف از نشریه ۵۵ داریم:

که به این نحوه پرکاری بلوکاژ گفته می‌شود.

اما در مناطقی که سطح آب زیرزمینی پایین‌تری دارند معمولاً برای پرکاری از مخلوط خاک و قلوه‌سنگ استفاده می‌شود که هر چه این ترکیب همگن‌تر باشد بعد از تراکم، باربری بهتری را به دست می‌دهد.

شکل ۱۶ پرکاری با مخلوط گل و قلوه‌سنگ

در محل تلاقی تأسیسات با کرسی، سوراخ‌هایی متناسب با سطح مقطع تأسیسات عبوری تعبیه می‌شود. در صورت عدم پیش‌بینی محل سوراخ‌ها، حین اجرای تأسیسات عملیات سوراخ‌کاری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.

6.3. کنترل عرض و رقوم ارتفاعی کرسی چینی

کرسی چینی یک ساختمان معمولاً در دو تراز متفاوت اجرا می‌گردد؛ یکی کرسی چینی حیاط که معمولاً هم‌تراز با جدول و کف معبر مجاور در نظر گرفته می‌شود، دیگری کرسی چینی سازه که معمولاً به دلایلی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد، چند رگ بالاتر از تراز کرسی حیاط اجرا می‌گردد.

این اختلاف تراز متناسب با ساخت‌وساز منطقه‌ای مشخص می‌شود به این معنا که هنگام اجرای کرسی با توجه به وضعیت جغرافیایی، احتمال آب‌گرفتگی معابر و سایر خطرات احتمالی و همچنین تراز کرسی سایر ساختمان‌های مجاور، میزان اختلاف تراز را انتخاب می‌کنیم.

برای جلوگیری از انتقال رطوبت از یک ساختمان به ساختمان کناری، بهتر است کرسی هم‌تراز با کرسی‌های مجاور اجرا شود.
در بند 8-5-5-2-2 از مبحث هشتم اشاره کوتاهی به تراز زیر و روی کرسی شده است:

در توضیح بند فوق اضافه می‌کنیم؛ در ویرایش سال 1392 مبحث هشتم مقررات ملی، این بند به‌صورت «کرسی چینی باید از روی سطح شالوده تا حداقل 300 میلی‌متر بالاتر از کف تمام‌شده محوطه پیرامون ساختمان باشد.» بیان گردیده بود که با توجه به حذف فصل ششم این مبحث با عنوان «ساختمان‌های بنایی غیرمسلح» در ویرایش سال 1398، این بند به‌صورت فوق تغییریافته است تا تأکیدی بر لزوم طرح و اجرای ساختمان‌های بنایی مسلح و یا کلاف‌دار باشد.

از سوی دیگر آنچه در این نوشته شرح داده‌شده است، اجرای مرسوم و عام کرسی‌چینی می‌باشد که با روش تشریح‌شده در آیین‌نامه تفاوت‌هایی دارد. در ساخت‌وسازهای متعارف پس از اجرای شالوده، به ترتیب؛ یک‌رگه زیر کلاف افقی، کلاف افقی (که گاهی این سه مرحله نیز باهم ادغام می‌شود)، کرسی چینی و نهایتاٌ دیوار سازه‌ای اجرا می‌شوند؛ که این توالی در آیین‌نامه به‌صورت شالوده، کرسی چینی، کلاف افقی زیر دیوار و دیوار سازه‌ای مطرح شده است.

عرض کرسی معمولاٌ بیشتر از عرض دیوار اصلی سازه در نظر گرفته می‌شود. این عمل حسن‌هایی در سازه ایجاد می‌کند که می‌توانند به‌صورت زیر برشمرده شوند:

• سختی خارج از صفحه کرسی نسبت به دیوار بیشتر است، درنتیجه کرسی تأثیر منفی بر لاغری دیوار اصلی سازه نخواهد داشت.
• ازآنجایی‌که کرسی وظیفه انتقال بار را بر عهده داشته و بخش مهمی در مسیر انتقال نیرو در سازه به‌حساب می‌آید، با افزایش عرض کرسی، ضریب اطمینان سازه در این بخش بالاتر خواهد رفت.
• همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد اجرای پلکانی کرسی در کاهش تنش‌های وارده بر خاک مؤثر خواهد بود.
• هنگام اجرای سنگ نما، پای سنگ بر روی کرسی خواهد نشست که یک حسن اجرایی محسوب می‌شود.

