تولید کنندگان آموزش
زهکشی گودبرداری؛ لزوم و نحوه اجرای زهکشی در عملیات گودبرداری همراه با 1 ویدئو
یکی از مهمترین مسائل در طراحی و اجرای پروژه های عمرانی، اجرای دقیق و درست عملیات زهکشی گودبرداری است. به طوری که ایمنی و امنیت سازه را در حین گودبرداری و همچنین در زمان بهره برداری تضمین کند.
ما در این ایبوک قصد داریم در ابتدا با اثرات وجود آب در پروژه‌های ساختمانی آشنا شده و روش‌های برخورد با آن را معرفی کنیم. سپس مفهوم عملیات زهکشی، انواع روش‌های زهکشی و نحوه اجرای زهکش را بررسی کرده و در انتها نیز به‌صورت کامل، دیتیل زهکشی و شرایط پروژه‌هایی که در معرض جریان و تراوش‌های آب قرار دارند را در قالب یک پروژه واقعی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهیم.
این صفحه تنها بخش کوتاهی از ایبوک زهکشی گودبرداری می باشد متن اصلی این ایبوک را منطبق بر فهرست مطالب، دانلود کنید.
⌛ آخرین به روز رسانی: 16 تیر 1400
📕 تغییرات به‌روزرسانی: انتشار جدید
تأثیرات وجود آب بر پروژه
همان‌طور که می‌دانید وجود آب در منطقه، از عوامل تأثیرگذار در ویژگی و نحوه عملکرد خاک بستر پروژه، محسوب می‌شود، بطوریکه چشم‌پوشی و نادیده گرفتن کوچک‌ترین تراوش‌های سطحی در بعضی از بازه‌های زمانی سال مطابق با شرایط آیین‌نامه‌ای جایز نبوده و عدم توجه به آن ایمنی و امنیت یک پروژه را دچار مشکل می‌سازد.
آب‌های موجود در طبیعت ازنظر سطح قرارگیری به دو نوع آب‌های سطحی و زیرسطحی تقسیم می‌شوند که آب‌های رودخانه، سیلاب‌ها، نهرها و موارد مشابه در دسته آب‌های سطحی قرارگرفته و آب‌های موجود در سفره‌های زیرزمینی در دسته آب‌های زیرسطحی می‌باشند. این آب‌ها بسته به شرایط موجود می‌توانند از حالتی به حالت دیگر تغییر ماهیت داده و از حالت آب‌های سطحی به زیرسطحی و یا بالعکس تبدیل شوند.
به‌طور مثال آب‌های زیرسطحی، ممکن است در مکان‌هایی که دارای سطح آب بالایی می‌باشد، طی پدیده جوشش و ایجاد چشمه به آب‌های سطحی تبدیل شوند که در این خصوص لازم است، مطابق با ضوابط بند 7-3-3-3 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان به‌صورت ویژه به این آب‌ها توجه شود.
چرخه آب‌های موجود در طبیعت
ایجاد چشمه‌های طبیعی پدیده جوشش آب
به‌طورکلی آب‌های زیرسطحی و سطحی مطابق با شکل زیر، به‌عنوان یک عامل طبیعی می‌توانند باعث ایجاد اثرات زیادی در طراحی، اجرا و بهره‌برداری هر المان و یا سازه‌ای بشوند که در این مقاله به‌صورت کامل در خصوص هر یک از این موارد توضیحات لازم ارائه‌شده است.
اثرات وجود آب بر روی پروژه‌های ساختمانی
لازم به ذکر است در تصویر فوق، اثرات ارائه‌شده در خصوص وجود آب، با یکدیگر در ارتباط مستقیمی بوده و تفکیک آن‌ها صرفاً به جهت ارائه بهتر ضوابط و درک مطلب می‌باشد.
✅ در متن اصلی ایبوک هر کدام از این اثرات به صورت مفصل تحلیل و بررسی شده است. در اینجا به صورت مختصر اثر افزایش خطرپذیری گود را شرح می دهیم.
