یکی از نیروهای جانبی وارد بر سازه، بار باد ساختمان است که در هنگام طراحی سازه ها حتما باید به آن توجه شود. از این رو در این مقاله فوق العاده می خواهیم بدانیم وزش باد چه تاثیری بر ساختمان و اجزای آن دارد؟ نحوه محاسبه بار باد در ساختمان چگونه است و چگونه باید سازهها را در برابر بار باد طراحی کنیم؟
راهنمای ما در این مهم، مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ویرایش 98 است هم اکنون می توانید این فایل را از کتابخانه آنلاین سبزسازه دانلود نمایید.
⌛ آخرین به روز رسانی: 27 تیر 1400
📕 تغییرات به روز رسانی:انتشار جدید
در این مقاله چه میآموزید؟
- 1. ماهیت نیروی باد
- 2. سرعت مبنا و فشار مبنای باد
- 3. عوامل مؤثر بر شدت نیروی باد وارد بر ساختمان
- 4. روشهای تحلیل بار باد
- 5. چگونگی تأثیر باد بر ساختمان
- 6. ضرایب مؤثر در تعیین فشار باد
- 1.6. ضریب اهمیت باد (Iw)
- 2.6. ضریب بادگیری (Ce)
- 3.6. ضریب Ct
- 4.6. ضریب اثر تندباد خارجی ( Cgو Cgi) و ضریب فشار خارجی (Cp و C*p)
- 5.6. ضرایب اثر تندباد و فشار برای ساختمان های با نسبت ابعادی کمتر از یک و ارتفاع کمتر از 20 متر
- 6.6. ضرایب اثر تندباد و فشار برای اجزای پوشش بام و دیوارها و نمای ساختمان های با بام پله ای
- 7.6. ضریب اثر بازشو Cpi
- 8.6. ضریب همراستایی باد Cd
- 7. کنترل لغزش و واژگونی سازه تحت بار باد
- 8. نتیجه گیری
1. ماهیت بار باد
گفته شد که باد یکی از مهمترین بارهای وارد بر سازه میباشد که همواره در طول مدت بهره برداری سازه وارد شده و اجزای سازهای و غیر سازهای را تحت تأثیر قرار می دهد.

شکل 1 نیروی باد وارد بر سطح ساختمان
بار باد نیز همانند بار زلزله، یک نیروی جانبی دینامیکی است. نیروهای دینامیکی، نیرویی های هستند که مقدارشان وابسته به زمان است و در طول زمان تغییر می کنند و لذا جزء نیروهای تصادفی قرار می گیرند که تحلیل آنها، نیازمند تسلط بر علم آمار و احتمالات است.
بار باد از 3 دیدگاه، یک نیروی تصادفی است:
الف) در یک نقطه مشخص، سرعت باد در هرلحظه از زمان تغییر میکند.
ب) سرعت لحظه ای باد از نقطه ای به نقطه دیگر تغییر میکند و لزوما با هم برابر نیستند
ج) جهت ورزش باد، هرلحظه تغییر میکند (که خود به نوعی در دو دیدگاه قبلی تاثیرگذار است)

شکل 2 مدل گرافیکی جریان تصادفی باد در اطراف ساختمان
برای درک بهتر، ساختمان زیر را در نظر بگیرید که در جهت ثابتی (جهت نشان داده شده)، تحت وزش باد قرار گرفته است:

شکل 3 نیروی باد وارد بر سطح
فرض کنید سرعت باد در هرلحظه از زمان در نقاط دلخواه A و B مطابق نمودارهای زیر است:

شکل 4 سرعت لحظهای باد در نقطه A

شکل 5 سرعت لحظهای باد در نقطه B
نمودارهای فوق برای جهت وزش بادی هستند که در شکل نشان دادیم. اما هرلحظه، امکان دارد زاویه وزش باد هم عوض شود و نمودارهای دیگری رقم بخورند!! بنابراین به نظر میرسد تحلیل بار باد، امری بسیار دشوار باشد.
اما جای نگرانی نیست! مهندسین همیشه دنبال سادهترین راه برای حل مسائل میگردند. بنابراین به ایدهای لازم داریم تا تحلیل بار باد را بتوانیم سادهتر کنیم. باری که باد به ساختمان وارد میکند، تابعی از سرعت باد است. اما سرعت باد در کدام نقطه؟ کدام ارتفاع؟ چه زمانی؟!
پس باید پارامتر جدید و استانداردی را معرفی کنیم که اثرات تمام کمیتهای تصادفی در آن، به نحوی ایدهال سازی شده باشد. پارامتری به نام سرعت مبنای باد!
2. سرعت مبنا و فشار مبنای باد
سرعت باد، مشخصه اساسی باد است که بنا بر مشاهدات و آزمایش ها، هرچه ارتفاع افزایش یابد، سرعت باد هم افزایش پیدا میکند. از سوی دیگر، با گذشت زمان هم، سرعت باد تغییر میکند.
سازمان هواشناسی، سرعت مبنای باد را سرعت متوسط در ارتفاع مبنا (یعنی ارتفاع 10 متر) در نظر میگیرد. یعنی دیگر کاری به سایر ارتفاعات نداریم؛ بلکه در همان ارتفاع 10 متری از سطح زمین، سرعت باد را در فواصل زمانی مشخص (3 ساعته)، اندازه گرفته و با ترسیم نموداری مانند نمودارهای بالا، متوسط سرعت باد را از روی آن به دست میآوریم. اندازه این سرعت، با توجه به آمار هواشناسی و بر اساس دوره بازگشت 50 ساله و با احتمال فراگذشت 2% در سال تعیین میشود (یعنی در طول 50 سال عمر مفید سازه، سالانه فقط 2% احتمال دارد سرعت وزش باد از این سرعت مبنا فراتر برود).

شکل 6 نمودار تغییرات سرعت باد برحسب ارتفاع
با استفاده از سرعت مبنای باد، فشار مبنای باد (q) را به دست میآوریم. فشار مبنای باد، بر اساس سرعت مبنای باد تعیینشده و فشاری است که در اثر وزش باد در ارتفاع 10 متری از سطح زمین به ساختمان وارد میشود و از رابطهی زیر به دست میآید:
q=0.000613 V2
که در ان، V سرعت باد برحسب متر بر ثانیه (m/s) و q فشار مبنای باد برحسب کیلونیوتن بر مترمربع (KN/m2) است. در جدول 1-10-6 مبحث ششم که توسط سازمان هواشناسی کشور ارائه شده، سرعت مبنای باد برای ایستگاههای هواشناسی در اقصی نقاط کشور داده شده است:

شکل 7 جدول مرتبط با سرعت و فشار بار منطقهای (مبحث ششم98)
3. عوامل مؤثر بر شدت بار باد وارد بر ساختمان
در مبحث باد، هدف نهایی ما، محاسبهی فشار (q=F/A) باد وارد بر ساختمان و طراحی در برابر آن است. در این بخش، میخواهیم ببینیم چه فاکتورهایی بر افزایش یا کاهش تأثیر باد بر ساختمانها مؤثر است:
1.3. سرعت باد
واضح است که هرچه سرعت باد بیشتر باشد، انرژی جنبشی بیشتری داشته و هنگام برخورد به ساختمان، کاهش سرعت بیشتری خواهد داشت (شتاب کاهندهی بیشتر) و لذا فشار بیشتری به سازه وارد خواهد کرد: F=m (∆V)/∆t (یعنی مقدار اختلاف سرعت بیشتر شده و چون صورت کسر افزایش مییابد لذا طبق رابطه ذکرشده مقدار نیروی وارده (فشار باد) نیز بیشتر میشود.)
2.3. شکل عمومی ساختمان
وجود گوشههای تیز در ساختمان، به دلیل ایجاد اغتشاش شدیدتر در آن نقاط، باعث میشود فشار بیشتری به اجزای ساختمان وارد شود. هرچه گوشههای تیز کمتری در معرض باد وجود داشته باشد، لایههای هوا میتوانند بهآرامی روی آن بلغزند (اغتشاش کمتری دارند) و از مجاورش عبور کنند و بنابراین فشار کمتری وارد خواهند کرد.

