آرماتور گذاری دال بتنی به چه صورتی انجام میشود؟
جالب است که بدانید اکثر مهندسین تصور میکنند با استفاده از نرمافزارهای طراحی میتوانند مقدار دقیق میلگردهای دال را به دست آورند اما طراحی دال صرفاً محدود به برش پانچ و کنترل خیز دال در نرمافزار SAFE نمیشود.
درواقع برای تهیه و ترسیم نقشههای اجرایی دال بتنی لازم است به بندهایی از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان کاملاً مسلط شویم زیرا ضوابط این بند توسط نرمافزار کنترل نخواهد شد، ما در این مقاله جامع به بررسی این بند از آییننامه خواهیم پرداخت.
⌛ آخرین بهروزرسانی: 7 شهریور 1400
📕 تغییرات بهروزرسانی: آپدیت بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1399
در این مقاله چه میآموزیم؟
1. میلگرد گذاری دال بتنی
مبحث نهم ویرایش سال 99، ضوابط مربوط به آرماتور گذاری دال (علاوه بر ضوابط اصلی که محاسبات آرماتورهای خمشی اصلی است) را تحت 2 بخش ارائه میدهد. در بخش اول ضوابط میلگرد گذاری در دالهای یکطرفه و در بخش دوم میلگرد گذاری در دالهای دوطرفه را بیان میکند.
2. ضوابط میلگرد گذاری دال یکطرفه
ضوابط این قسمت مربوط به آرماتور گذاری دال های یکطرفه بتنآرمه میباشند؛ که در آنها دال در یک امتداد برای تحمل خمش طراحی و آرماتور گذاری میشود. این سیستم شامل موارد زیر است:
- دال های توپر
- دال های غیر مرکب درجا روی عرشه فولادی
- دالهای مرکب بتنی که اجزای آن بهطور جداگانه ریخته شده و طوری به یکدیگر متصل شدهاند که بهصورت یک واحد بارها را تحمل میکنند.
1.2. آرماتور حرارت و جمع شدگی
در دال های یک طرفه برای مقابله با تنش های حرارتی و جمع شدگی باید در جهت عمود بر آرماتورهای خمشی، آرماتورهای اضافی موسوم به آرماتور حرارتی مطابق ضوابط بندهای زیر در نظر گرفته شوند:

شکل 1 تعیین آرماتور در دال بتنی یک طرفه
❓ نقش اصلی آرماتور حرارتی چه میباشد؟
طبق توضیحاتی که داده شد، میلگردها صرفاً برای راستای خمشی محاسبه خواهند شد؛ و راستای غیر خمشی (راستای کوتاه در شکل بالا) عملاً هیچ نیازی به میلگرد گذاری ندارد. بااینحال آییننامه برای این راستا مقدار آرماتور حرارتی را که از بند 9-18-4-1-2 محاسبه میشود، مناسب میداند؛ اما چرا؟
از درس مقاومت مصالح به خاطر داریم که در تمامی مصالح وقتی المانی از آن تحت نیرویی در یک راستا قرار میگیرند، بنا به خاصیت پواسون علاوه بر راستای اعمال نیرو، در راستاهای دیگر آن نیز تغییر شکلهایی رخ میدهد.
این خاصیت که جزء ویژگیهای ذاتی مصالح است در بتن نیز وجود دارد. بتن خیس در هنگام سخت شدن دچار کاهش حجم و جمع شدگی میشود. این جمع شدگی در هر دو راستا (راستای خمشی و غیر خمشی) سبب بروز ترکهای در بتن میگردد.
میلگردهای محاسبهشده در راستای خمشی مانع از ترکخوردگی بتن در این راستا میشوند ولی آیا راستای غیر خمشی که برای آن میلگردی محاسبه نمیشود، اجازه ترک خوردن دارد؟
آییننامه هرگز این اجازه را به بتن نخواهد داد. ازاینرو لازم است برای راستای غیر خمشی دال یکطرفه، میلگرد حداقل تحت عنوان آرماتور افت و حرارت، مورداستفاده قرار گیرد.
3. ضوابط میلگرد گذاری دال دوطرفه
این قسمت مربوط به طراحی و آرماتور گذاری سیستم دالهای دوطرفه بتنآرمه است که در آنها دال در دو امتداد تحت اثر خمش قرار میگیرد؛ و در این دو امتداد آرماتور گذاری میشود. سیستم دال ها میتواند دارای تیرهای قرارگرفته بین تکیهگاهها باشد و یا بهطور مستقیم روی دیوارها یا ستونها بدون سرستون (دال تخت) و یا با سرستون (دال قارچی) تکیه داشته باشد. این سیستمها شامل موارد زیر است:
- دال های توپر
- دالهای مرکب بتنی که اجزای آن جداگانه ریخته شده و طوری به یکدیگر متصل شدهاند که بهصورت یکپارچه بارها را تحمل میکنند.
- دالهای غیر مرکب درجا ریز روی عرشه فولادی
- سیستمهای دال با تیرچههای دوطرفه (دال مشبک) با و یا بدون قطعات پرکننده بین تیرچهها.
با توجه طراحی دستی دالها میدانیم که برای محاسبه میلگردهای هر راستای دال، عرض واحد (1 متر) از دال انتخابشده و مانند تیرهای بتنآرمه، آن را تحت لنگرهای خمشی حداکثر طراحی میکردیم. سپس مقدار آرماتورهای بهدستآمده برای عرض واحد را بهکل عرض دال تعمیم میدادیم.
خلاصه این مراحل بهصورت شما تیک در شکل زیر آمده است:

شکل 2 تعیین آرماتور در دو راستا دال بتنی دوطرفه

شکل 3 میلگرد گذاری دال بتنی
❓ طبق مطالب بیانشده، تفاوت میلگرد گذاری در دال بتنی دوطرفه و یکطرفه در چیست؟
تنها تفاوت محاسبه آرماتور گذاری دال یکطرفه با میلگرد گذاری دال دوطرفه در انتخاب نوار به عرض واحد (یک متر) است. در دال یکطرفهای برخلاف دال دوطرفه، نوار واحد فقط در یک راستا انتخاب میشود (به نظرتان کدام راستا؟) و طراحی میلگردها برای لنگر خمشی حداکثر در آن راستا همانند طراحی آرماتور تیر انجام میشود. برای راستای دیگر نیز فقط آرماتورهای حرارت و جمع شدگی در نظر گرفته میشود (چرا؟).
البته در مورد میلگرد گذاری دال دوطرفه نیز، اگر مقدار آرماتورهای خمشی محاسبهشده از مقدار آرماتور حرارت و جمع شدگی کمتر باشد؛ بایستی آرماتور حرارت را بهعنوان آرماتور خمشی در نظر بگیریم.
4. معرفی انواع میلگرد در دال
اما در ادامهی بحث ازآنجاییکه ترسیم دلایل آرماتور گذاری سقف دال بتنی نیازمند شناخت کامل از انواع آرماتورهای مصرفی در دال است، در تصویر زیر ضمن آشنایی با شکل میلگردهای دال، با نام و کاربرد آنها آشنا میشویم:

شکل 4 انواع آرماتورهای مصرفی در میلگرد گذاری دال یکطرفه
میلگرد شماره 1 و 2: این میلگردها درواقع همان میلگردهای خمشی (اصلی) تحتانی دال هستند که تعداد و سایز آنها طبق محاسبات به دست میآید. در مراجع خارجی و برخی مراجع فارسی، میلگردهای خمشی اصلی به دودستهی «میلگرد مستقیم» و «میلگرد خم» تقسیمشدهاند.
میلگرد خم درواقع همان میلگرد مستقیمی است که در نزدیکی تکیهگاه دال، با ایجاد یکخم از سفره میلگرد تحتانی به سفره میلگرد فوقانی واردشده است (چرا؟). معمولاً توصیهشده است که میلگردهای مستقیم و خم بهصورت یکدرمیان (مانند شکل بالا) جای گذاری شوند.
نکته: درعمل و در صنعت ساختمان ایران معمولا همان میلگرد مستقیم در بالا اجرا می شود و در صورت لزوم از میلگرد ادد بار استفاده می گردد.