افزایش خطرپذیری گود
یکی از اثرات وجود آب‌های زیرسطحی و سطحی در اطراف پروژه، افزایش خطرپذیری گود، براثر افزایش وزن مخصوص خاک اطراف گود و به دنبال آن افزایش فشار خاک وارد بر دیوارهای گود می‌باشد.
مطابق با ضوابط بند 7-3-3-4 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، در خصوص وجود آب در دو حالت اثرات آب بر خطرپذیری گود موردبررسی قرار می‌گیرد.
در حالت اول، فرض بر این است که آب موجود در گود جاری باشد که در این حالت مطابق با ضوابط بند 7-3-4-4 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان لازم است همواره خطر گود به‌صورت زیاد و یا بسیار زیاد فرض شود.
در حالت دوم، آب در گود جاری نمی‌باشد که در این حالت لازم است میزان خطرپذیری گود براثر وجود آب، در نسبت h/hc جستجو شود که مطابق با فرمول 7-3-1 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، پارامتر hc موجود در این نسبت با مقدار وزن مخصوص خاک دارای رابطه معکوس می‌باشد.
همان‌طور که می‌دانید وزن مخصوص یک خاک مرطوب از وزن مخصوص حالت خشک آن بیشتر می‌باشد، لذا با توجه به توضیحات قبلی و همچنین موضوع اشاره‌شده در این قسمت، مقدار پارامتر hc در صورت حضور آب و به استناد به بند 7-3-3-4-3 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان دچار کاهش شده که این کاهش باعث افزایش نسبت h/hc و افزایش خطر گود می‌گردد.
در انتهای این بخش ذکر این نکته ضروری است که با تغییر و افزایش میزان خطرپذیری یک گود، لازم است در هنگام طراحی، نظارت و اجرای یک گود، با استناد به ضوابط بندهای 7-3-3-4-9 تا 7-3-3-4-11 مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، به موارد زیر توجه شود.
تعریف عملیات زهکشی
همان‌طور که در قسمت قبل مشاهده کردید یکی از روش‌های مقابله و برخورد با آب، عملیات زهکشی در کف و دیوارهای گود می‌باشد.
به‌طورکلی مطابق با مفاد نشریه 101 سازمان برنامه‌وبودجه و سایر نشریات و آیین‌نامه‌های معتبر، عملیات زهکشی گودبرداری، به مجموعه عملیاتی، که جهت جمع‌آوری و انتقال تراوش‌های آب‌های موجود در یک منطقه، به مسیر یا محلی که برای آن در نظر گرفته‌شده صورت می‌پذیرد، اطلاق می‌شود. این عملیات با توجه به شرایط محیطی، میزان جریانات، وضعیت پروژه و سایر فاکتورها می‌تواند روش‌های طراحی و اجرایی مختلفی داشته باشد.
عملیات زهکشی
عوامل مؤثر بر عملیات زهکشی گودبرداری
امروزه عملیات زهکشی با توجه به نیاز و اهمیتی که پیش‌تر در مورد آن صحبت کردیم در بخش‌های مختلفی نظیر کشاورزی، صنایع و کارخانجات، راه‌سازی، محوطه‌سازی، ساختمان‌سازی و…مورداستفاده قرار می‌گیرد.
عملیات زهکشی گودبرداری به‌عنوان یک عملیات کنترل‌کننده به عوامل بسیار زیادی وابسته می‌باشد که در شکل زیر بخشی از فاکتورهای مؤثر بر این عملیات را مشاهده می‌کنید.
عوامل مؤثر بر عملیات زهکشی
خوشبختانه با پیشرفت علم، مهندسین و طراحان پروژه‌های مختلف، در رویایی با انواع شرایط ناشی از عوامل فوق، از روش‌های گوناگون و متنوعی جهت اجرای عملیات زهکشی استفاده می‌کنند که این موضوع باعث رشد همه‌روزه و تنوع در روش های اجرایی این عملیات شده است.
در لیست عوامل مؤثر بر عملیات زهکشی، عامل منبع آب‌های موجود در اطراف پروژه‌های ساختمانی، تأثیر بسیار زیادی بر روی عملیات زهکشی گودهای ساختمانی دارد که لازم است در خصوص شناخت این عامل تحقیقات لازم در مراحل طراحی و اجرای گودهای ساختمانی صورت پذیرد.