بند ۸-۵-۵-2-2 مبحث هشتم در خصوص عرض کرسی مقرر نموده است که:

7.3. کنترل تراز و شاقول بودن کرسی

مصالح مصرفی و خطای نیروی انسانی دو عامل مؤثر در ایجاد اختلاف تراز در مقاطع مختلف کرسی چینی هستند. عامل مصالح را می‌توان در اختلاف ابعاد آجر، بلوک سیمانی و یا سنگ مصرفی خلاصه نمود و در مورد خطای نیروی انسانی می‌توان به مواردی ازجمله تراز نبودن سطح کلاف زیر کرسی که در مراحل قبل با ماله صاف شده است و همچنین اختلاف ضخامت ملات بین مصالح که به‌وسیله کمچه بر روی رگ زیرین پهن می‌شود، اشاره کرد.

برای جلوگیری از به وجود آمدن اختلاف تراز ناشی از عوامل مذکور، شایسته است که در شروع کرسی چینی تراز هدف را به کمک شلنگ تراز مشخص نموده و با تقسیم اختلاف تراز هدف با تراز یک رگه اولیه بر تعداد رگ‌های آجرچینی (که توسط استادکار پیش‌بینی می‌شود) ضخامت هر رگ را در سروته دیوار محاسبه نموده و بر روی شمشه‌های نصب‌شده در هر طرف کرسی علامت‌گذاری شود تا با قرار دادن ریسمان بر روی این علامت‌ها، تراز کرسی رگ به رگ کنترل گردد.

اگر حین کرسی چینی به شاقول بودن کرسی توجه نشود، ممکن است محور کرسی با خط قائم زاویه‌ای غیر از صفر درجه بسازد. با توجه به باربر بودن کرسی، ترکیب این بار قابل‌توجه و آن ناشاقولی، لنگری حول پاشنه کرسی ایجاد می‌کند که بخشی از ظرفیت باربری آن دیوار به این شکل تلف خواهد شد.

برای کنترل شاقولی کرسی، در ابتدای کار شمشه‌هایی در دو سر کرسی شاقول نگه‌داشته می‌شوند که با بستن ریسمان بر روی شمشه‌ها از شاقول و تراز بودن سراسر رگ اطمینان حاصل می‌کنیم.

شکل ۲۰ استفاده از شمشه برای شاقول کردن دیوار

8.3. لیسه ای کردن روی کرسی جهت ایزولاسیون

لزوم ایزولاسیون روی کرسی را قبلاٌ بررسی کردیم. برای اجرای ایزولاسیون به بستری صاف و تمیز نیازمندیم که معمولاٌ این بستر به کمک ملات ماسه سیمان و لیسه ای کردن آن با ماله مهیا می‌شود. برای لیسه ای کردن بعداز آن که ملات بر روی سطح کار پهن شد مقداری سیمان خشک بر روی ملات پاشیده شده سپس توسط ماله، صاف و صیقلی می‌گردد.

این کار باعث می‌شود که حفره‌های سطح کار پر شده و چسبندگی مصالح ایزولاسیون با ملات روی کرسی به بالاترین حد خود برسد. بهتر است لبه‌های کرسی نیز به عرض ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر پلاستر سیمان گردد تا مصالح ایزولاسیون روی آن‌ها چسبانده شوند و عمل ایزولاسیون با کیفیت مطلوب اجرا گردد.

از دلایل لزوم صاف بودن بستر ایزولاسیون می‌توان به مواردی اشاره کرد:

و چسبندگی بین کرسی و مصالح ایزولاسیون به‌صورت کامل انجام پذیرد؛ به‌طورکلی به دلیل جنس عایق، مقاومت برشی دیوار در محل ایزولاسیون کاهش می‌یابد. حال اگر چسبندگی نیز به خوبی صورت نگیرد، کاهش مقاومت برشی در این مقطع چشمگیر خواهد بود.

• اگر بستر ایزولاسیون صاف و یکدست نباشد، ممکن است با اجرای دیوار روی عایق در اثر فشارهای وارده قسمت‌هایی از عایق پاره شود و کیفیت ایزولاسیون کاهش یابد.