شکل 8 تأثیر شکل ساختمان بر جریان باد
3.3. ارتفاع ساختمان
اغراق نیست اگر بگوییم مهمترین عامل مؤثر در مقدار نیروی باد وارد بر ساختمان، ارتفاع ساختمان است! هرچه ارتفاع افزایش یابد، سرعت باد نیز افزایش خواهد یافت؛ یعنی هرچه به طبقات بالاتر میرویم، فشار باد بیشتری به ساختمان وارد میشود (در مورد سرعت باد در ادامه بیشتر صحبت خواهیم کرد)
البته با افزایش ارتفاع، مساحت بادگیر ساختمان نیز افزایش مییابد که منجر به افزایش کل نیروی باد میشود: ↑F ⃗=P ⃗×A↑
4.3. میزان پوشش و تراکم موانع اطراف ساختمان
بهطورکلی وجود ساختمانها و درختان و سایر عوارض طبیعی در اطراف ساختمان دور از انتظار نیست. همانطور که قبلاً گفته شد، این موانع سرعت باد را کاهش میدهند و لذا هرچه تراکم و ارتفاع این موانع در اطراف ساختمان بیشتر باشد، سرعت باد در اطراف ساختمان کاهش بیشتری داشته و فشار کمتری به ساختمان وارد خواهد شد.

شکل 9 نمایش تراکمهای مختلف در مناطق گوناگون
4. روشهای تحلیل بار باد
مبحث ششم در بند 6-10-1-4، روش های مهم برای تحلیل بار ناشی از باد پیشنهاد کرده است. در این ایبوک از بین سه روش استاتیکی، دینامیکی و روش تجربی ما به توضیح و معرفی روش استاتیکی که روش پرکاربردتری است می پردازیم.

شکل 10 انواع روشهای محاسبه بار باد در مبحث ششم 98
در فلوچارت زیر نحوه انجام تحلیل سازه تحت بار باد به صورت فلوچارت نشان داده شده است.
در توضیح فلوچارت بالا ذکر دو نکته زیر الزامی است:
- Hارتفاع ساختمان و W عرض مؤثر ساختمان بوده که در ادامه نحوه محاسبه آنها آمده است.
- استفاده از روش تجربی برای تمامی ساختمان ها مجاز است.
1.4. تحلیل دینامیکی
در تحلیل دینامیکی، اثرات دینامیکی باد، عیناً لحاظ میشود؛ یعنی تغییرات سرعت و فشار باد را وارد محاسبات میکنیم و لذا این تحلیل، درعینحال که دقت بالایی دارد، اما دشوار است! مبحث ششم در پیوست 6-4 به روش دینامیکی ابر باد پرداخته است و ما در این مقاله به این موضوع نمیپردازیم.
2.4. تحلیل استاتیکی
در تحلیل استاتیکی، همان اثرات دینامیکی باد را با یک نیروی استاتیکی معادل و ثابت، جایگزین میکنیم. این روش طبیعتا دقت کمتری دارد اما در عوض سادهتر است. مبحث ششم در بند 6-10-4 بهطور کامل این روش را تشریح کرده و ما نیز در این ایبوک، شما را بهطور کامل با این تحلیل آشنا خواهیم کرد.
3.4. آزمایش تونل باد
در روش تجربی، که همان آزمایش معروف تونل باد است، با کمک مدلسازی و شبیهسازی وزش باد روی یک مدل سازه با ابعاد کوچکتر، نیروی باد وارد بر مدل را محاسبه کرده و سپس با روابط تشابه ابعادی، نیروهای وارد بر سازه را در مقیاس واقعی تخمین میزنند. به دلیل دشواریها و هزینههای بالا، استفاده از این روش، تنها در سازههای بسیار با اهمیت و حساس در برابر باد توصیه میشود!
5. چگونگی تأثیر باد بر ساختمان
وزش باد میتواند هم به سطوح خارجی و هم به سطوح داخلی نیرو وارد کند و هر کدام از این سطوح نیز میتوانند بسته به شرایط، تحت فشار (فشار مثبت) یا تحت مکش (فشار منفی) قرار گیرند:
1.5. سطوح خارجی
تأثیر باد بر سطوح خارجی ساختمان، به دو حالت زیر است:
1.1.5. فشار مثبت
سطوحی که مستقیماً در مقابل باد قرار دارند (سطوح بادگیر) تحت تأثیر فشار قرار دارند که نیروی قابلتوجه و مهمی در تحلیل ساختمان محسوب میشود.
2.1.5. فشار منفی
سطوحی که موازی با باد یا پشت به باد هستند، تحت تأثیر مکش (فشار منفی) قرار دارند؛ چون وقتیکه جریان باد، مولکولهای هوای روی آنها را با خود میبرد، خلا ناچیز و موقتی روی آنها ایجاد میشود و نوعی تمایل به بیرونزدگی روی آنها به وجود میآید که آن را مکش مینامیم.

شکل 11 نمایش نیروی باد روی سطوح خارجی
2.5. سطوح داخلی
ورود یا خروج هوا از بازشوهای ساختمان باعث اعمال نیرو (فشار یا مکش) به سطوح داخلی ساختمان میشود. مقدار این فشار یا مکش، به بزرگی مساحت بازشو نسبت بهکل مساحت جانبی داخل ساختمان بستگی دارد.
1.2.5. فشار مثبت
اگر مساحت بازشوهای رو به باد بیشتر از بازشوهای پشت به باد باشد، مقدار هوای وارد شده به ساختمان بیشتر از هوای خارج شده از ساختمان بوده و درنتیجه باعث ایجاد فشار در داخل سازه میشود (گویا هوای وارد شده نمیتواند بهطور کامل خارج شود و لذا به دیوارهای داخلی، فشار میآورد)
2.2.5. فشار منفی
اگر مساحت بازشوهای پشت به باد بیشتر از بازشوهای رو به باد باشد، مقدار هوای خارج شده از ساختمان بیشتر از هوای وارد شده به ساختمان میشود و درنتیجه باعث ایجاد فشار منفی (مکش) در داخل سازه میشود (گویا هوای وارد شده، هوای موجود در سازه را هم با خود میکشد و میبرد و لذا دیوارهای داخلی را میمکد).