به‌طورکلی جهت بررسی عملیات زهکشی گودبرداری و سایر پروژه‌های عمرانی می‌توان منابع آب‌های موجود در اطراف پروژه را در سه گروه، آب‌های سطحی جاری بر روی زمین (نظیر نهرها، رودها و ناشی از نزولات جوی)، آب‌های زیرسطحی موجود در زیر پروژه و آب‌های زیرسطحی تراوشی تقسیم‌بندی کرد بطوریکه در طول اجرای پروژه‌های عمرانی تأمین شرایط زهکشی جهت هریک از این منابع ضروری و الزامی می‌باشد.
انواع روش های زهکشی
انواع روش‌های زهکشی در کف
روش زهکشی Swale Drains
در این روش آب‌هایی که منبع آن آب‌های سطحی بوده با استفاده از اجرای یک کانال کم‌عمق جمع‌آوری می‌شود.
همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، در این روش، معمولاً روی کانال‌های مذکور با پوشش گیاهی یا چمن پوشانده شده و بیشتر در زمینه‌های کارهای کشاورزی و باغبانی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
جزئیات اجرایی روش Swale Drains
روش زهکشی Point Drains
همان‌طور که از نام این سیستم زهکش پیداست، این روش در مکان‌هایی که به دلیل محدودیت توپوگرافی و مشکلات ساختاری، لازم است عملیات جمع‌آوری آب‌های سطحی از یک نقطه خاص صورت پذیرد، مورداستفاده قرار می‌گیرد. ماهیت عملکردی این روش بسیار شبیه کف شور سرویس‌های بهداشتی می‌باشد.
نمونه‌های کارشده از روش Point Drain
✅ سایر روش های زهکشی در کف و زهکشی در بدنه را در متن اصلی ایبوک مطالعه کنید.
بررسی عملیات زهکشی در یک پروژه واقعی
در این قسمت از ایبوک قصد داریم به بررسی مجدد بخش مهمی از نکات و موارد مربوط به عملیات زهکشی در یک پروژه واقعی بپردازیم.
معرفی پروژه
پروژه موردنظر ما مربوط به گود 27 متری یک ساختمان تجاری می‌باشد که در مرحله بررسی‌های ژئوتکنیکی و پیش از طراحی پروژه، مشخص گردید با توجه قرارگیری این پروژه در دامنه کوه و خط القعر منطقه کوهستانی، زمین این پروژه دارای سطح ایستابی بسیار بالایی بوده بطوریکه وجود چندین چشمه این موضوع را نیز تائید می‌کرد.
سطح بالای آب و وجود چندین چشمه در این منطقه، طراحان این پروژه را بر آن داشت که تا پس از مطالعات ژئوتکنیکی و نمونه‌گیری از خاک منطقه، بهترین و کاربردی‌ترین روش‌هایی که در این مقاله نیز به آن‌ها اشاره‌شده را برای اجرای این عملیات زهکش در نظر بگیرند.
✅ برای درک بهتر، میزان و شدت‌جریان تراواشات آب در دیوارهای گود، به ویدئویی که لینک آن در متن اصلی ایبوک قرار داده شده و مربوط به یکی از ترانشه های محل گودبرداری است دقت کنید.
روش‌های زهکشی گودبرداری استفاده‌شده در پروژه
زهکشی محوطه و زمین بالادست پروژه
همان‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره شد زهکشی محوطه یک پروژه نقش بسزایی در عملیات زهکشی هر پروژه دارد بطوریکه انجام هرگونه عملیات زهکشی در اطراف پروژه می‌تواند شرایط زهکشی کلی پروژه را تحت تأثیر قرار دهد.
در این پروژه نیز با توجه به اینکه زمین پروژه در محلی واقع‌شده بود که دارای سطح ایستابی بالای بوده و امکان بروز تراوش‌های در اطراف گود را در حین گودبرداری فراهم می کرد. مجریان پروژه، مطابق با نقشه‌های مصوب، با توجه به امکان حفر چاه در مناطق بالادست پروژه، با استفاده از این روش، نسبت به هدایت آب مناطق بالادست پروژه به منطقه‌ای بی‌خطر اقدام نمودند.