شکل 5 نمونه دیتیل میلگردگذاری دال (یک مش)
در دالهای کم ضخامت (کمتر از 15 سانتیمتر) به دلیل صعوبت خمکاری و جایگذاری، از میلگرد مسقتیم بهجای میلگرد خم استفاده میشود.
میلگرد شماره 3: میلگرد افت و حرارت برای کاهش ترک خوردگی بتن پس از سفت شدن در راستای عمود بر راستای خمشی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این، این آرماتور به تامین یکپارچگی مِش دال در دو راستا کمک می کند.
میلگرد شماره 4 و 5: در لبه ی ناپیوسته ی دال، برای کنترل پیچش و برش دال، آرماتور هایی به صورت سنجاقی در این لبه جایگذاری می شود. اجرای این سنجاقی به شرطی ممکن است که میلگرد مونتاژی وجود داشته باشد تا سنجاقی را با سیم مفتول به آن گره زده و از حرکت سنجاقی در حین بتن ریزی ممانعت شود.
5. نام گذاری پانل های سقف
در ابتدا لازم است با اصطلاح «لبه (بُعد) ناپیوسته» آشنا شویم. برای این منظور یک سقف دال بتنی را بهصورت شکل زیر در نظر بگیرید. هر یک از پانلهای این سقف را میتوان بهصورت زیر نامگذاری کرد:

شکل 6 درک مفهوم لبه (بُعد) ناپیوسته در دالها
پانل شماره 1: دال با چهار لبه ساده (دال روی دیوار اجرا شده و فاقد اتصال گیردار می باشد.)
پانل شماره 2: دل با چهار لبه ی پیوسته
پانل شماره 3: دال با دو لبه ی ناپیوسته ی بلند
پانل شماره 4: دال با دو لبه ی مجاور ناپیوسته (گوشه سقف)
پانل شماره 5: دال با دو لبه ی ناپیوسته ی کوتاه
پانل شماره 6: دال فقط با یک لبه ی پیوسته (لبه بلند)
پانل شماره 7: دال فقط با یک لبه ی پیوسته (لبه کوتاه)
پانل شماره 8: دال فقط با یک لبه ی ناپیوسته (لبه بلند)
پانل شماره 9: دال فقط با یک لبه ی ناپیوسته (لبه کوتاه)
اکنون که با اصطلاح «لبه(بُعد) ناپیوسته» آشنا شدیم، مسیر برای درک بهتر این بندها هموار گردید.
این بندها به شرح زیر است:
همانطور که متوجه شده اید، موضوع این سه بند در مورد مهار و تامین طول گیرایی میلگرد های دال است.
برای روشن شدن بهتر توضیحات این بندهای آیین نامه ای، دالی به شکل زیر که از یک طرف محدود و از طرف دیگر ادامه دار است، در نظر بگیرید.
آرماتور گذاری دال زیر با رعایت موارد ذکر شده در بندهای سه گانه ی بالا به صورت شکل زیر خواهد بود:

شکل 7 رعایت ضوابط مهار میلگردهای خمشی مثبت و منفی
در این شکل:
- میلگردهای خمشی مثبت (آرماتورهای تحتانی) طبق بند 9-18-4-1-4 موازی لبه پیوسته ی دال ادامه پیدا کرده و از هر طرف به اندازه ی 15 سانتی متر در داخل تیرها به طور مستقیم مهار گردیده است.
- میلگردهای خمشی منفی (آرماتورهای فوقانی) طبق بند 9-18-4-1-5 موازی لبه پیوسته ی دال ادامه پیدا کرده و آرماتورهای در لبه ی ناپیوسته با خم و قلاب مهار گردیده است.
- طبق بند 9-18-4-1-6 میلگردهای فوقانی و تحتانی با رسیدن به لبه پیوسته (تیر میانی) به صورت مستقیم مهار شده اند.
اگر دال شکل بالا را، به صورت گسترده بارگذاری نماییم، تغییر شکل و ترک های ایجاد شده در آن به خوبی علت توصیه این سه بند از آیین نامه را نشان می دهد.