شکل 12 نمایش نیروی باد در سطوح داخلی
3.5. محاسبه فشار یا مکش باد (داخلی و خارجی)
اکنون وارد موضوع اصلی ایبوک میشویم! مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، همانند سایر آییننامههای بینالمللی، جهت در نظر گرفتن تمام ملاحظات و پارامترهای مؤثر بر فشار باد وارد بر ساختمان، با اعمال ضرایب اصلاحی به فشار مبنای باد هر منطقه (q)، فشار باد وارد بر ساختمان را به دست میآورد. بهطورکلی، این تفکر در مهندسی عمران بسیار مورد استقبال مهندسین قرار میگیرد.
مطابق بند 6-10-2، برای محاسبه فشار استاتیکی وارد بر ساختمان، از دو رابطه زیر استفاده میکنیم:

شکل 13 محاسبه فشار یا مکش خارجی بار باد (مبحث ششم 98)

شکل 14 محاسبه فشار یا مکش داخلی بار باد (مبحث ششم 98)
6. ضرایب مؤثر در تعیین فشار باد
1.6. ضریب اهمیت باد (Iw)
هرچه اهمیت سازهای که میسازیم، بیشتر باشد، باید آن را در برابر نیروهای بزرگتری، طراحی و مقاومسازی کنیم. بهعنوان مثال طبیعت عملکرد بدون وقفه یک بیمارستان، بسیار بیشتر از یک ساختمان تجاری است!
برای در نظر گرفتن این موضوع از ضریب اهمیت باد استفاده میکنیم که با توجه به گروه خطرپذیری سازههای مختلف، مطابق جدول 6-1-2 مبحث ششم میباشد:

شکل 15 ضریب اهمیت ساختمانها در مبحث ششم برای بارهای مختلف
ضریب بزرگتر از 1، یعنی به دلیل حساسیت بالای سازه، نیروی وارد بر سازه (مثلاً بیمارستانها) را افزایش میدهیم و ضریب کوچکتر از 1 نیز یعنی به دلیل حساسیت کمتر سازه (مثلاً مرغ داریها)، نیروی وارد بر سازه را کاهش میدهیم.
کلاً سازهها از نظر اهمیت به 4 گروه خطرپذیری تقسیم میشوند که برای تشخیص اینکه سازه ما، در کدام گروه خطرپذیری قرا دارد، از جدول 6-1-1 مبحث ششم استفاده میکنیم:

شکل 16 معرفی گروههای خطرپذیری در مبحث ششم 98
به خاطر بسپارید!
همانطور که مشاهده میکنید، سازههایی که غالبا مهندسان عمران با آنها سروکار بیشتری دارند (مثل ساختمانهای مسکونی، تجاری، اداری، هتلها، کارگاهها و پارکینگها)، جزء گروه خطرپذیری 3 هستند و ضریب خطرپذیری آنها 1 است (یعنی مقدار نیروهای اعمال شده به سازه را، نه کاهش میدهیم و نه افزایش)
2.6. ضریب بادگیری (Ce)
ضریب بادگیری همانطور که از اسمش پیداست، میزان بادگیر بودن ساختمان را مشخص میکند. این ضریب از دیدگاه مبحث ششم، تنها به ارتفاع ساختمان، میزان ناهمواری اطراف ساختمان و نیز احیاناً تأثیر خیز سرعت در بالای تپهها وابسته است؛ هر چه ساختمان، ارتفاع بیشتری داشته باشد و ناهمواری محیط کمتر باشد، ساختمان بادگیرتر است و نیروی باد بیشتری به آن وارد میشود.
به همین دلیل، ابتدا مبحث ششم در بند 6-10-5 پارامتری به نام ارتفاع مبنا یا ارتفاع متوسط را برای محاسبه ضریب بادگیری باد معرفی کرده است:

شکل 17 محاسبه ارتفاع مبنای باد در فشار خارجی و داخلی
بنابراین بهطور خلاصه، خواهیم داشت:
در محاسبه فشار خارجی:
الف) در ساختمانهای مستطیل شکل با بام تخت که ارتفاع آنها بیشتر از 20 متر یا ارتفاع ساختمان بزرگتر از کوچکترین بعد پلان باشد (بلند مرتبه):
وجه رو به باد = در هر نقطه، ارتفاع مخصوص خودش (z)
وجه پشت به باد = 0.5h
وجوه موازی با باد و بام = h

شکل 18 ارتفاع مبنای باد در ساختمان های با بام تخت که ارتفاع بیشتر از 20 متر یا نسبت ارتفاع به کوچکترین بعد پلان بزرگتر از یک
ب) در ساختمانهایی که ارتفاع آنها کمتر از 20 متر و نسبت ارتفاع به عرض کوچکتر ساختمان کمتر از یک باشد (کوتاه مرتبه):

شکل 19 ساختمان های با ارتفاع کمتر از 20 متر و نسبت ارتفاع به عرض کوچکتر ساختمان کمتر از یک با سقف شیروانی با زاویه α نسبت به افق
اگر شیب بام کمتر از 7 درجه باشد (α<7):
h=max{ 6m , a}
اگر شیب بام بیشتر یا مساوی 7 درجه باشد (α≥7):
h=max{ 6m , (a+b)/2 }
ج) در طراحی هر المان سازهای در برابر باد:
برای المآنهای سازهای، ارتفاع مبنا برابر با ارتفاع المان از بالای سطح زمین است. مثلاً اگر میخواهید تیری در ارتفاع 5 متری از سطح زمین را در برابر بار باد طراحی کنید، ارتفاع مبنا برای محاسبه Ce ، 5 متر خواهد بود (h=5m).
در محاسبه فشار داخلی:
در محاسبه فشار داخلی، چه بازشو در سمتی غیر از رو باد باشد (در حالت مکش) و چه بازشوها رو به باد باشد (در حالت فشار) ارتفاع مبنا برابر ارتفاع کل ساختمان است (h=H).
دقت!
معمولاً منظورمان از H ارتفاع کل ساختمان و منظورمان از h ارتفاع مبنا است. در ساختمانهای کوتاه مسکونی متداول، این دو مقدار یکسان هستند اما در سازههای شیبدار (همانطور که پیشتر معرفی کردیم) میتوانند متفاوت باشند.
مبحث ششم پس از معرفی ارتفاع مبنا، روابط محاسبه ضریب بادگیری (Ce) را بر اساس میزان تراکم (پوشش) زمینهای اطراف ساختمان، در بندهای 6-10-6-2 الی 6-10-6-4 ارائه کرده است. ذکر این نکته الزامی است که Ce بهدستآمده از روابط، برای فشار داخلی و فشار خارجی تفاوتی ندارد و یکسان است:

شکل20 معرفی ضریب بادگیری در مبحث ششم 98
مبحث ششم، زمینهای باز و زمینهای پرتراکم را تعریف کرده و برای هرکدام، یک فرمول جداگانه برای محاسبه Ce ارائه کرده است:
الف) زمین باز (هموار):
اطراف دریا، دریاچه، باتلاق، نمکزار، ساحل باز، زمین با درختان و ساختمانهای پراکنده زمینهای باز محسوب میشوند. در این شرایط Ce برابر است با:
Ce=max{0.9 ,(h/10)0.2}
ب) زمین پرتراکم (ناهموار):
زمینهای حومه شهری، داخل شهری و جنگلهای پرتراکم ( حداقل به اندازه max{1000 m , 20H} در جلوی مسیر باد قرار دارند) زمینهای متراکم محسوب میشوند که در این شرایط Ce برابر است با:
Ce=max{0.7 ,0.7(h/12)0.3}
پس تا اینجا متوجه شدیم که برای محاسبه فشار باد وارد بر هرکدام از وجوه ساختمان، ارتفاع مبنای مشخصی باید در نظر بگیریم. در فشار خارجی باد، ضریب Ce برای وجوه موازی با باد، پشت به باد و پشت بام، مقداری ثابت دارد اما برای وجه رو به باد، مقدار ثابت نیست و از یک ارتفاعی به بعد، بهصورت نمایی افزایش خواهد یافت! حتماً میپرسید چگونه؟
مجدداً به روابط Ce دقت کنید:
در هرکدام از این روابط، به ازای h های کوچک، مقدار ثابت غالب میشود و از پرانتز بیرون میآید اما به ازای h های بزرگتر، مقدار عبارت متغیر غالب میشود. میتوانیم حد مرز این ارتفاع را به دست آوریم:
زمین باز:
Ce=max{0.9 ,(h/10)0.2 } → 0.9=(h/10)0.2→h=5.9 m
زمین متراکم:
Ce=max{0.7 ,0.7(h/12)0.3 } → 0.7=0.7(h/12)0.3 →h=12 m
بنابراین میتوانیم نمودار تغییرات Ce را برای وجه رو به باد ترسیم کنیم:

شکل 21 مقایسه پروفیل عرضی نیروی باد در زمین باز و پرتراکم
3.6. ضریب Ct
همانطور که این بند نیز بیان میکند، سرعت باد هنگام عبور از برآمدگیها (پستی و بلندیهای طبیعی و مصنوعی) بیشتر از سرعت باد در زمین هموار بالادست آن است. بنابراین باید اثر این پدیده را در ساختمانهایی که در مجاورت پرتگاهها یا روی بالاآمدگیها قرار دارند، در نظر بگیریم.

