مقاومت فشاری بتن؛ نحوه آزمایش و ارزیابی مقاومت فشاری

با مطالعه این مقاله چه می‌آموزید؟

• 1. آزمایش تعیین مقاومت فشاری بتن
  • 1.1. تهیه قالب نمونه‌برداری
  • 2.1. نمونه‌برداری
    • 1.2.1. نمونه‌برداری از تراک میکسر یا اتو میکسر
    • 2.2.1. نمونه‌برداری از بتونیر یا مخلوط‌کن‌های دیگر
    • 3.2.1. آماده‌سازی نمونه
    • 4.2.1. آزمایش اسلامپ
    • 5.2.1. آزمایش چگالی بتن
    • 6.2.1. تواتر نمونه‌برداری
      • 1.6.2.1. تواتر نمونه‌برداری از دیدگاه ACI
      • 2.6.2.1. تواتر نمونه‌برداری از دیدگاه آبا
    • 7.2.1. نحوه پرکردن قالب نمونه‌برداری ( براساس استاندارد ملی ایران شماره 581)
    • 8.2.1. ضوابط نگهداری از نمونه ( براساس استاندارد ملی ایران شماره 581)
    • 9.2.1. نگهداری و عمل‌آوری نمونه‌ها
    • 10.2.1. سن نمونه
  • 3.1. معرفی دستگاه آزمایش مقاومت فشاری
    • 1.3.1. معرفی دستگاه آزمایش مقاومت فشاری
• 2. ارزیابی مقاومت فشاری بتن
  • 1.2. تبدیل مقاومت‌های به‌دست‌آمده به مقاومت استاندارد
    • 1.1.2. تبدیل مقاومت آزمونه‌های مکعبی 150 میلی‌متری به مقاومت استوانه‌ای استاندارد
    • 2.1.2. تبدیل مقاومت آزمونه‌های مکعبی به مکعبی 150 میلی‌متری
  • 2.2. مرتب نمودن نتایج آزمایش‌های کنترل مقاومت
  • 3.2. ضوابط پذیرش بتن آزمونه‌های عمل‌آمده در آزمایشگاه و در شرایط استاندارد
    • 1.3.2. ضوابط پذیرش آبا
    • 2.3.2. نحوه برخورد با بتن‌های ” غیرقابل‌قبول از نظر مقاومت ” (مطابق با بند 9-10-8-6 مبحث نهم)
  • 4.2. آزمایش مقاومت فشاری هسته‌های (کورهای) بتنی (Concrete Cores)
  • 5.2. نکاتی برای مهندسان ناظر
• 3. نتیجه گیری

1. آزمایش تعیین مقاومت فشاری بتن

این آزمایش یکی از متداول‌ترین آزمایش‌هایی است که به‌منظور ارزیابی مقاومت بتن در برابر تنش‌های ناشی از فشار (به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی بتن) انجام می‌شود. در این مقاله سعی شده تمامی مراحل این آزمایش از ابتدایی‌ترین مرحله (تهیه قالب) تا ارزیابی نتایج مورد بررسی قرار گیرد. مانند خیلی دیگر از آزمایش‌های بر روی مصالح، آزمایش مقاومت فشاری نیز نیاز به نمونه دارد، اما مهم است که بدانیم این نمونه تحت چه شرایطی و به چه تعدادی موردنیاز است. در ادامه این سؤالات را با هم پاسخ می‌دهیم.

1.1. تهیه قالب نمونه‌برداری

قالب‌های نمونه‌برداری می‌تواند به‌صورت مکعبی در ابعاد 15cm*15cm و یا استوانه‌ای به ارتفاع 30cm و قطر 15cm باشد. در نمونه‌گیری معمولاً از قالب‌های مکعبی ۱۵۰*۱۵۰ میلی‌متر استفاده می‌گردد چرا که حمل‌ونقل قالب‌های مکعبی به‌مراتب آسان‌تر از قالب‌های استوانه‌ای است و به‌آسانی درون دستگاه آزمون مقاومت فشاری قرار می‌گیرند و تاکنون الزامی مبنی بر استفاده از قالب‌های استوانه‌ای سر پروژه‌ها نبوده است .

همچنین معمولاً برای استفاده از نمونه‌های استوانه‌ای مجبور به کلاهک‌گذاری (عملیات صاف کردن دو سر نمونه استوانه‌ای) می‌شویم که این مسئله ما را ترغیب به استفاده از نمونه‌های مکعبی می‌کند.

*کپینگ یا کلاهک‌گذاری چیست؟ استوانه‌هایی که با روش استاندارد قالب‌گیری می‌شوند، دارای سطوح (به‌ویژه سطح بالای نمونه) ناصاف هستند که اگر در این شرایط تحت آزمایش قرار گیرند، مقاومت ظاهری که به دست می‌آید به نحو قابل‌ملاحظه‌ای کمتر است و دلیل آن تمرکز تنشی است که در حین بارگذاری ایجاد می‌شود. برای درک بهتر و پی‌بردن به اهمیت این موضوع باید توجه نمود که یک ناصافی به میزان 0.25 میلی‌متر می‌تواند مقاومت بتن را به یک‌سوم کاهش دهد! به همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت هدف از کپینگ یا کلاهک‌گذاری نمونه‌های استوانه‌ای جلوگیری از ایجاد تمرکز تنش در نمونه‌ها یا توزیع یکنواخت تنش روی کل سطح نمونه و در نتیجه عدم کاهش مقاومت ظاهری بتن است.

شکل 2- کپینک یا کلاهک گذاری نمونه‌های استوانه‌ای

قالب نمونه‌گیری باید تمیز و عاری از هرگونه بتن و مواد سیمانی باشد. استفاده از روغن‌سوخته و سایر مواد نفتی به‌جای روغن قالب مجاز نمی‌باشد و روغن قالب به‌صورت یک لایه بسیار نازک تمامی سطوح را پوشانده و روغن اضافی باید از داخل قالب‌ها تخلیه شود.

2.1. نمونه‌برداری

نمونه‌برداری باید به‌صورت غیر گزینشی (تصادفی یا اتفاقی) صورت گیرد تا بتوان مشت را نمونه خروار دانست.