شکل 8 تغییر شکل و ترکهای ایجادشده در دال تحت بار گسترده
تا به اینجای کار با ضوابط کلی میلگرد گذاری دال ها آشنا شدیم. حال نوبت به بررسی جزئیات ویژه ایست که آیین نامه، برای آرماتور گذاری دال های با تیر و بدون تیر در نظر گرفته است.
درعمل میلگرد گذاری به صورت زیر می تواند باشد:
تا به اینجای کار با ضوابط کلی میلگرد گذاری دالها آشنا شدیم. حال نوبت به بررسی جزئیات ویژه ایست که آییننامه، برای آرماتور گذاری دالهای با تیر و بدون تیر در نظر گرفته است.
6. جزئیات ویژه میلگرد گذاری دالهای با تیر
در دالهای با تیر، به دلیل پیچش ایجادشده در گوشههای دال تحت بارگذاری، بایستی آرماتورهای ویژهای علاوه بر آرماتورهای خمشی اصلی در گوشههای دال تعبیه شود.
جزئیات، طول و نحوه چینش این آرماتورها که دربند 9-10-7-3-4 ذکر گردیدهاند، در نگاه اول کمی گنگ به نظر میرسند. به همین خاطر شکل زیر که از آییننامه بتن آمریکا (ACI) آورده شده است میتواند برای درک بهتر آنها، مفید واقع شود:

شکل 9 جزئیات ویژه برای آرماتوربندی دالهای با تیر طبق آییننامه ACI آمریکا
7. جزئیات ویژه میلگرد گذاری دالهای بدون تیر
پس از درک مفاهیم ضوابط میلگرد گذاری کلی و همچنین جزئیات ویژه برای میلگرد گذاری دال های با تیر، بالاخره در پایان نوبت می رسد به بیان این جزئیات برای دال های بدون تیر.
آرماتور گذاری دالهای تخت (بدون تیر) و قارچی (همراه با سرستون) مشابه محاسبات میلگرد گذاری دالهای دوطرفه است که در ابتدای یادداشت بررسی گردید.
نتیجه گیری
- طراحی دال های یک و دو طرفه صرفاً به محاسبه مقدار میلگرد های خمشی آن ها محدود نمی شود. بلکه بایستی با جزئیات میلگرد گذاری دیگری که بر اساس رفتار دال و ویژگی های ذاتی مصالح پایه ریزی شده است، توجه نمود.
- جزئیات آرماتور بندی دال، علاوه بر ضوابط اصلی، که محاسبات آرماتورهای خمشی اصلی آن هاست؛ خود به دو دسته ی زیر تقسیم می شود:
– ضوابط کلی آرماتورگذاری
– جزئیات ویژه آرماتور گذاری گذاری دال های با تیر و بدون تیر
منابع
- مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 99
- آیین نامه بتن آمریکا (ACI)
- Reinforced Concrete Mechanics and Design – James K.Wight
- Handbook of Concrete Engineering – Mark Fintel
- Concrete Design Handbook- Canadian Portland Cement Association
مسیر یادگیری برای حرفه ای شدن
- 5
- 6
- 7
- آرماتور گذاری دال بتنی؛ بررسی نکات اجرایی میلگرد گذاری دال بتنی (آپدیت 1400)
- 9
- 10
- 11
مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!
- ارسال سوال برای تولید محتوا
سلام مهندس استخری داریم به ابعاد۵*۷ با دیوارهای نیم متری میخواهم تبدیل به اتاق کنم و روی اتاق پارکینگ شود به نظر شما سقف را تیرچه دوبل بکنم یا کرومیت یا دال کدوم سقف به نظر شما مناسب و اقتصادی میباشد؟
پاسخ دهید
سلام
جهت معادل سازی آرماتور دال بتنی یک طرفه(تبدیل میل گرد ۲۰ به ۱۶) آیا میتوان به جای کم کردن فاصله آرماتورها،آرماتور را بصورت دوبل اجرا کرد؟
پاسخ دهید
سلام و عرض ادب. بله می توانید. در بند ۹-۱۰-۷-۳-ت (جزییات آرماتورگذاری دال ها) به جزییات گروه میلگرد اشاره شده است که باید طبق بند ۹-۲۱-۵ رعایت کنید.
پاسخ دهید
سلام منظور از میلگرد تقسیم یا توزیع چیست؟distribution bar renforce
صفحه ۲۹۴ مبحث۹ ویرایش ۹۲
پاسخ دهید
میلگردها به دو نوع میلگردهای اصلی و توزیع تقسیم میشوند. به میلگردهای اصلی، میلگرد طولی و به میلگردهای توزیع، میلگرد عرضی نیز میگویند. میلگردهای اصلی، وظیفه مقاومت در برابر بارهای خمشی (مخصوصا تنشهای کششی) را بر عهده دارند. از طرف دیگر، وظیفه میلگردهای توزیع، مقاومت در برابر جمعشدگی ناشی از تغییرات دمایی است.
پاسخ دهید
سلام از نظر مفهوم تفاوت Fyk باfy در مورد فولادچیست ؟
پاسخ دهید
Fyمقاومت تسلیم مشخصه ی آرماتور fye تنش تسلیم مورد انتظار
پاسخ دهید
سلام بنظر جابجا ذکر شدند
پاسخ دهید
سلام منظور از میلگرد تقسیم چه هست ؟لطفا با ارایه تصاویر اجرایی راهنمایی بفرمایید
پاسخ دهید
سلام مهندس
میلگرد مستقیم است و نه تقسیم و در اشکال به صورت زیر است
عکس
پاسخ دهید
سپاس از سایت مفیدتون
پاسخ دهید
طراحی تقویت کننده خاموت و گل میخ در دال را بعد از کنترل پانج لطفا توضیح دهید
پاسخ دهید
با سلام
معمولا در کشور ما از آرماتورهای برشی به صورت خاموت استفاده می شود و از برش گیرهایی به صورت گل میخ استفاده نمی شود ولی ضوابط آن در ACI آورده شده و حتی در ویرایش ۹۹ مبحث نهم در بند ۹-۱۰-۷-۳-۸ مطالبی در این مورد نوشته شده است.
به صورت کلی استفاده از آرماتوربرشی که طبق آیین نامه ACI دو تا شرط داره که باید برآورده شود تا آرماتور برشی بتونید تعبیه کنید در مقطع.
𝑑≥max (15𝑐𝑚,۱۶𝜙𝑇)
که 𝜙𝑇 قطر آرماتور برشی می باشد.
همچنین طبق آیین نامه ACI زمانی که رابطه 𝑉𝑛≤۳𝑉𝑐 یا 𝑉𝑠≤۲𝑉𝑐 برقرار باشد اجازه استفاده از آرماتورهای برشی داده شده است در غیر این صورت باید از افزایش عمق پی برای رفع برش پانچ استفاده کنیم.
در نرم افزار سیف می توانید آرماتورهای برشی را تعریف کنید که در تصاویر زیر توضیحاتی در این بابت داده شده است.
https://s17.picofile.com/file/8422745392/a1.jpg
https://s17.picofile.com/file/8422745426/a2.jpg
بعد از اختصاص آرماتور برشی برای کنترل برش پانچ عددی مثل تصویر زیر نشان داده میشود. برای ستونهای میانی حداقل تعداد ساق عمودی برابر ۸، برای ستونهای کناری برابر ۶ و برای ستونهای گوشه برابر ۴ میباشد. با توجه به اینکه نرم افزار تعداد ساقهای موردنیاز را برابر ۱۲ معرفی کرده است) مجموع ساق ها در پیرامون ستون و با توجه به اینکه ستون موقعیت میانی دارد باید آن را بر ۴ تقسیم کنیم (برای ستون کناری بر عدد ۳ و برای ستون گوشه بر عدد ۲ تقسیم می شود) و لذا در هر وجه ستون ۳ عدد ساق نیاز خواهد بود.
https://s16.picofile.com/file/8422745450/a3.jpg
پاسخ دهید
از زحمات و کوشش علمی و سبزتان متشکرم
پاسخ دهید
سلام مهندس وقتتون بخیر
خواهش میکنم ممنون از همراهی شما
خوشحالیم که تونستیم رضایتتون رو جلب کنیم.
پاسخ دهید
سلام وقت بخیر آیا در مورد طراحی دال فیلم آموزشی دارید؟
پاسخ دهید
سلام در دوره طراحی سازه بتنی با ایتبس این مورد قرار گرفته و همچنین در دوره طراحی سقفها که در تابستان امسال برگزار خواهد شد، به طراحی انواع دال و سقف ها خواهیم پرداخت
پاسخ دهید
عالی بود .بسیار ممنون
پاسخ دهید