شکل 22 اعمال ضریب افزایشی سرعت باد در تپهها و بالاآمدگیها

شکل 23 معرفی پارامترهای حداکثر خیز سرعت
مطابق بند بالا برای تعیین میزان تأثیر این پدیده، حداکثر شیب ناهمواری، عاملی تعیینکننده به شمار میآید. مطابق شکل زیر، حداکثر شیب ناهمواری (شیب خط AB)، در نقطه عطف اتفاق میافتد و معمولاً هم فرض میکنیم که این نقطه در وسط ارتفاع برآمدگی قرار دارد. شیب خط AB را میتوان تقریباً برابر با mAB=Hh/Lh منظور کرد.

شکل 24 ترسیم منحنی تپه نمایش بیشترین شیب منحنی

شکل 25 نمایش خیز سرعت در تپه و بالاآمدگی زمین
جمعاً 3 حالت میتوانیم داشته باشیم:
الف) اگر Hh/Lh ≤0.1 باشد: یعنی شیب برآمدگی ناچیز است؛ پس جریان هوا میتواند بهآرامی و بدون تلاطم از روی آن عبور کند و لذا میتوانیم از اثر خیز سرعت صرفنظر کنیم.
ب) اگر Hh/Lh >0.1 باشد: اثر خیز سرعت را باید اعمال کنیم. ضریب Ct ، مطابق رابطه زیر خواهد بود:
Ct=(1+∆S/Cg )(1+∆S)
∆s(z)= ∆smax (1-|x|/(kLh)) e(-az/Lh)
در رابطه فوق، α ، K و smax∆ از جدول 6-10-2 مبحث ششم به دست میآیند. توجه کنید که جهت مثبت x همان جهتی است که در شکل بالا نشان داده شده است و x منفی، خلاف جهت آن میباشد.
نکته تکمیلی: مبحث ششم در انتهای بند 6-10-7 گفته است که حداکثر شیب برای تپههای گرد، از رابطه Hh/(2L)h به دست میآید و طبق این شیب حداکثر، در مورد اعمال خیز سرعت باد تصمیمگیری خواهیم کرد.
4.6. ضریب اثر تندباد خارجی ( Cgو Cgi) و ضریب فشار خارجی (Cp و C*p) برای ساختمان های مستطیل شکل با بام تخت و نسبت ابعادی بیشتر از واحد یا ارتفاع بیش از 20 متر
همانطور که قبلاً هم گفته بودیم، وزش باد یک پدیده تصادفی است و در هر لحظه، پروفیل فشار باد وارد بر ساختمان ممکن است تغییر کند. مبحث ششم، بهجای در نظر گرفتن پروفیلهای تصادفی و غیریکنواخت، با ضرب کردن ضریب جهشی باد ( Cg یا Cgi ) در فشار مبنای باد (q)، فشار یکنواخت بیشینهای را در نظر میگیرد که اثر جهشهای ناگهانی باد نیز در آن در نظر گرفته شده باشد. در شکل زیر میتوانید این موضوع را بهتر مشاهده کنید. همچنین ضریب فشار باد (Cp یا C*p) توزیع یا پروفیل فشار باد روی اجزای سازه (چه فشاری و چه مکشی) که تصادفی و متغیر است را در نظر میگیرد.

شکل 26 مقایسه پروفیلهای فشار تصادفی واقعی و پروفیل یکنواخت ساده شده توسط آییننامه
1.4.6. ضریب اثر تندباد Cg و Cgi
ضریب اثر تندباد خارجی و داخلی که به ترتیب با Cg و Cgi نشان داده میشوند، بهصورت نسبت حداکثر اثر بارگذاری بار باد به میانگین اثر بارگذاری بار باد در نظر گرفته میشود و بهصورت کلی مطابق بند 6-10-8-1 در نظر گرفته میشوند:

شکل 27 معرفی ضریب اثر تندباد برای قسمتهای مختلف ساختمان
ضریب اثر تندباد خارجی Cg:
برای طراحی کل ساختمان و اعضای اصلی سازه که صلبیت بالایی دارند از Cg = 2 و برای طراحی اعضای نما و پوستههای خارجی (مثلاً شیشه پنجرهها و پوششهای سبک سقفها) از Cg = 2.5 استفاده میکنیم. بزرگتر بودن ضریب تندباد برای اعضای نما و پوستهای خارجی، به این دلیل است که این اعضا، عموماً سبکترند و مقاومت کمتری در برابر باد دارند و لذا باید برای نیروهای بزرگتر و محافظهکارانهتری طراحی شوند.
2.4.6. ضریب فشار باد خارجی (Cp) و ضریب فشار باد خارجی بر پوششها و نما (C*p)
همانطور که قبلاً گفتیم، توزیع یا پروفیل فشار باد روی اجزای سازه (چه فشاری و چه مکشی) تصادفی و متغیر است و مقدار و جهت این فشار، تابع عواملی مانند شکل عمومی ساختمان، زاویه وزش باد نسبت به سطوح و نیز ارتفاع ساختمان است. ضریب فشار باد (Cp یا Cpi) ضریبی است که با در نظر گرفتن این عوامل، تأثیر آنها را در افزایش یا کاهش فشار باد وارد بر ساختمان لحاظ میکند.
مبحث ششم این ضریب را گاهی (در ساختمانهای کوتاه مرتبه) بهصورت ترکیب CgCp در نظر میگیرد که در بخش ساختمان-های با ارتفاع کمتر از 20 متر مورد بحث قرار خواهد گرفت.
لازم به ذکر است که نحوه محاسبه ضریب فشار باد در مبحث ششم بهصورت خیلی پیچیده و با اشکال بعضاً نامفهوم ارائه شده است. در این مقاله سعی شده که با جبران این ضعف، این موضوع بهصورت کاملاً دسته بندی شده و با بیان روان و ساده همراه با اشکال مناسب برای خوانندگان محترم ارائه گردد.
3.4.6. مفهوم ضریب فشار باد
ضریب فشار Cp درواقع تأثیر شکل سازه را در محاسبه بار باد وارد بر سازه در نظر میگیرد. مقدار و جهت فشار وارد بر سازه به عوامل مختلفی ازجمله موارد زیر بستگی دارد.
شکل پلان ساختمان:
هر چه پلان ساختمان دایرهای شکل و فاقد لبههای تیز در گوشهها باشد، در مسیر باد آشفتگی کمتری به وجود آمده و درنتیجه فشار و مکش کمتری در سازه ایجاد خواهد شد.
زاویه قرارگیری سطح بادخور نسبت به جریان باد:
یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار مقدار فشار باد وارد بر سطوح ساختمان زاویه این سطوح نسبت به جهت وزش باد میباشد.
تغییرات سرعت در ارتفاع:
همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد با افزایش ارتفاع ساختمان سرعت باد نیز افزایش یافته و درنتیجه فشار ناشی از سرعت نیز به تبع آن افزایش خواهد یافت.
*نکته:
ضرایب فشار باد درواقع نسبتهایی بیبُعد بوده و به کمک آنهای میتوان مقدار فشار وارده بر سطوح ساختمانی را با توجه شرایط مختلف (که در بالا ذکرشد) محاسبه نمود.
ضریب فشار Cp برای تعیین نیروهای کلی وارد بر سازه باربر اصلی سازه در شکل 6-10-2 از مبحث ششم نشان داده شده است. این ضریب متناسب با نسبت ارتفاع ساختمان به عرض آن در جهت باد (H⁄D) تغییر میکند.