نمونه‌برداری از بتن موردنظر باید قبل از ریخته شدن در قطعه اصلی و در محل نهائی مصرف انجام شود. به‌هیچ‌وجه نباید از بتنی که در قطعه اصلی ریخته شده است نمونه‌گیری نمود، اعم از اینکه متراکم شده یا نشده باشد. اگر آخرین وسیله حمل و ریختن، پمپ و لوله است، نمونه‌برداری باید از انتهای لوله پمپ و یا به‌هرحال پس از پمپاژ انجام گردد. اغلب سازندگان اصرار دارند نمونه‌برداری در محل تراک میکسر و قبل از ریخته شدن در پمپ بتن و انتقال به قالب انجام شود، زیرا قصد دارند بعد از نمونه‌برداری، به بتن آب یا مواد افزودنی غیراستاندارد اضافه کرده و به‌اصطلاح بتن را روان‌تر نمایند (تا هم فشار کمتری به پمپ بیاید هم بتن راحت‌تر در قالب‌ها حرکت کند) که این عمل تخلف محسوب شده و ناظر می‌تواند این بتن را تأیید نکند.

اگر نمونه‌برداری از انتهای لوله پمپ میسر نباشد فقط به شرطی می‌توان از بتن ورودی پمپ نمونه‌برداری کرد که هیچ ماده‌ای (مانند آب یا افزودنی) جداگانه به درون مخزن پمپ وارد نگردد.

سؤال همیشگی آزمایشگران (نمونه‌برداران) و ناظرین آن است که اگر مثلاً زودهنگام اقدام به نمونه‌برداری از بتن نمایند و یک نوبت نمونه‌برداری در آن روز نیز کافی باشد، سازنده بتن با خیال آسوده بتن‌هایی باکیفیت نازل را تولید خواهد نمود و نتایج آن نوبت نمونه‌برداری در واقع نمایانگر کیفیت بتن موردنظر در آن روز نخواهد بود. هرچند این نقطه‌نظر تا حدودی درست است اما باید اذعان نمود وظیفه نظارتی حکم می‌کند در تمام طول ساخت بتن و بتن‌ریزی، ناظر باید نظارت مستمر بر تولید، حمل، ریختن و تراکم داشته باشد و اجازه ندهد بتنی با ظاهر ناخوشایند و نامطلوب و روانی بیش از حد مجاز و یا بتنی با نسبت‌های غیر مطلوب و نامناسب ساخته و ریخته شود؛ بنابراین نمونه اخذ شده می‌تواند معرف و نمایانگر (نماینده) بتن‌های ریخته شده باشد.

بنابراین چاره کار، کمین کردن و نمونه‌گیری از بتن خیلی شل یا سفت یا نامناسب نیست، زیرا هر نوع گزینش آگاهانه و عمدی، مبانی آماری را درهم می‌ریزد و ازآنجاکه اساس ارزیابی و پذیرش بتن و حتی تعریف مقاومت مشخصه بر پایه علم آمار و احتمالات استوار است، هرگونه نتیجه‌گیری در این حالت قابل استناد نخواهد بود.
به‌هرحال دست‌اندرکاران می‌توانند باتوجه‌به اهداف خود نمونه‌هایی با شرایط ویژه و گزینشی تهیه نمایند. اما نتیجه حاصله را نباید در امر ارزیابی و پذیرش بتن دخالت دهند.

1.2.1. نمونه‌برداری از تراک میکسر یا اتو میکسر

برای نمونه‌برداری از میکسر باید موارد زیر لحاظ شود:

• از 15 درصد اول و آخر آن نباید نمونه‌برداری برای آزمایش‌های مختلف (به‌جز کنترل یکنواختی اختلاط) انجام شود.
• عملیات نمونه‌برداری باید پس از افزودن آب یا افزودنی لازم به تراک میکسر یا اتو میکسر (درصورتی‌که مجاز به این کار باشیم) و اختلاط کامل آن صورت پذیرد.
• بخش‌های نمونه باید از تمام سطح جریان بتن روی ناوه تراک میکسر اخذ شود و نباید ازیک‌طرف آن نمونه‌گیری صورت گیرد.
• بخش‌های مختلف بلافاصله باید با یکدیگر به‌خوبی مخلوط شود و سپس مورد آزمایش‌های مختلف واقع گردد.
• فاصله زمانی بین اولین و آخرین بخش نمونه‌گیری نباید از 15 دقیقه تجاوز کند.

شکل 3- ناوه یا شوت تراک میکسر

2.2.1. نمونه‌برداری از بتونیر یا مخلوط‌کن‌های دیگر

پس از تخلیه بتونیر حداقل از 5 نقطه دپوی بتن، 5 بخش مساوی بتن برداشته و با یکدیگر مخلوط می‌شود. سطحی که بتن بروی آن تخلیه می‌شود نباید جاذب باشد و مواد مضر و گل‌ولای را به داخل بتن وارد کند. در اختلاط بخش‌های اخذ شده باید بتن‌ها در یک طرف بزرگ (مانند طشت یا فرقون) ریخته و به‌خوبی با بیلچه و سرتاس، مخلوط شود. رعایت حداکثر فاصله زمانی بین بخش اول و آخر نمونه‌برداری ضروری است. (15 دقیقه که در بالا هم به آن اشاره شد.)

3.2.1. آماده‌سازی نمونه

در همه روش‌های نمونه‌برداری، اختلاط بخش‌های نمونه اخذ شده در یک ظرف بزرگ ضرورت دارد. این کار با یک بیل یا بیلچه در یک تشت یا فرغون انجام می‌شود. قبل از شروع نمونه‌برداری برای آزمایش مقاومت فشاری، بتن ما باید یک سری شرایط را برای ورود به آزمایش مقاومت فشاری پاس کند. این شرایط، سربلند شدن بتن در آزمون اسلامپ و چگالی بتن هستند که پیش‌نیاز حضور بتن در تست مقاومت فشاری است.

4.2.1. آزمایش اسلامپ

اولین کنترلی که بر روی نمونه بتن انجام می‌دهیم، کنترل مقدار اسلامپ بتن است. مقدار اسلامپ بتن باتوجه‌به نشریه ۵۵، مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی چیزی در حدود 2.5 تا 10 سانتی‌متر است. چنانچه نتایج از حد پایینی مجاز مشخص شده کم‌تر باشد انجام اصلاحات موردنیاز بر روی اسلامپ، جریان اسلامپ و سایر آزمون‌های بتن خود تراکم یا مقدار هوای بتن تازه امکان‌پذیر است و چنانچه مجدد آزمون انجام شود و مردود باشد باید بلافاصله نمونه دیگری برداشته شده و آزمون شود که چنانچه این بار هم مردود باشد بتن به‌عنوان نامنطبق با الزامات مشخصات فنی خریدار در نظر گرفته می‌شود.