لوله‌گذاری در دیوارهای گود
پس از اجرای مرحله اول و در حین عملیات گودبرداری و پایدارسازی دیوارهای گود به روش نیلینگ، با توجه به وجود تراوش‌های آب‌های زیرسطحی در بدنه گود، به‌عنوان دومین اقدام موثر جهت زهکشی گود، روش حفر گمانه و لوله‌گذاری، مطابق با نقشه‌های اجرایی و به منظور کاهش فشار آب پشت دیواره گود توسط تیم اجرا صورت گرفت به‌طوری‌که شرایط مناسب جهت هدایت آب‌های پشت دیوارهای گود به داخل گود فراهم شد.
از نکات موردتوجه در این مرحله، استفاده از لوله‌های زهکش پلی‌اتیلن دولایه با پوشش ورق ژئوتکستایل بود، بطوریکه برای بهبود عملکرد بهتر لوله‌های زهکشی، از ورق ژئوتکستایل به جهت جلوگیری از مسدود شدن منافذ روی لوله‌های زهکشی کمک گرفته شده بود.
لوله زهکش استفاده‌شده در دیوار نیلینگ
نتیجه‌گیری
همان‌طور که متوجه شدید، آب به‌عنوان یکی ماده طبیعی می‌تواند دارای اثرات مخرب زیادی بر روی کارایی المان‌های موجود در یک سازه باشد لذا لازم است با استفاده از عملیات زهکشی که به‌عنوان یک عملیات کنترل‌کننده شناخته می‌شود نسبت به جلوگیری از این اثرات مضر اقدام شود.
خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و با توجه به نیازهای پروژه از روش‌های زهکشی بسیار متنوعی در سطح پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود که گاها بعضی از آن‌ها روش‌های خلاقانه و جدیدی برای عملیات زهکشی تلقی می‌شوند.
به‌طورکلی عملیات زهکشی به‌عنوان یک عملیات بسیار متنوع دارای نکات و دستورالعمل‌های اجرایی بسیار زیادی بوده و ذکر یکسری نکات خاص برای آن صحیح نمی‌باشد لذا لازم است در هر پروژه مطابق با شرایط آن پروژه، روش مناسبی جهت زهکشی اتخاذ و شرایط اجرایی و آیین‌نامه‌ای آن کنترل گردد.
منابع
1. پیش‌نویس ضوابط مربوط به ساختمان‌ها و سایر مستحدثات در مجاورت قنات‌ها
2. مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 98)
3. مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 92)
4. مبحث نهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 99)
5. آیین‌نامه و مقررات حفاظتی حفر چاه‌های دستی
6. نشریه 55 سازمان برنامه‌وبودجه (کارهای عمومی ساختمان)
7. نشریه 110 معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری (مشخصات فنی عمومی راه)
ثبت شده در 
دانلود سریع 
ضمانت ارسال مسیر یادگیری برای حرفه ای شدن
مسیر یادگیری برای حرفه ای شدن
-
5
-
6
-
7
-
زهکشی گودبرداری؛ لزوم و نحوه اجرای زهکشی در عملیات گودبرداری همراه با 1 ویدئو
-
9
-
10
-
11
-
9+
-
مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!
- ارسال سوال برای تولید محتوا
پیش از همه باخبر شوید!
تعداد علاقه‌مندانی که تاکنون عضو خبرنامه ما شده‌اند: 37,298 نفر
تفاوت خبرنامه ایمیلی سبزسازه با سایر خبرنامه‌ها، نوآورانه و بروز بودن آن است. فقط تخفیف‌ها، جشنواره‌ها، تازه‌ترین‌های آموزشی و ... مورد علاقه شما را هر هفته به ایمیلتان ارسال می‌کنیم.
نگران نباشید، ما هم مثل شما از ایمیل‌های تبلیغاتی متنفریم و خاطر شما را نخواهیم آزرد!
با ارسال اولین دیدگاه، به بهبود این محتوا کمک کنید.