شکل 28 ضریب فشار Cp برای بارگذاری سازه باربر اصلی
ضریب Cp در قسمت فشاری مثبت بوده و در سطوحی که در حالت مکش قرار دارد منفی است.
نکته:
همانگونه که در شکل زیر نیز مشاهده میشود، ضریب فشار خارجی باد برای دو وجه کناری ساختمان بلندمرتبه که موازی با جهت جریان وزش باد میباشند بهصورت مکش و برابر با 0.7- میباشد.

شکل 29 نمودار ضریب Cp برای وجوه کناری ساختمانهای با ارتفاع بیشتر از 20 متر
ضریب فشار C*p برای محاسبه فشار یا مکش جزئی وارد بر پوشش ها، نماها و اجزای پوششی بام و اتصالات آن در شکل 6-10-3 مبحث ششم تعریف شده است. این ضریب صرفاً برای طراحی اعضا و اتصالات به کار می رود.

شکل 30 ضریب فشار C*p برای بارگذاری اجزای نما و پوشش سازه در مقابل باد
ضریب اثر بازشو، Cpi در انتهای مقاله موردبررسی قرار میگیرد.
5.6. ضرایب اثر تندباد و فشار برای ساختمان های با نسبت ابعادی کمتر از یک و ارتفاع کمتر از 20 متر
ضرایب اثر تندباد و فشار برای این نوع ساختمان ها جداگانه محاسبه نشده و از حاصلضرب ضرایب فشار و تندباد (CgCp) بهصورت ترکیبی به دست می آید که در ادامه همین بخش آورده شده است.
1.5.6. ضرایب فشار باد در حالات مختلف
با توجه به موارد ذکر شده در مورد ضریب فشار باد، این ضریب را بهطورکلی در 5 دسته بررسی خواهیم کرد:
ضریب ترکیبی CgCp روی سازه باربر اصلی سازه
ضریب ترکیبی CgCp روی اجزا پوششی نما و دیوارها
ضریب ترکیبی CgCp روی اجزا پوششی بام
3-1) ضریب ترکیبی CgCp در بام های با زاویه کمتر از 7 درجه
3-2) ضریب ترکیبی CgCp در بام با شیب دوطرفه یا چهار طرفه و زاویه شیب بام بیش از 7 درجه
3-3) ضریب ترکیبی CgCp بام ساختمان های صنعتی دندانه ای، با شیب دوطرفه بام بیش از 10 درجه
3-4) ضریب ترکیبی CgCp بام ساختمان های شیبدار یکطرفه با شیب بام بین 3 تا 30 درجه
3-5) ضریب ترکیبی CgCp بام ساختمان های دندانه ای با شیب یکطرفه بام بین 10 تا 30 درجه
1.1.5.6. ضریب ترکیبی CgCp روی سازه باربر اصلی
جهت محاسبه ضریب ترکیبی در این حالت، شکل زیر را که دارای بام شیبدار با زاویه نسبت به افق میباشد را در نظر می گیریم.

شکل 31 ساختمان با ارتفاع کمتر از 20 متر با سقف شیبدار
همانگونه که میدانیم باد در هر جهت و زاویهای میتواند به این ساختمان وارد گردد، لذا مبحث ششم مقررات ملی ساختمان به جهت سادهسازی، امکان وزش 360 درجهای باد را به 8 قسمت تقلیل داده است که درواقع هر کدام از این قسمتها نماینده 45 درجه از زوایایی مختصاتی میباشند. در شکل زیر این 8 قسمت نمایش داده شده است.

شکل 32 تقسیمبندی زوایای جهت وزش باد در نمای پلان ساختمان
بهعنوانمثال درصورتیکه جهت وزش باد با زاویه 48 درجه نسبت به راستای افق باشد آنگاه در قسمت 2 و اگر با زاویه 200 درجه نسبت به افق وارد گردد در قسمت 5 قرار خواهد گرفت.
الف) جهت جریان باد عمود بر خط الراس بام
آییننامه برای محاسبه ضریب CgCp علاوه بر موارد فوق چند نکته دیگر را هم اضافه نموده است:
اختصاص دادن نام جداگانه برای قسمتهای کناری ساختمان یکی از مواردی است که در شکل زیر مشاهده میشود.

شکل 33 نمایش قسمتهای مختلف سطوح ساختمان (جهت باد عمود بر خط الراس بام)
در نظر گرفتن جریانهای چرخشی که باعث افزایش موضعی فشار و مکش بر روی سطوح جانبی به عرض y و x بر روی دیوار و سقف ساختمان میگردد. عرض x و y به شرح زیر تعریف میشوند. (B کمترین بعد افقی ساختمان میباشد.)
x=min(0.1B,0.4H)≥max(0.04B,1 m)
y=max(2x,6 m)
در جدول زیر میتوان ضریب CgCp را برای ساختمانهای کوتاه مرتبه و در حالت بارگذاری عمود بر خط الراس بام مشاهده نمود:

شکل 34 ضرایب ترکیبی فشار و مکش خارجی CgCp روی سازه باربر اصلی
لازم به ذکر است که در این جدول ضرایب با علامت مثبت نشاندهنده فشاری بودن نیروی باد و علامت منفی نشاندهنده مکشی بودن باد در روی سطوح ساختمان میباشد.
بهعنوانمثال ضریب CgCp مربوط به ساختمانی با شیب بام 20 درجه که باد بهصورت عمود بر خط الراس ساختمان به آن وارد میشوند بر روی سطح 1 بهصورت فشاری و برابر با 1+ بوده و بر روی سطح 3 بهصورت مکش و برابر با 0.9- میباشد.
همچنین ضریب در زاوایایی که در جدول فوق اشاره نشده است بهصورت درونیابی بایستی محاسبه گردند.
چنانچه نسبت پهنای ساختمان در جهت باد (B) به ارتفاع ساختمان (H) بیش از 5 باشد، فشار یا مکش نواحی 2 و 2E در عرضی از بام به مقدار 2.5H اعمال شده و در بقیه سطوح بام ضرایب فشار یا مکش مربوط به ناحیه 3 و 3E اختیار میشود.
ب) جهت جریان باد موازی با خط الراس بام
تقسیمبندی سطوح در این قسمت نیز همانند قبل بوده با این تفاوت که مطابق شکل زیر چهار سطح جدید به تقسیمات سطوح ساختمان اضافه میگردد.

شکل 35 نمایش قسمتهای مختلف سطوح ساختمان (جهت باد موازی با خط الراس بام)
در این حالت بارگذاری ضریب CgCp به زاویه شیب سقف وابسته نبوده و برای تمامی زوایای صفر تا 90 درجه مطابق جدول زیر تعیین میشود.