جدول 1- میزان اسلامپ برای اعضا و قطعات مختلف ساختمان براساس نشریه 55

5.2.1. آزمایش چگالی بتن

آزمایش بتن تازه برای اندازه‌گیری چگالی، معمولاً بر اساس استاندارد 3821 ایران مطابق با ASTM C138 (تعیین چگالی، بازدهی و مقدار هوای بتن به روش وزنی) انجام می‌گیرد. در این آزمایش از تجهیزاتی نظیر ترازو، کوبه، ویبراتور، محفظه اندازه‌گیری، چکش، سرتاس و ماله تخت استفاده می‌شود.
روند کلی اجرای این آزمایش به‌صورت زیر است:

1. مرطوب کردن محفظه اندازه‌گیری و خارج کردن آب اضافی آن
2. اندازه‌گیری وزن و حجم داخل محفظه خالی
3. قراردادن محفظه بر روی یک سطح صاف و تراز
4. در صورت استفاده از میله کوبشی؛ ریختن بتن درون محفظه در سه‌لایه، تراکم هر لایه با 25 ضربه و واردکردن 10 تا 15 ضربه به بدنه محفظه
5. در صورت استفاده از ویبراتور؛ ریختن بتن درون محفظه در دولایه و تراکم هر لایه با واردکردن ویبراتور به سه‌نقطه مختلف
6. صاف کردن سطح نمونه و برداشتن بتن اضافی
7. وزن کردن محفظه پر

به‌این‌ترتیب، امکان محاسبه چگالی بتن تازه فراهم می‌شود. وزن مخصوص بتن c25 (بتن معمولی و رایج) چیزی در حدود 2400 کیلوگرم بر مترمکعب است. چنانچه چگالی به‌دست‌آمده از حد پایینی رواداری مشخص شده کم‌تر باشد، به دلیل این که قابلیت اصلاح آن‌ها در محل پروژه مقدور نمی‌باشد، بتن به‌عنوان نامنطبق با الزامات مشخصات فنی خریدار در نظر گرفته می‌شود.

6.2.1. تواتر نمونه‌برداری

1.6.2.1. تواتر نمونه‌برداری از دیدگاه ACI

در ACI ( استاندارد (ASTM C172 برای سازه های معمول ساختمانی اخذ یک نوبت نمونه به ازاء هر 110 مترمکعب بتن یا هر 460 مترمربع سطح دال و دیوار ضروری است اما برای بسیاری از سازه‌های خاص (بجز بتن حجیم و سد) به ازاء هر 75 مترمکعب یک نوبت نمونه‌برداری لازم است. در قالب لغزنده (یک نوع روش قالب بندی و پیشبرد قالب است که قالب با حرکات مقطعی تدریجی در فواصل زمانی مشخص شده و به جلو یا بالا حرکت می کند و بتن‌ریزی و میلگرد گذاری به‌صورت تقریبا پیوسته ادامه می یابد. یعنی قالب جدا نمی‌شود و با پیشرفت بتن‌ریزی قالب هم حرکت می‌کند.) حداقل یک نوبت نمونه‌برداری در هر 8 ساعت کار روزانه ضروری است.

2.6.2.1. تواتر نمونه‌برداری از دیدگاه آبا

درآبا (برای ساختمان‌های متعارف) تواتر نمونه‌برداری موردبحث قرار گرفته است .

• چه تعداد نمونه‌برداری موردنیاز است؟ درصورتی‌که حجم هر اختلاط (نوبت ساخت) بتن، یک مترمکعب باشد از هر 30 مترمکعب بتن دال و دیوار یا از هر 150 مترمربع سطح آن یک نوبت نمونه‌برداری لازم است و اگر حجم هر نوبت اختلاط بتن کمتر از یک مترمکعب باشد (مانند بتونیر) می‌توان احجام و سطوح فوق را به همان نسبت تقلیل داد. برای مثال اگر حجم هر نوبت اختلاط بتن در یک بتونیر، یک‌سوم مترمکعب باشد می‌توان از هر 10 مترمکعب بتن دال و دیوار یک نوبت نمونه‌برداری نمود. به همین ترتیب با بیشتر شدن حجم اختلاط از یک مترمکعب (مانند تراک میکسر) نسبت‌ها افزایش پیدا می‌کند، مثلاً برای نمونه‌گیری از بتن وقتی تراک میکسر با حجم بتن 5 مترمکعب بکار می‌رود، باید از هر 150 مترمکعب بتن، یک نوبت نمونه‌برداری شود.
• آیا نمونه‌برداری در یک‌لحظه انجام می‌شود؟ خیر، حداقل 2 بخش نمونه‌برداری در فواصل منظم زمانی در هنگام تخلیه بتن از بخش میانی (70 درصد میانی) باید انجام شود. توصیه می‌شود در هنگام تخلیه پس از حدود تخلیه 20 درصد، 40 درصد، 60 درصد و 80 درصد حجم بتن، چهاربخش نمونه برداشته شود (بعد بتن‌های که جهت نمونه‌برداری برداشتیم را باهم مخلوط می‌کنیم که دربند 1-2-3 به آن اشاره شد.) . این بخش‌های نمونه باید از تمام سطح جریان بتن روی ناوه تراک میکسر اخذ شود و نباید ازیک‌طرف آن نمونه‌گیری صورت گیرد.