شکل ۲۱ لیسه‌ای شدن بستر ایزولاسیون بر روی کرسی چینی

9.3. ایزولاسیون و کنترل‌های مربوطه

اجرای ایزولاسیون بهتر است که توسط استاد این کار انجام پذیرد. همان‌طور که در قسمت 3-8 اشاره شد یکی از مشکلات اساسی ایزولاسیون به کمک مواد قیری، کاهش مقاومت برشی دیوار در محل عایق‌کاری می‌باشد. به همین جهت بند ۸-۵-۵-۱۶ قسمت ث از مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان چاپ سال ۱۳۹۲ استفاده از عایق بین کرسی و دیوار را غیرمجاز می‌داند:

که این موضوع در ویرایش جدید این مبحث در سال 1398 در بند 8-5-5-2-2 به شکل زیر بیان شده است:

بنابراین اگرچه در زمان نگارش این مطلب، عایق‌کاری با استفاده از ملات ماسه-سیمان همچنان مقبولیت و فراگیری عام در حد ایزولاسیون با مواد قیری را ندارد، اما همان‌طور که در بالا اشاره شد، آیین‌نامه ایزولاسیون روی کرسی با استفاده از مصالح قیری را صراحتاً مردود می‌داند.

روند اجرای عملیات ایزولاسیون با قیر یا ایزوگام به این شکل است که ابتدا گونی و یا ایزوگام به عرض موردنیاز بریده می‌شوند و سپس مواد چسبنده مانند قیر یا ایزوگام توسط شعله گرم شده و بر روی سطح موردنظر چسبانده می‌شوند.

در ایزولاسیون به‌وسیله ایزوگام، کنترل چسبندگی عایق با سطح و در ایزولاسیون به‌وسیله قیرگونی، کنترل همگن و یکدست شدن قیر پخش‌شده بر روی سطح از مهم‌ترین کنترل‌های این بخش می‌باشند. توجه شود که مصالح ایزولاسیون در محل اعضای قائم مانند کلاف قطع می‌شوند.

شکل ۲3 ایزولاسیون روی کرسی

✅ تمرین: با توجه به نکات گفته‌شده در این بخش، حداقل یک ایراد اجرایی در شکل‌های شماره ۲، ۳، ۴ و ۱۷ را بیابید و در کامنت های همین صفحه بیان کنید.

4. متره کرسی چینی

متره کرسی‌چینی می‌تواند یکی از مراحل مهم متره ساختمان‌هایی باشد که از این اجرا استفاده می‌کنند، برای متره کردن کرسی‌چینی باید مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته و تمام جزئیات و قسمت‌های مختلف آن را در نظر گرفت و با استفاده از ردیف فهرست‌بهاهای مخصوص به خود کرسی‌چینی را متره کرد. در ادامه به‌صورت مرحله به مرحله با یک مثال این کار را به شما آموزش می‌دهیم.

1.4. تعیین ارتفاع کرسی‌چینی

در ابتدا باید برای متره کردن کرسی‌چینی ارتفاع کرسی‌چینی خود را به دست آوریم، بدین منظور باید مشاهده کنیم که ارتفاع کف‌سازی طبقه همکف ما و تراز روی فونداسیون ما چقدر بوده است. این مقادیر از پلان طبقه همکف و دیتایل ارائه شده قابل استخراج است که ما اینجا از دیتایلی که کمی قبل‌تر آن را مشاهده کردیم استفاده می‌کنیم.

شکل 24 – تعیین ارتفاع کف‌سازی در دیتایل کرسی‌چینی

همان‌طور که در شکل مشخص است ارتفاع کف‌سازی ما در این نمونه برابر 30 سانتی‌متر می‌باشد و کد ارتفاعی روی فوندانسیون را در اینجا به طور مثال برابر با 40- (منفی چهل) سانتی‌متر در نظر می‌گیریم. به زبان ساده در واقع می‌خواهیم در این مرحله با محاسبه اختلاف دو کد ارتفاع یعنی کد روی کف‌سازی و کد روی تراز فونداسیون ارتفاع کرسی‌چینی را به دست بیاوریم(طول خط سبز در شکل 25) البته باید در نظر داشت که طبق توضیحاتی که در بخش‌های قبلی مقاله گفتیم این ارتفاع شامل 2 سانتی‌متر(20 میلیمتر) اندود ماسه و سیمان به همراه تقریباً 1 سانتی‌متر(10میلیمتر) عایق بر روی کرسی‌چینی ما نیز می‌شود که در تصویر مشخص می‌باشد.