شکل 36 ضرایب ترکیبی فشار و مکش خارجی CgCp روی سازه باربر اصلی
در هر دو حالت الف و ب در سیستمهای قابی، مقدار y میتواند فاصله بین قاب انتهایی تا اولین قاب داخلی اختیار میشود.
2.1.5.6. ضریب ترکیبی CgCp در دیوارهای منفرد
فشار ناشی از نیروی باد برای طراحی نما و پوسته خارجی دیوارها در ساختمانهای کوتاه مرتبه حائز اهمیت بوده و بایستی فشار و مکش ناشی از آن محاسبه گردد.
در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان سطح جانبی دیوارها در هر وجه ساختمان مطابق شکل زیر به دو قسمت انتهایی (e) و میانی (w) تقسیمبندی شده است. مساحت هر کدام از قسمتهای مذکور با توجه با ارتفاع مبنای h محاسبه میشوند.
Ae=x×hمساحت قسمت کناری دیوار
Aw=(B-2x)×h مساحت قسمت میانی دیوار

شکل 37 تقسیمبندی دیوارها در وجوه ساختمان
عرض ناحیه x نیز به شکل زیر محاسبه میشود:
x=min(0.1B,0.4H)≥max(0.04B,1 m)
در این حالت ضریب CgCp بر اساس نمودار در دو حالت فشار و مکش و نسبت به سطح جانبی ساختمان (میانی یا کناری) به دست میآید.

شکل 38 نمودار ضریب ترکیبی CgCp برای دیوارها و پوشش نما
همانگونه که مشخص است محور افقی دیوار مساحت سطح بارگیر و محور عمودی ضریب ترکیبی CgCp را نشان میدهد. با توجه به نمودار فوق ضریب ترکیبی CgCp در قسمت فشار برای هر دو قسمت میانی و کناری دیوار یکسان است. (چرا؟)
3.1.5.6. ضریب ترکیبی CgCp در پوشش بام های مختلف
پوشش بامها جزو اجزای غیرسازهای هستند که بایستی برای اثرات ناشی از نیروی باد طراحی شوند. در سازههای صنعتی مانند سولهها که عموماً از پوشش بام سبک استفاده میشود وزش باد میتواند باعث ایجاد مکش در پوسته بام و بلندشدن و در نهایت تخریب اینگونه بامها گردد. لذا طراحی پوشش بام و اتصالات آن برای بار باد یکی از موارد مهم در اینگونه سازههای کوتاه مرتبه میباشد.
همانگونه که در شکل زیر مشاهده میشود مبحث ششم مقررات ملی ساختمان در این بخش پوشش سقف را به سه قسمت میانی (r)، کناری (s) و گوشه (c) تقسیم نموده است.

شکل 39 تقسیمبندی پلان بام در سقفهای شیبدار
عرض ناحیه x نیز همانگونه که قبلاً معرفی شد برابر با مقدار زیر میباشد:
x=min(0.1B,0.4H)≥max(0.04B,1 m)
مساحت هر قسمت از سقف نیز بهصورت زیر محاسبه میگردد:
As=x×(B/2-x) مساحت قسمت کناری سمت بالا و پایین
As=x×(D-x) مساحت قسمت کناری سمت چپ و راست
Ar=(B/2-x)×(D-2x) مساحت قسمت میانی سقف
Ar=x×x مساحت قسمت گوشه سقف
نکته:
همانگونه که در شکل زیر مشاهده میشود در هنگام وزش باد در یک جهت مشخص قسمت رو به باد ساختمان تحت فشار و قسمت پشت به باد تحت مکش قرار میگیرند. باید توجه داشت که مساحت هریک از سطوح ساختمان محاسبه شده و طبق نمودار برای هریک از قسمتهای کناری، میانی و گوشه ضرایب CgCp به دست خواهد آمد.

شکل 40 فشار و مکش ایجاد شده در سقفهای شیبدار
در ادامهی این بخش به بررسی سقفهای مختلف در این بخش که توسط آییننامه تفکیک شده است میپردازیم:
نکته: (بام آویزان):
منظور از بام آویزان در نمودارهای زیر قسمتهای طره سقف بوده که در این قسمتها اثر مشارکت هر دو سطح بالا و پایین طره در نظر گرفته شده است و نیازی به محاسبه جداگانه سطوح نیست.

شکل 41 نمایش بام آویزان
الف) سقف سوله با شیب کمتر از 7 درجه
در این حالت نمودار محاسبه ضریب CgCp بهصورت زیر میباشد.

شکل 42 نمودار ضریب ترکیبی CgCp برای سقف سوله با شیب کمتر از 7 درجه
همانگونه که پیشتر نیز توضیح داده شد در این نمودار محور افقی مساحت ناحیه مدنظر بوده و محور عمودی نمایانگر ضریب CgCp میباشد.
چنانچه در لبه بام، دستانداز به ارتفاع حداقل یک متر پیشبینی شده باشد، ضریب CgCp در گوشه های بام (ناحیه C) از 4/5- به 4/4- تقلیل پیدا میکند.
ب) سقف سوله با شیب بیشتر از 7 درجه
در این بخش سقفهای با شیب بیش از 7 درجه به دو قسمت تقسیمبندی شده است.
ب-1) سقفهای چهار شیبه با شیب بین 7 تا 27 درجه
ب-2) سقفهای دو شیبه با شیب بین 7 تا 45 درجه
ب-1) سقف های با شیب دوطرفه
اینگونه سقفها دارای شیب در دو طرف میباشد. شیب این سقفهای نیز بین 7 تا 27 درجه متغیر خواهد بود.

شکل 43 ضریب ترکیبی CgCp برای سقف سوله با شیب بیشتر از 7 درجه
ب-2) سقف با شیب چهار طرفه (سقف گرده ماهی شکل)
اینگونه سقفها دارای شیب در هر چهار جهت به سمت دیوارهای اطراف میباشد. شیب این سقفهای نیز بین 7 تا 27 درجه متغیر خواهد بود. تقسیمبندی سطوح اینگونه سقفها نیز مطابق شکل زیر بوده و برای محاسبه ضریب CgCp نیز بایستی پس از محاسبه مساحت هر قسمت طبق نمودار مطرح شده در این قسمت عمل نمود.

شکل 44 سقف گرده ماهی و تقسیمبندی پلان سقف
نمودار مربوط به سقف گرده ماهی نیز بهصورت زیر میباشد:

شکل 45 نمودار ضریب ترکیبی CgCp برای سقفهای گرده ماهی
پ) سقفهای دندانهای
مشابه حالات قبلی، در اینگونه سقفها نیز بایستی پس از محاسبه مساحت هر قسمت که در شکل زیر تقسیمبندی آن نمایش داده شده است، بر اساس نمودار مطرح شده در این بخش ضریب CgCp محاسبه میگردد.
نمودار این بخش نیز در دو محدودهی مجزا برای شیب دندانههای سقف ارائه شده است.

شکل 46 نمودار ضریب ترکیبی CgCp برای سقفهای دندانهای
ت) سقف های شیبدار یکطرفه
در اینگونه سقفها نیز بایستی پس از محاسبه مساحت هر قسمت که در شکل زیر تقسیمبندی آن نمایش داده شده است، بر اساس نمودار مطرح شده در این بخش ضریب CgCp محاسبه میگردد.