• آیا نمونه‌برداری در یک‌لحظه انجام می‌شود؟ خیر، حداقل 2 بخش نمونه‌برداری در فواصل منظم زمانی در هنگام تخلیه بتن از بخش میانی (70 درصد میانی) باید انجام شود. توصیه می‌شود در هنگام تخلیه پس از حدود تخلیه 20 درصد، 40 درصد، 60 درصد و 80 درصد حجم بتن، چهاربخش نمونه برداشته شود (بعد بتن‌های که جهت نمونه‌برداری برداشتیم را باهم مخلوط می‌کنیم که دربند 1-2-3 به آن اشاره شد.) . این بخش‌های نمونه باید از تمام سطح جریان بتن روی ناوه تراک میکسر اخذ شود و نباید ازیک‌طرف آن نمونه‌گیری صورت گیرد.
• تفاوت نمونه و آزمونه چیست؟ نکته مهم اینکه نتیجه هر نوبت نمونه‌برداری میانگین نتیجه دو آزمونه در یک سن (مانند سن 28 روزه) است. همچنین نتایج این آزمونه‌ها باید به‌اندازه کافی به یکدیگر نزدیک باشند.
به طور خلاصه یعنی اولاً در هر نمونه‌برداری، دو آزمونه برداشته می‌شود و دوم اینکه تعداد دفعات نمونه‌برداری به حجم هر نوبت ساخت بتن بستگی دارد که جزئیات آن در بالا گفته شد و سوم اینکه برای نمونه‌برداری نباید همه بتن موردنیاز را در یک‌لحظه برداریم و باید در حین تخلیه میکسر و در فواصل زمانی مختلف اقدام به نمونه‌برداری کنیم.
* در کف هر قالب یک برگ کاغذ که مشخصات نمونه بر روی آن نوشته شده است قرار می‌گیرد تا نمونه‌ها بعد از خروج از قالب قابل‌شناسایی و ردیابی باشند.

7.2.1. نحوه پرکردن قالب نمونه‌برداری ( براساس استاندارد ملی ایران شماره 581)

به‌منظور جلوگیری از چسبیدگی بتن به جدار قالب، باید جداره‌های داخلی قالب با یک‌لایه نازک روغن معدنی آغشته گردد؛ سپس بتن در چندلایه (بسته به اسلامپ بتن معمولاً 3 لایه برای بتن‌های اسلامپ بالا و حداقل 2 لایه برای لایه‌های اسلامپ پایین) با استفاده از کمچه یا بیلچه داخل قالب ریخته شود. بعد از ریختن هر لایه، تراکم بتن هر لایه توسط یک میله ی گرد به قطر 16 میلی متر انجام می شود (تعداد ضربات براساس جدول ذیل) . پس از متراکم نمودن بتن، سطح بتن را با ماله شمشه کشی می‌کنیم به طوری که آزمونه با لبه یا کناره قالب هم سطح شود و هیچ پستی یا بلندی روی آن باقی نماند.

در کادر پایین قسمتی‌هایی از استاندارد ملی ایران آورده شده که در آن به تعداد لایه‌ها و همچنین جزئیات عملیات میل‌زنی پرداخته است.

جدول 2- تعداد ضربات مورد نیاز برای تراکم نمونه بتنی

8.2.1. ضوابط نگهداری از نمونه ( براساس استاندارد ملی ایران شماره 581)

نمونه‌ها را در محل مناسب در کارگاه قرار می‌دهند تا هیچ‌گونه ضربه‌ای نخورده و یا مجبور به جابه‌جایی آن‌ها نگردند (بند 7-1 و 6-3-1 استاندارد 581). پس از گذشت حداقل 24 و حداکثر 48 ساعت نمونه‌ها توسط آزمایشگاه جهت انجام آزمون مقاومت فشاری حمل و در شرایط آزمایشگاهی نگهداری می‌شوند. دقت شود تا زمان انتقال آزمونه‌ها به آزمایشگاه، در محلی ایمن و دور از تابش مستقیم آفتاب و گرد غبار کارگاه نگهداری می‌شوند و ترجیحاً با پوششی ایزوله از وزش باد، سرما و گرما محافظت شود.

یک روش مناسب یا ترکیبی از روش‌ها برای جلوگیری از اتلاف رطوبت انتخاب کنید. هنگامی که از گونی خیس برای پوشش استفاده شود، گونی نباید با سطح بتن تازه تماس داشته باشد و باید دقت شود که رطوبت گونی‌ها تا زمان بازکردن قالب‌ها حفظ شود. قراردادن یک ورق پلاستیکی روی گونی به مرطوب نگه‌داشتن آن کمک می‌کند.

9.2.1. نگهداری و عمل‌آوری نمونه‌ها

هنگام انتقال آزمونه به محل نگهداری از تکان دادن، ضربه‌زدن، کج کردن یا خراشیدن سطح آن‌ها جلوگیری کنید. حال نوبت به‌عمل‌آوری رطوبتی در محیط آزمایشگاه است. نمونه‌های از قالب باز شده را تا زمان رسیدن به زمان آزمایش، در رطوبت کامل و یا در آب آهک اشباع نگهداری می‌کنند. این کار را می‌توان توسط حوضچه‌های نگهداری بتن انجام داد نمونه‌ها پس از گذشت ۲۸ روز که داخل آب و تحت شرایط آزمایشگاهی بوده اند جهت انجام آزمون از آب بیرون گذاشته شده و پس از اندازه گیری وزن و ابعاد بر روی آن ها آزمون مقاومت فشاری انجام می شود و نتیجه به‌صورت مکتوب اعلام می گردد . دمای عمل‌آوری آزمونه ها برابر 22 درجه سانتی گراد با دو درجه نوسان می باشد همچنین آب حوضچه های عمل‌آوری باید تمیز و عاری از هرگونه مواد مضر باشد.

*ازآنجایی‌که 28 روز در عملیات ساختمانی زمان زیادی محسوب می‌شود، معمولاً به‌وسیله جدول تبدیل مقاومت، مقاومت 7 روزه را به مقاومت 28 روزه تبدیل و آن را کنترل می‌کنند.

مثلاً اگر برای ساخت بتن از سیمان تیپ 2 استفاده کرده باشیم، و بتن مدنظر ما c35 باشد (مراجعه شود به مبحث طرح اختلاط)، یعنی مقاومت فشاری 28 روزه باید 35 مگاپاسکال باشد.

10.2.1. سن نمونه

در استاندارد ملی و مقررات ملی ما، شرایط مقاومت مشخصه عبارت است از: نمونه 28 روزه استوانه‌ای به ابعاد 150 در 300 میلی‌متر. به مفهوم دیگر یعنی وقتی راجع به مقاومت مشخصه صحبت می‌شود، صرفاً نمونه‌ای مدنظر است که شکل ظاهری آن استوانه‌ای با ابعاد 150 در 300 میلی‌متر باشد و نحوه گرفتن آزمایش مطابق با استاندارد رعایت شود (در سه‌لایه ریخته و تعداد مشخصی که دربند 7-2-1 اشاره شد، ضربه وارد شود) و همچنین شرایط نگهداری در آزمایشگاه و پروسه آزمایش و پروتکل بارگذاری هم مطابق با استاندارد مشخص باشد و در نهایت نیز این نمونه در سن 28 روز مورد آزمایش واقع گردد.