در نهایت ارتفاع ما در اینجا برابر می‌شود با:

h=(+0.4)- (0.3)- (0.03)-(-0.4)=0.47 m

نکته: مقدار 0.03 نوشته شده در رابطه بالا مجموع ارتفاع اندود ماسه و سیمان به همراه ارتفاع عایق در نظر گرفته شده می‌باشد.

2.4. متره کرسی‌چینی براساس پلان

در این مرحله پس از تعیین ارتفاع استاندارد کرسی‌چینی بر اساس مشخصات داده شده در پلان و دیتایل‌ها نوبت به متره آن‌ها می‌رسد. ابتدا برای متره کردن باید به سراغ پلان خود رفته و با در نظر گرفتن ضخامت و طول دیوارها این مشخصات را در فایل اکسل متره خود وارد کنیم. البته در این مثال ما برای شما دیوارهای پیرامونی را در نظر گرفته‌ایم؛ اما شما می‌توانید با همین روش به‌راحتی برای دیوارهای داخلی نیز محاسبات را انجام دهید. برای شروع به تصویر زیر نگاه کنید.

خب در اینجا تصور می‌کنیم که پلان نشان‌داده‌شده در شکل بالا بخشی از پلان طبقه همکف ساختمانی است که در آن از کرسی‌چینی استفاده شده و ما نیز نیاز به متره کرسی‌چینی آن داریم. حال با توجه به بند ۸-۵-۵-2-2 مبحث هشتم که پیش‌تر آن را بیان کردیم عرض کرسی‌چینی را می‌یابیم.

فرضیات مثال:

▪️ عرض دیوارهای پیرامونی: 20 سانتی‌متر

▪️ ابعاد ستون‌های استفاده شده: 20×20 سانتی‌متر

▪️ تعداد طبقات: 1 طبقه

▪️ مقاومت خاک:

▪️ ضخامت اندود سیمانی قائم: 2 سانتی‌متر(در شرایط واقعی در پلان جزئیات درج می‌شود.)

▪️ نوع عایق‌کاری رطوبتی: عایق‌کاری با ضخامت 4 میلیمتر

با توجه به فرضیات مسئله و جدول 8-5-1 مبحث هشتم عرض کرسی‌چینی را برای دیوارهای داخلی و خارجی برابر 350 میلیمتر در نظر می‌گیریم.

حال پس از یافتن عرض مناسب کرسی‌چینی به سراغ جدول اکسل متره رفته تا با انتخاب ردیف مناسب از فهرست‌بها عملیات متره خود را تکمیل کنیم.

جدول 1- متره کرسی‌چینی

برای توضیح جدول بالا که مربوط به فصل یازدهم می‌باشد باید ذکر کرد:

▪️ ما از بند 110201 که مربوط به آجر کاری به ضخامت یک و نیم آجر و بیشتر با آجر فشاری و ملات ماسه و سیمان 1:5 در فصل یازدهم فهرست‌بها است استفاده کردیم.

▪️ در قسمت تعداد دقت داشته باشید که محورهای مشابه در یک ردیف محاسبه شده‌اند.

▪️ در قسمت طول، طول هر محور منهای نصفه بعد ستون‌های آن محور از طرفین محاسبه شده که محاسبات آن در ملاحظات درج شده است.

▪️ ستون جزئی در هر ردیف برابر با ضرب (تعداد، طول، عرض و ارتفاع بوده) و واحد آن مترمکعب می‌باشد.

▪️ در نهایت در ردیف آخر جدول مقدار کل برابر مجموع اعداد ستون جزئی در هر ردیف می‌باشد.

حال در قسمت بعدی به سراغ متره اندودکاری کرسی‌چینی خود می‌رویم برای این کار باید به فصل 18 ام فهرست‌بها مراجعه کنیم.

الف) محاسبه اندودکاری قائم کرسی‌چینی

همان‌طور که از تصاویری مانند تصویر شماره 23 این مقاله مشخص است ما برای کرسی‌چینی در طرفین و روی آن اندود کاری را انجام می‌دهیم که شرح محاسبات آن در جدول زیر درج شده است.