شکل 47 ضرایب ترکیبی فشار و مکش خارجی CgCp برای طراحی پوشش ها و اجزا بام های شیبدار یکطرفه
برای زاویه شیبهای کمتر از 3 درجه، از نمودار شکل (40) استفاده میشود.
ث) بام های دندانه ای یکطرفه
در اینگونه سقفها نیز بایستی پس از محاسبه مساحت هر قسمت که در شکل زیر تقسیمبندی آن نمایش داده شده است، بر اساس نمودار مطرح شده در این بخش ضریب CgCp محاسبه میگردد.

شکل 48 ضرایب ترکیبی فشار و مکش خارجی CgCp برای طراحی پوشش ها و اجزا بام های دندانه ای یکطرفه
ضریب CgCp در گوشه های پوشش، برای دهانه تیپ A با بقیه دهانه ها تفاوت دارد.
برای زاویه شیب های کمتر از10 درجه، از نمودار شکل (40) استفاده میشود.
6.6. ضرایب اثر تندباد و فشار برای اجزای پوشش بام و دیوارها و نمای ساختمان های با بام پله ای
در اینگونه ساختمان ها با توجه به شکل (47) اگر
0.3H<h1 و h1>3m
0.25w<w1,w2,w3<0.75w
باشد. ضریب ترکیبی CgCp برای سطوح بام بالا و پایین از شکل (40) استفاده خواهد شد. تنها در نواری به عرض b روی بام پایینتر، مقادیر فشار مثبت با استفاده از ضریب CgCp مربوط به دیوارها در شکل (36) محاسبه میشود.
b=1.5h1<30m
برای محاسبه فشار و مکش روی کلیه دیوارها ضریب ترکیبی CgCp تعریف شده در شکل (36) به کار میرود.

شکل 49 نسبت ابعادی ساختمان های با بام پله ای تخت
7.6. ضریب اثر بازشو Cpi
اعمال نیروی باد به ساختمان بر روی هوای داخل ساختمان نیز اثر میگذارد. مقدار این تأثیرگذاری متناسب با میزان بازشوی موجود در ساختمان میباشد. ورود یا خروج هوا از بازشوهای ساختمان باعث اعمال نیرو (فشار یا مکش) به سطوح داخلی ساختمان میشود. مقدار این فشار یا مکش، به بزرگی مساحت بازشو نسبت بهکل مساحت جانبی داخل ساختمان بستگی دارد.
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان بهمنظور در نظر گرفتن این موضوع ساختمانها را بر اساس درصد بازشو به سه گروه مختلف ساختمانهای بسته، نیمه بسته و باز تقسیمبندی نموده است. لذا ضرایب فشار داخلی برای هر کدام از این نوع ساختمانها با توجه به شرایط ذکرشده متفاوت خواهد بود.
گروه ساختمانهای بسته:
ساختمانهایی که فاقد بازشوهای بزرگ و یا قابلتوجه میباشند و حداکثر 0.1 درصد بازشو دارند. ضریب فشار داخلی برای این نوع ساختمانها بهصورت مکش و برابر با 0.15-= Cp میباشد.
گروه ساختمانهای نیمه بسته:
ساختمانهایی که دارای بازشوهای بزرگ هستند اما در صورت بروز طوفان و یا باد شدید (با درنظر گرفتن پیشبینیهای لازم در خصوص درب و پنجره مقاوم برای ساختمان) میتوان از بسته بودن این ساختمانها اطمینان حاصل کرد.
ضریب فشار داخلی برای این گروه از ساختمانها بین 0.3 تا 0.45-= Cp میباشد.
گروه ساختمانهای باز:
ساختمانهایی که دارای بازشوهای بزرگ هستند و از طریق این بازشوها بادهای جهشی به فضای داخلی انتقال مییابند.
بهعنوان نمونه میتوان به ساختمانهای پناهگاهی با یک ضلع باز و یا ساختمانهای صنعتی مانند سولهها که دارای دربهای بزرگ برای حملونقل لوازم و کالاها میباشند اشاره کرد.
در این گروه از ساختمانهای ضریب فشار داخلی در محدوده 0.7 تا 0.7-= Cp میباشد.