اما چرا 28 روزه؟

علت اینکه مقاومت نمونه‌ها در سن 28 روز ملاک است، یک کار آماری است. بدین صورت که با بررسی موارد بسیار متعدد در ساختمان‌های متعارف، به این نتیجه رسیده‌اند که روند اجرا و نحوه بارگذاری به‌گونه‌ای است که در 28 روز به این مقاومت نیاز پیدا می‌کند. در جایی که آیین‌نامه مدت‌زمان بازکردن قالب و یا برداشتن پایه‌های اطمینان یا مدت‌زمان موردنیاز جهت عمل‌آوری را بیان کرده است، دقیقاً با این فرض بوده که بتن در 28 روز به این مقاومت برسد نه اینکه هروقت رسید مشکلی ندارد.

خیلی از اوقات نمونه در سن 28 روز شکسته می‌شود و مقاومت لازم را کسب نمی‌کند و دستگاه نظارت منتظر نتیجه آزمایش نمونه شاهد در سن 90 روز می‌شود. برخی از ناظرین اگر مقاومت در 90 روز به مقاومت مندرج در نقشه رسیده باشد، مشکل را حل شده تصور می‌کنند درحالی‌که این تصور اشتباه است زیرا که مستند به جدول، مقاومت نمونه شاهد زمانی قابل‌قبول بودن بتن را ضمانت می‌کند که مقاومت 90 روزه، 20 درصد از مقاومت مندرج در نقشه بیشتر باشد. پس ملاک پذیرش مقاومت 28 روزه است.

3.1. معرفی دستگاه آزمایش مقاومت فشاری

دستگاه تست باید دارای دو صفحه فولادی با سطح سخت باشد. این دستگاه از قطعات زیر تشکیل شده است.

• سیستم هیدرولیک و الکتروموتور
• سیلندر و پیستون (جک بارگذاری – فک‌ها)
• شیرهای کنترل هیدرولیک
• نمایشگر
• کنترل‌کننده
• سنسور فشار (ترنسمیتر فشار)

استاندارد ایران دارای دو دستور 6048 و 3206 است که اولی منطبق با ASTM و برای آزمونه استوانه‌ای و دومی منطبق با ISO و تا حدودی EN است و برای آزمونه استوانه‌ای و مکعبی قابل‌استفاده است. حداقل ضخامت صفحات بارگذاری 25 میلی‌متر است و صرفاً باید مساوی یا بزرگ‌تر از آزمونه باشد.

1.3.1. گزارش

حداکثر نیروی وارده بر سطح مبنا یا سطح واقعی تقسیم می‌شود تا مقاومت فشاری آزمونه به دست آید. نتیجه مقاومت بادقت 0.5 مگاپاسکال باید گزارش شود. علاوه بر مشخصات آزمونه شامل شماره، محل مصرف بتن، نام پروژه، تاریخ اخذ نمونه، وزن آزمونه، شرایط عمل‌آوری، نوع سیمان، نسبت آب به سیمان نوع افزودنی، مقاومت فشاری لازم، نوع آماده‌کردن سطح (سائیدن، بریدن، کلاهک‌گذاری و نوع آن) و نحوه شکست آزمونه گزارش می‌شود.

به نتیجه به‌دست‌آمده از این دستگاه مقاومت فشاری یا مشخصه بتن گفته می‌شود. نمونه پس از عمل‌آوری به‌وسیله دستگاه مذکور تحت آزمایش تنش فشاری قرار می‌گیرد، تا زمانی که اولین ترک در نمونه اتفاق بیفتد، مقدار تنشی لحظه شکست، مقاومت فشاری است. در بخش بعدی مقاله به اساسی‌ترین قسمت، یعنی تحلیل نتایج آزمایش خواهیم پرداخت.

2. ارزیابی مقاومت فشاری بتن

اینجای مقاله به بعد مهم‌ترین قسمت موردبحث است، در واقع هر مطلبی تا اینجا بیان شد مقدمه‌ای بود برای رسیدن به نتایج آزمایش مقاومت فشاری، اما مهتر از نتیجه، ارزیابی موارد به‌دست‌آمده است، اینکه بدانیم، کدام بتن مورد پذیرش است، و کدام بتن را حتی در شرایطی، مجبور به تخریب آن می‌شویم.

1.2. تبدیل مقاومت‌های به‌دست‌آمده به مقاومت استاندارد

در استاندارد ایران و آیین‌نامه آبا و سایر مشخصات فنی عمومی و مقررات ملی در ایران، آزمونه‌های استوانه‌ای به قطر 150 میل متر و ارتفاع 300 میلی‌متر به‌صورت استاندارد معرفی شده است.
اگر آزمونه‌ها از نظر شکل یا اندازه، متفاوت با استاندارد باشد لازم است تبدیل‌های زیر انجام گیرد و سپس از نتایج حاصله استفاده گردد.

1.1.2. تبدیل مقاومت آزمونه‌های مکعبی 150 میلی‌متری به مقاومت استوانه‌ای استاندارد

طبق تفسیر آبا (آیین‌نامه بتن ایران)، اگر مقاومت آزمونه مکعبی مساوی یا کمتر از 25 مگاپاسکال باشد آن را در 0/8 ضرب می‌کنیم. اگر مقاومت آزمونه مکعبی مساوی یا بیشتر از 25 مگاپاسکال باشد، مقدار 5 مگاپاسکال از آن کم می‌کنیم. بدین ترتیب مقاومت استوانه‌ای استاندارد به دست می‌آید. (در تفسیر آبا یک‌سری ضرایب آمده است که در عمل به همان اختلاف 5 مگا پاسکالی برای مقاومت فشاری بالای 25 منجر می‌شود.)

2.1.2. تبدیل مقاومت آزمونه‌های مکعبی به مکعبی 150 میلی‌متری

درصورتی‌که ابعاد آزمونه مکعبی برابر 150 میلی‌متر نباشد، طبق جدول زیر (طبق تفسیر آبا) این تبدیل انجام می‌شود و مقاومت مکعبی 150 میلی‌متر از تقسیم مقاومت مکعبی غیراستاندارد به این ضریب به دست می‌آید.