جدول 2- متره اندود سیمانی روی سطوح قائم کرسی‌چینی

در این جدول دقت داشته باشید که:

▪️ در این جدول همان‌طور که مشخص است ما به سراغ بند 108304 از فهرست‌بها رفته ایم.

▪️ تعداد هر ردیف به علت وجود طرفین در کرسی‌چینی (طرف سمت چپ و راست کرسی) ضرب در 2 واحد شده است.

▪️ طول را با استناد به بخش قبلی از فصل یازدهم قرار می‌دهیم.

▪️ ارتفاع در فرضیات گفته شده است.

▪️ واحد محاسبات ما مترمربع می‌باشد.

ب) محاسبه اندودکاری افقی کرسی‌چینی

روی کرسی ما به‌مانند کنارهای قائم آن قطعاً به اندود سیمانی با نسبت 1:4 نیازمند است از این رو به سراغ بند مناسب آن در فهرست‌بها رفته و محاسبات آن را به شرح جدول زیر انجام می‌دهیم.

جدول 3- متره اندود سیمانی روی سطوح افقی کرسی‌چینی

در این جدول دقت داشته باشید که:

▪️ عدد 0.35 همان عرض کرسی‌چینی ما بوده که در ابتدا محاسبه شده است.

پ) اضافه‌بها به اندودهای ماسه و سیمانی درصورتی‌که روی آن‌ها لیسه‌ای شود.

دقت داشته باشید که روی اندودهای ما باید لیسه‌کاری انجام شود از این رو مجدداً به سراغ بند مربوطه آن از فهرست‌بها رفته و با استناد به مجموع بخش الف و ب میزان لیسه کاری را محاسبه و در جدول زیر درج می‌کنیم.

جدول 4- متره اضافه بها لیسه و پرداخت به اندود سیمانی

ت) عایق‌کاری رطوبتی روی کرسی‌چینی

باز هم اگر به تصویر شماره 23 دقت داشته باشید عایق کاری رطوبتی را بر روی کرسی‌چینی مشاهده می‌کنیم، استفاده از این عایق کاری ضروری بوده و برای محاسبات آن ما به فصل 13 ام از فهرست‌بها مراجعه می‌کنیم.

جدول 5- متره عایق کاری رطوبتی در کرسی‌چینی

در اینجا نیز باید دقت داشته باشیم که با توجه به درخواست صورت مسئله و یا درج بر روی جزئیات پلان (در شرایط واقعی) باید نوع عایق کاری خود را انتخاب کنیم و همچنین میزان این عایق کاری نیز با استناد به محاسبات قبلی در بخش پ به دست می‌آید.

5. چک‌لیست کرسی چینی و ایزولاسیون

نتیجه‌گیری

بر اساس توضیحات داده‌شده می‌توان به این نتیجه رسید که کرسی و ایزولاسیون روی آن، وابسته به نوع سازه، نقش مهمی در کیفیت باربری و سرویس‌دهی ساختمان ایفا می‌کنند.

برای تحقق یک ساخت‌وساز با کیفیت، نیاز به استفاده از مصالح و ابزار با کیفیت و نیز به‌کارگیری دانش، مهارت و نیروی کار متخصص می‌باشد. برای تعیین مصالح مصرفی، آیین‌نامه انتخاب‌های متعددی پیش روی ما گذاشته که با در نظر گرفتن الزامات طراحی و مسائل اقتصادی مانند در دسترس بودن و قیمت مناسب مصالح در منطقه موردنظر، همت بر انتخابی بهینه می‌گماریم.

از آنجایی‌که بیش از پیش به اهمیت و دامنه کاربرد کرسی چینی و ایزولاسیون واقف شده‌ایم، لزوم رعایت نکات و اصول حاکم را نیز لمس کرده‌ایم. نکاتی که شاید هرکدام از آن‌ها به‌تنهایی سرنوشت یک سازه را تحت بار زلزله طرح تعیین نکند، اما مسلماً می‌توان اذعان داشت که هم‌افزایی تأثیرات مجموعه آن‌ها، چگونگی رفتار سازه و سرنوشت ساکنین آن را تعیین خواهد کرد. لذا شایسته است هر شخص متناسب با درگیری روزمره خود با مطالب گفته‌شده، در راستای بهبود کیفیت ساخت‌ و ساز پیرامون خود قدم بردارد.