شکل 50 ضریب اثر بازشو
8.6. ضریب همراستایی باد C_d
ضریب هم راستایی باد بهمنظور در نظر گرفتن احتمال هم راستایی جهت باد، ساختمان و ضریب فشار مربوط در همان جهت پیش بینی شده است و به سه دسته از ساختمان ها تقسیم بندی می شود:
دودکش ها، منابع و ساختمان های مشابه با مقطع مربع 0.9= Cd، با مقطع دایره یا هشت ضلعی 0.95= Cd
پایه های انتقال نیرو (برج های خرپایی) با مقطع مثلث، مربع و مستطیل 0.85= Cd، با سایر مقاطع 0.95= Cd
در ساختمان ها بهجز موارد 1 و 2، 0.85= Cd
7. کنترل لغزش و واژگونی سازه تحت بار باد
با توجه به بند 6-10-14 لغزش و واژگونی سازه در مقابل بار ناشی از باد کنترل شود.
مقاومت کل سازه در مقابل لغزش روی زمین باید بهوسیله اصطکاک شالوده ها بر روی زمین، مقاومت ایجاد شده توسط خاک مقابل شالوده یا مهارهای جانبی دیگر که به همین دلیل تعبیه شده تأمین میگردد. ضریب اطمینان در برابر لغزش تحت بار باد (بدون اعمال ضریب بار) نباید کمتر از 1/5 در نظر گرفته شود.
در طراحی سازه ها برای باد، سازه باید از نظر واژگونی پایدار باشد. لنگر واژگونی مؤثر بر سازه باید نسبت به محور واقع بر فصل مشترک وجه انتهایی شالوده با صفحه زیر آن، در سمت پشت به باد تعیین گردد. ضریب اطمینان واژگونی سازه تحت بار باد (بدون اعمال ضریب بار) نباید کمتر از 1/75 اختیار شود.
نتیجهگیری
در یک نتیجه گیری کلی و مختصر میتوان بیان کرد که شکل و ارتفاع سازه و همچنین منطقه احداث سازه از لحاظ سرعت باد، دو عامل بسیار مهم در میزان تأثیرگذاری بار باد بر روی سازه است. بنابراین به این دو پارامتر در طراحی و ساخت سازه اهمیت ویژهای قائل شد.
در مورد ساختمان هایی معمولی که در شهرها ساخته می شوند، به دلیل نزدیکی ساختمان های مجاور تاثیر باد بر این ساختمان ها بسیار کم بوده که معمولا در بارگذاری در اینگونه ساختمان ها نادیده گرفته میشود. ولی ساختمان های بلندمرتبه که در محیط باز احداث می شوند یا سازه های صنعتی اثر بار باد قابل توجه خواهد بود.
منابع
مسیر یادگیری برای حرفه ای شدن
- 7
- 8
- 9
- بار باد؛ نحوه محاسبه بار باد در ساختمان مطابق آخرین ضوابط مبحث ششم
- 11
- 12
- 13
مطلبی میخواهید که نیست ؟ از ما بپرسید تا برایتان محتوا رایگان تولید کنیم!
- ارسال سوال برای تولید محتوا
با سلام
در یک پروژه تحقیقاتی بارهای مرده و برف و زلزله بر اساس آیین نامه ایران محاسبه شده است ولی بار باد بر اساس آیین نامه ASCE7-22 در آیین نامه ایران سرعت باد به صورت متوسط ساعتی است اما در آیین نامه آمریکا سرعت باد به صورت تند باد ۳ ثانیه است. سوال اولم اینه که برای تبدیل سرعت متوسط ساعتی مبحث ششم به تند باد سه ثانیه آمریکا چه ضریبی لازم است و سوال دوم اینکه ضرایب بار در ترکیبات بار از آیین نامه ایران خواهد بود یا امریکا؟
متشکر
پاسخ دهید
درود بر شما یه سوال داشتم در مورد ترکیب بار هایی که برای بار باد در آیین نامه آمده است که با ضریب ۱٫۶ هست ولی توی مبحث ۹ در بند ۹-۷-۳-۱-۳ میگه در این ترکیبات فرض شده بار باد سطح بهره برداری محاسبه شده و اگر بر اساس بارهای سطح مقاومت بار باد محاسبه شده باشه بجای ضریب ۱٫۶ از ضریب ۱ در ترکیبات بار باید استفاده بشه.
سوال من اینه که آیا این بار بادی که در این مقاله بررسی و توضیح و محاسبه شده بار باد سطح مقاومت هست و ضریب ترکیب بار به این صورت خواهد بود؟
۱٫۲D+L+W+0.5(Lr or S or R)
۰٫۹D+W
پاسخ دهید
سلام، وقت بخیر
محاسبه بارهای مختلف مانند بار مرده، زنده، باد و … ارتباطی با ترکیبات بار ندارند.
نیروی باد محاسبه میشود و براساس اینکه سطح مقاومت یا سطح بهرهبرداری مدنظر است، نیروی باد در ترکیببار موردنظر بهکار میرود.
پاسخ دهید
درود مهندس
اینجانب تکنسین طراحی ونصب دربهای اتوماتیک شیشه ای هستم
به موردی برخورد کردم که باد باتوجه به وردی ساختمان اداری روبه باد اکثرا باد به مکانیزم درب اسیب میرسونه
برای جلوگیری از فشار مستقیم باد به نظرم بایستی یه سازه شیشه ای
تونل مانند به فاصله دومتری نصب کرد و انهم دوبرابر عرض درب تا ورود خروج از چپ و راست این تونل انجام شود تا به درب اتومات نزدیک شد و داخل ساختمان اداری شد ممنون میشم دراین مورد به اینجانب کمک کنین.با تشکر
پاسخ دهید
سلام وقت بخیر
در مورد اعمال بار باد به سازه های استوانه ای و . . . که در مبحث ششم سال ۹۸ آمده مطلب یا داکیومنتی برای مطالعه هست معرفی کنین
ممنون
پاسخ دهید
سلام، وقت بخیر
برای درک کامل محاسبه بار باد وارد بر سازههای غیرمتعارف مثل استوانهای، میتوانید به توضیحات آییننامه ASCE7-22 فصل ۲۹ مراجعه کنید. همچنین از شکلها و توضیحات خوب فایل زیر نیز میتوانید بهره بگیرید.
https://www.iitk.ac.in/nicee/IITK-GSDMA/W02.pdf
متاسفانه مرجع مناسبی فعلاً برای محاسبه بار باد سازههای استوانهای وجود ندارد. در آپدیتهای بعدی مقاله این مسئله مدنظر خواهد بود.
پاسخ دهید
الف) در ساختمانهای مستطیل شکل با بام تخت که ارتفاع آنها بیشتر از ۲۰ متر یا ارتفاع ساختمان بزرگتر از کوچکترین بعد پلان باشد (بلند مرتبه):
حال اگر سقف شیروانی بود مثل سوله و ارتفاع بیش از ۲۰ متر بارگذاری بام چگ.نه خ.اهد بود
پاسخ دهید
سلام وقتتون بخیر بسیار کامل و ساده ممنون
پاسخ دهید
سلام مهندس روحانی عزیز
🙏🌺
پاسخ دهید
سلام و وقت بخیر
در مورد نحوه محاسبه بار باد بر دیوارهای محوطه طبق پیوست مبحث ششم بند پ-۶-۴-۷ مطلبی گفته نشده
و اینکه در محاسبه این نیرو، ضریب اهمیت وارد نمیشود و …
لطفا این موضوع را به مطالب بالا اضافه کنید.
پاسخ دهید
انشالله در آینده این موضوع به مقاله اضافه می شود. ولی به صورت کلی در پیوست ۶-۷-۴ که اشاره کردید رابطه بار باد گفته شده که کافی است پارامترهای آن فقط محاسبه شود.
پاسخ دهید
با سلام خسته نباشید خدمت شما و همکاران گرامی
لطفا بفرمایید نیروی باد با دوره بازگشت ۱۰ ساله را چگونه حساب کنیم؟
ممنون
پاسخ دهید
ممنون از آموزش بی نظیرتون. عالی بود.
ممنون میشم در مورد ترکیببارها و نحوه ایجاد و اعمال اونها در نرمافزار ایتبز هم توضیح بفرمایید تا مطلب تکمیل بشه
پاسخ دهید
تشکر از همراهی شما مهندس عزیز
بله حتما به بخش آموزش منتقل میکنم
پاسخ دهید
ببخشید ترکیببارهای طراحی باد و نحوه ساختن هر لود کیس رو میشه بگید؟ من خیلی لازمش دارم
پاسخ دهید
سلام
مبحث ششم بند ۶_۲_۳_۳
ترکیب بارها گفته ترکیب بارهای باد رو هم شامل میشه.w بار باد است.
۸تا ترکیب بار گفته.
مثلا: وقتی۴تا بار باد داریم بر فرضwx1 wx2 wy1 wy2
ترکیب بار ۳ که شامل بار باد است را یکبار با wx1 تعریف میکنیم یکبار باwx2 و….
در نتیجه ترکیب بار باد شماره ۳ ما چهارحالت داره.
برای تعریف بار باد از منوی load pattern تعریف میشود مثل سایر بارها
برای اعمال بار باد بصورت خطی از منوی assign frame distributed وارد میشود.
پاسخ دهید
با سلام
ضمن تشکر از مطالب ارزنده و توضیحات کاملتون، در خصوص کنترل تغییر شکل نسبی جانبی ، مطلبی اراپه نشده است در این خصوص با توجه به ضریب بسیار کم در بند ۶-۱۰-۱۵ (یک چهارصدم ارتفاع) آیا نقطه نظری در طراحی و کنترل سوله ها دارید؟
پاسخ دهید
در مبحث ششم ویرایش ۹۸ مبحث کنترل تغییرمکان جانبی نسبی تحت بار باد سطح بهره برداری اضافه شده است. در بند ۶-۱۰-۱۵ اشاره شده که حداکثر تغییرمکان جانبی نسبی باید به ۰٫۰۰۲۵ ارتفاع هر طبقه محدود شود.
کنترل تغییر مکان نسبی تحت ترکیب بار کنترل شود و همچنین Wser را ۸۰ درصد بار باد مبنا در نظر می گیریم یعنی باید با همان روابط بار باد محاسبه شود و فشار بار باد منطقه ۸۰ درصدش در روابط آورده شود سپس تغییرمکان را با این مقدار که گفته شده کنترل کنیم.
پاسخ دهید
البته سرعت مبنای باد باید ۸۰ درصد در نظر گرفته بشه که با توجه به رابطه ۶-۱۰-۲ فشار مبنای باد در حالت بهره برداری به ۶۴ درصد فشار مبنای باد در حالت طرح کاهش پیدا میکنه. این یعنی برای کنترل حداکثر تغییر مکان جانبی سازه تحت تاثیر باد، میشه ۶۴ درصد بار باد محاسباتی رو در نظر گرفت.
پاسخ دهید
در مبحث ششم آمده است که میتوانیم برای محاسبه باد سرویس از ۸۰ درصد سرعت مبنای باد منطقه استفاده کنیم. یعنی فشاری مبنای باد میشود ۰٫۶۴ و باید این عدد را لحاظ کنیم
پاسخ دهید