مثلاً اگر ابعاد یک نمونه مکعبی 250 میلی‌متر باشد، برای تبدیل نتایج مقاومت فشاری آن به نتایج آزمونه مکعبی با ابعاد 150 میلی‌متر، باید عدد مقاومت فشاری آن را طبق جدول بالا در 0.95 ضرب کنیم. حالا با داشتن نتایج آزمایش باید ببینیم که به چه نحوی باید از آن‌ها استفاده کنیم.

2.2. مرتب نمودن نتایج آزمایش‌های کنترل مقاومت

نتایج آزمایش مقاومت نوبت‌های نمونه‌برداری (میانگین دو آزمونه) باید بر اساس تاریخ و ساعت اخذ نمونه مرتب گردد تا در مراحل بعدی بتوان آنها را مورداستفاده قرارداد.
از نتایج هیچ‌یک از نوبت‌های نمونه‌برداری نمی‌توان صرف‌نظر نمود مگر اینکه دستگاه نظارت مطمئن شود که خطای عمده‌ای در مراحل تهیه نمونه بتن تازه (نمونه‌برداری)، قالب‌گیری و تراکم آن، نگهداری و عمل‌آوری (محافظت و مراقبت و پروراندن)، حمل، کلاهک‌گذاری و یا در انجام آزمایش تعیین مقاومت بتن رخ‌داده باشد.

متأسفانه به دلیل ناآشنایی آزمایشگران و تهیه‌کنندگان نمونه‌ها و عدم وجود امکانات موردنیاز برای نگهداری و آزمایش، اشکالات متعددی دراین‌رابطه به چشم می‌خورد. به‌ویژه حفاظت و عمل‌آوری آزمونه‌ها در روز اول از نظر رطوبتی و دما دچار مشکلات جدی است همچنین در هنگام حمل یا خروج آزمونه‌ها از قالب و یا عمل‌آوری تا سن موردنظر همواره نقص‌هایی مشاهده می‌شود که اعتبار نتایج را به زیر سؤال می‌برد. پس دقت شود که تمامی مراحل ذکر شده در بخش‌های قبلی موبه‌مو انجام شود تا نتایج آزمایش را تحت‌تأثیر قرار ندهد.

درصورتی‌که تشخیص داده شود نتیجه یک نمونه (یک نوبت نمونه‌برداری) به دلایل فوق معتبر نمی‌باشد لازم است آن نتیجه از فهرست نتایج حذف گردد قبل از اینکه بخواهیم قضاوت را در مرحله بعد در دستور کار قرار دهیم.

3.2. ضوابط پذیرش بتن آزمونه‌های عمل‌آمده در آزمایشگاه و در شرایط استاندارد

در این مرحله با استفاده از نتایج مقاومت فشاری به‌دست‌آمده از آزمایش بر روی آزمونه‌های عمل‌آوری شده در شرایط استاندارد آزمایشگاهی و به‌کارگیری ضوابط ارائه شده جهت‌پذیرش بتن می‌توان درباره قبول (پذیرش) یا عدم قبول (عدم‌پذیرش) بتن قضاوت نمود. در این مقاله از ضوابط مبحث نهم مقررات ملی و همچنین نشریه 55 و 101 نیز استفاده شده است.

پذیرش بتن صرفاً بر اساس نمونه‌های عمل‌آمده در آزمایشگاه صورت می‌پذیرد و این پذیرش فقط شاخصی برای تعیین کیفیت بتن ساخته شده و نه بتن نهایی ریخته شده و موجود در ساختمان است. از آن جا که کیفیت بتن مصرفی، علاوه بر کیفیت بتن ساخته شده، به کیفیت اجرا نیز بستگی دارد، لذا سایر مراحل کار اعم از حمل، ریختن، تراکم، پرداخت و عمل‌آوری و مراقبت از بتن، باید جداگانه کنترل گردد که این کنترل‌ها به‌عنوان بخش مکمل کنترل کیفیت بتن ساخته و ریخته شده الزامی است. پذیرش بتن مبتنی بر ارزیابی آماری نتایج حاصل از نمونه‌برداری‌های متوالی* است. پس از ارزیابی بتن مصرفی، این بتن در یکی از رده پذیرش زیر قرار خواهد گرفت:

• قابل‌قبول
• غیرقابل‌قبول
• عدم‌پذیرش قطعی

* منظور از دو نمونه‌برداری متوالی آن است که فاصله بین زمان نمونه‌برداری آن‌ها از سه شبانه‌روز بیشتر نباشد.

1.3.2. ضوابط پذیرش آبا

مشخصات مقاومتی بتن وقتی با رده موردنظر انطباق دارد و قابل‌قبول تلقی می‌شود که یکی از دو شرط زیر برقرار باشد:
اگر x₁ و x₂ و x₃ نتایج سه نمونه‌برداری متوالی باشند و f_c مقاومت مشخصه بتن باشد، به‌منظور ارزیابی کیفیت بتن ساخته شده، گام‌های زیر طی شود:

1. هرکدام از نتایج مقاومتی نمونه‌ها کمتر از مقاومت مشخصه نباشد

x₃ ≥ f_c x₂≥ f_c x₁≥f_c

درصورتی‌که هر سه رابطه فوق، هم‌زمان برقرار بودند، در آن صورت بتن از نظر مقاومت، قابل‌قبول است. در غیر این صورت گام دوم بررسی می‌شود.

یادآوری می‌گردد که به‌جای سه رابطه فوق، می‌توان رابطه زیر را نوشت و کنترل کرد:

Min (x₁ , x₂ , x₃) ≥ f_c

2. اگر شرط اول برقرار نبود به سراغ شرط دوم می‌رویم که یک شرط دوگانه است و هر دو باید برقرار باشد:

الف) میانگین هر سه نتیجه متوالی از مقاومت مشخصه به‌اضافه 1/5 مگاپاسکال کمتر نباشد.

X_m ≥ f_c + 1/5 Mpa

ب) هر یک از نتیجه‌های مقاومتی از مقاومت مشخصه منهای 4 مگاپاسکال کمتر نباشد.

X_min ≥ f_c – 4 Mpa

درصورتی‌که هر دو رابطه فوق به طور هم‌زمان برقرار بودند، در آن صورت بتن از نظر مقاومت، ” قابل‌قبول ” بوده و در غیر این صورت گام سوم باید بررسی شود. فقط هنگامی باید گام سوم را کنترل کرد که بتن در گام اول و دوم قابل قبول شناخته نشده باشد

3. در این گام باید روابط زیر کنترل شود:

X_min ˂ f_c – 4Mpa یا X_m ˂ f_c

درصورتی‌که هر دو رابطه فوق برقرار باشد، بتن ” غیرقابل‌قبول ” شناخته می‌شود. در غیر این صورت بتن عدم‌پذیرش قطعی شناخته می‌شود.

درصورتی‌که بر اساس بند 9-10-8-5 مبحث 9 مقررات ملی ساختمان، بتن عدم‌پذیرش قطعی تلقی گردد:

اگر ارزیابی در مرحله‌ای صورت می‌گیرد که امکان اصلاح وجود داشته باشد (مانند بررسی و پذیرش طرح اختلاط بتن)، مهندس طراح (طراح طرح اختلاط) می‌تواند با انجام اصلاحات لازم بدون بررسی بیشتر بتن را قابل‌قبول تلقی نماید. اگر ارزیابی پس از اجرای بتن باشد، در این مرحله می باید بتن را با مقاومت کم ارزیابی نمود و بایستی اقدامات ذکر شده در بخش بعد برای این نوع بتن ها انجام شود.

2.3.2. نحوه برخورد با بتن‌های ” غیرقابل‌قبول از نظر مقاومت ” (مطابق با بند 9-10-8-6 مبحث نهم)

درصورتی‌که مقاومت بتن اجرا شده، به‌عنوان بتن غیرقابل‌قبول معرفی شود، مهندس ناظر باید توسط تدابیر زیر به اطمینان برسد که بتن از نظر باربری، مورد اطمینان است، اما درهرصورت نباید مقاومت آزمونه‌ها کمتر از 16 مگاپاسکال باشد.

1) در ابتدا مهندس ناظر باید مشخص کند این آزمونه‌ها برای کدام‌یک از اعضا است و سپس توسط یک نامه از مهندس طراح در خواست نماید که آن قسمت سازه که بتنش کم مقاومت است را مجدد با اطلاعات بتن حال حاضر تحلیل کند و تعیین نماید ظرفیت باربری ساختمان به‌ازای بتن کم مقاومت، قابل‌قبول است یا خیر؟
اگر ظرفیت باربری از نظر مهندس طراح قابل‌قبول باشد، مهندس ناظر می‌تواند بتن اجرا شده را تأیید نماید.

جناب آقای / سرکار خانم مهندس . . . . . . . .. طراح محترم ساختمان به شماره پرونده شهرداری . . . . .. و آدرس . .. . . .. احتراماً اینجانب مهندس . . . . . .. ناظر سازه ساختمان فوق‌الذکر به اطلاع می‌رساند، باتوجه‌به اینکه مقاومت مشخصه 28 روزه بتن مقطع . . . . . .. این ساختمان طی نتایج پیوست، به مقاومت پیش‌بینی‌شده در نقشه‌ها نرسیده و غیرقابل‌قبول ارزیابی گردید. در صورت امکان این ساختمان را با نتایج حاصله تحلیل مجدد نموده و مورد بازبینی قرار دهید تا مشخص گردد ظرفیت باربری این ساختمان با این نتایج قابل‌قبول است یا خیر؟

در ضمن مهندس ناظر باید طی یک دستور کار کتبی، مالک را ملزم نماید تا با پرداخت هزینه مجدد طراحی به مهندس طراح، نتیجه بازبینی تحلیل سازه با نتایج حاصله را کتباً به ناظر اعلام نماید.

2) درصورتی‌که شرط بند 1 برآورده نشود، مهندس ناظر طی درخواست کتبی از محاسب درخواست نماید تا طی تحلیل مجدد کل اعضاء ساختمان به‌ازای استفاده از بتن کم مقاومت در برخی اعضاء که مشخص شده، قابل‌قبول است یا خیر؟
در این حالت اگر ظرفیت باربری ساختمان در طراحی مجدد جواب دهد، مهندس ناظر می‌تواند این بتن را تأیید نماید.
3) درصورتی‌که بندهای 1 و 2 پاسخ مناسب را ندهد، مهندس ناظر مالک را ملزم به مغزه‌گیری (کرگیری) از نقاطی که احتمال میدهد از بتن کم مقاومت تشکیل شده می‌نماید. برای تشخیص قسمت‌های مشکوک‌تر به استفاده از بتن کم مقاومت می‌توان از آزمایش‌های غیرمخرب مانند آزمایش اولتراسونیک (فراصوت) نموده و پس از تشخیص اعضای با بتن کم مقاومت، از این نواحی مغزه‌گیری نماید. برای آشنایی با این آزمایش و ضوابط پذیرش بتن بعد انجام مغزه‌گیری با ادامه مقاله همراه باشید.

4.2. آزمایش مقاومت فشاری هسته‌های (کورهای) بتنی (Concrete Cores)

هسته گیری و آزمایش می‌تواند اولین و قابل‌اطمینان‌ترین راه‌حل برای آزمایش مقاومت فشاری بتن باشد. در این مورد، هسته بتنی از سازه موجود گرفته میشود. این هسته نیاز به برش (اره) و آماده‌سازی سطح برای آزمایش مقاومت فشاری دارد.

مزایا

این روش قابل‌اعتمادترین روش برای تخمین مقاومت فشاری بتن است.

معایب

1. آزمایشی مخرب است. نه‌تنها به یکپارچگی بتن آسیب می‌رساند، بلکه ممکن است میلگردها را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. برای جلوگیری از این مشکل ابزارهای مکان‌یابی میلگردها موردنیاز است.
2. انتخاب محل‌های آزمون می‌تواند دشوار باشد. انتخاب بهترین محل هسته‌ها نسبتاً ذهنی است.
3. محل هسته‌ها باید تعمیر شود.
4. هسته‌گیری گزینه‌ای مناسب برای صاحبان سازه‌های مهم نیست، به‌ویژه هنگامی که نگرانی‌هایی در مورد آسیب رساندن به سازه وجود دارد.

توصیه می‌شود مغزه‌گیری از نقاطی انجام شود که حساسیت سازه‌ای کمتری داشته و مغزه‌گیری موجب ضعف اساسی در عضو نمی‌گردد.
مغزه‌ها باید در شرایطی که ساختمان در حال بهره‌برداری قرار دارد آزمایش شوند. یعنی اگر:

• ساختمان در شرایط خشک است، مغزه‎ها به مدت 7 روز در هوای با دمای 27-16 درجه سانتیگراد.
• ساختمان در شرایط مرطوب یا غرقاب است، مغزه‌ها را به مدت حداقل 40 ساعت غرقاب کرده و سپس به‌صورت مرطوب استفاده شود.
• نتایج این آزمایش‌ها باید به مقاومت نمونه استوانه‌ای استاندارد تبدیل گردد. (رجوع شود به بند 2-1-1 این مقاله)
• در قسمت‌هایی که مغزه‌گیری انجام شده، در صورتی می‌توان بتن را از نظر تأمین مقاومت قابل‌قبول دانست که متوسط مقاومت فشاری سه مغزه حداقل برابر با 85/0 مقاومت فشاری مشخصه باشد و در ضمن مقاومت فشاری هرکدام یک از مغزه‌ها نباید از 75/0 مقاومت فشاری مشخصه کمتر باشد.
• مهندس ناظر در صورت مشکوک بودن به نتایج مغزه‌گیری، می‌تواند آزمایش را تکرار نماید.
• اگر بعد از اعلام نتایج مغزه‌گیری، هنوز ظرفیت باربری ساختمان مورد تردید باقی بماند، مهندس ناظر دستور آزمایش بارگذاری مطابق استانداردهای مربوطه (طبق ضوابط آبا در فصل 2 و 19 و همچنین ACI437) و اجرای طرح تقویت را بر روی اعضای مشکوک صادر می‌نماید.

درصورتی‌که بعد از انجام مراحل گفته شده، هنوز نتیجه مطلوب برای پذیرش بتن کم مقاومت به دست نیامده است، بهتر است مقاوم‌سازی یا تخریب عضو معیوب، در دستور کار قرار گیرد.

از جمله می‌توان با تغییر بارهای مرده و زنده توسط تغییر نقشه ساختمان و اقداماتی ازاین‌دست که با همکاری طراح، ناظر و کارفرما صورت می‌گیرد سعی شود تا بتن را به حد قابل‌قبول رسانده و تخریب کل یا بخشی از ساختمان را به‌عنوان آخرین راه در دستور کار قرارداد. زیرا تخریب ساختمان غیر از هدردادن سرمایه‌های ملی، می‌تواند تأثیر منفی بر سایر اعضاء سالم ساختمان نیز بگذارد.

5.2. نکاتی برای مهندسان ناظر

ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که نتایج آزمایشگاه، فقط یک گزارش مشورتی است و ازآنجایی‌که نمونه‌های بتن در آزمایشگاه در بهترین شرایط حمل و سپس عمل‌آوری می‌شوند و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان این مسائل را در کارگاه ایجاد کرد، اگر ناظر باتوجه‌به مواردی همچون حمل، ریختن، تراکم، پرداخت و عمل‌آوری، مطمئن بود که کیفیت بتن سازه اصلاً با نتایج آزمایش هم‌خوانی ندارد، می‌تواند نتایج را نپذیرد.

در ادامه، در صورت عدم‌پذیرش برگه نتیجه آزمایش توسط مهندس ناظر، او می‌تواند دستور آزمایش مغزه‌گیری که یک آزمایش مخرب است را صادر کرده و مالک باید تبعیت نماید. فقط به این نکته باید توجه شود که اگر حقانیت برگه آزمایش اول اثبات شود، از لحاظ حقوقی مهندس ناظر مقصر خسارت وارد شده به مالک است و باید آن را جبران کند.

اما مهندس ناظر می‌تواند تأیید بتن اجرا شده در کارگاه را منوط به ارائه برگه آزمایش با مهر آزمایشگاه معتبر نماید. یعنی ناظر می‌تواند در گزارش خود به مرجع صدور پروانه اعلام نماید ” تأیید بتن اجرا شده در . . . . .. منوط به ارائه برگه آزمایش است .”
و نیاز نیست که بعد از ارائه این برگه از طرف مالک، مهندس ناظر تأییدیه استحکام بتن سازه را مکتوب کند، و فقط لازم است ضمن مهر و امضای برگه آزمایش بنویسد “روئیت گردید ”

نتیجه گیری

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مهندسان ناظر، مجریان، سازندگان و بهره‌برداران ساختمان‌های بتنی را می‌توان اطمینان از صحت مقاومت بتن اجراشده در مقاطع و عملیات بتن‌ریزی ساختمان دانست. به همین دلیل لازم است که در مراحل مختلف از بتن نمونه‌گیری به‌عمل‌آمده و مستندات آن جمع‌آوری شود.

ضروری است تمامی مراحل ارزیابی بتن (از تهیه قالب، نمونه‌برداری، حمل نمونه‌ها، نگهداری نمونه‌ها، آزمایش مقاومت فشاری و در نهایت ارزیابی نتایج) موبه‌مو بر اساس دستورالعمل‌های استاندارد انجام شود تا نتایج آزمایش قابل استناد باشد، کاهلی در هر مرحله می‌تواند نتایج آزمایش را زیر سؤال ببرد.

حضور مهندس ناظر سازه در زمان بتن‌ریزی بسیار بااهمیت بوده و می‌تواند نقش بسیار مهمی را در گرفتن پاسخ مناسب از قطعات بتنی ساختمان داشته باشد، زیرا همانطور که گفته شد مهمترین بخش اجرای بتن را می توان اختلاط بتن ،حمل ،تخلیه ،ویبره کردن بتن و عمل‌آوری آن بر شمرد. متاسفانه بسیار دیده شده که مهندسین ناظر، اجرای بتن را کنترل نکرده و مالک نیز در این مرحله که بسیار نیز حساس می باشد کوتاهی کرده و در نهایت بتن اجرا شده پاسخگوی بار وارده در زمان بتن‌ریزی نخواهد بود.

منابع

1. کتابخانه آنلاین عمران
2. مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش پنجم، 1399.
3.  آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، ویرایش 1400.
4.  نشریه 55 (مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی)، تجدید نظر دوم.
5.  ACI-211
6.  clinicbeton.com
7.  fonoon-omran.com