صفحه اصلی  »  طراحی سازه های ساختمانی و صنعتی  »  نحوه کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ایتبس و به صورت دستی

نحوه کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ایتبس و به صورت دستی

همان‌طور که می‌دانید در کنار کنترل‌هایی مانند کنترل دریفت، کنترل ضریب نامعینی و … یک کنترل مهم دیگر به نام کنترل تیر ضعیف و ستون قوی وجود دارد اما فلسفه ضابطه تیر ضعیف ستون قوی چیست؟ نحوه کنترل دستی تیر ضعیف و ستون قوی به چه صورتی است؟

در این مقاله جامع قصد داریم به بررسی قاعده تیر ضعیف ستون قوی بپردازیم و نحوه کنترل آن در ETABS را بیان کنیم.

⌛ آخرین به روز رسانی: 24 اسفند 1401

📕 تغییرات به روز رسانی: آپدیت بر اساس مبحث دهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1401

 

در این مقاله چه می آموزیم؟

1.علائم و تعاریف

در این بخش علائم اختصاری و تعاریف اصطلاحات استفاده شده در این مقاله را با هم بررسی و تعریف می‌کنیم.

 

علامت تعریف واحد
Ry تنش تسلیم مورد انتظار به تنش تسلیم مشخصه
Ag سطح مقطع مترمربع
Mr مقاومت خمشی موردنیاز کیلونیوتن بر متر
Mp لنگر پلاستیک مقطع در محل تشکیل مفصل پلاستیک کیلونیوتن بر متر
Fy تنش تسلیم فولاد کیلوگرم بر سانتی متر مربع

2. شکل‌ پذیری سازه‌ ها بر اثر شکست ترد و نرم

شکل‌ پذیری به‌ عنوان یک خاصیت ذاتیِ اعضای سازه، نقش تعیین‌ کننده در رفتار مصالح دارد؛ یکی از مزیت‌های وجود شکل پذیری در المان‌ های سازه‌ای این است که المان پیش از خرابی کامل، با نمایش گذاشتن نشانه‌هایی مانند ایجاد تغییرشکل‌های بزرگ در آن‌ها، ساکنین را از فرو ریزش آگاه سازند.

همان‌طور که در شکل زیر پیداست سازه‌ها در زمان زلزله باید یک رفتار شکل‌ پذیر از خود نشان دهند، شکل‌ پذیری به این معنی است که ساختمان  باید در حین زلزله، دچار گسیختگیِ ترد (brittle failure) نشود، المان‌ها باید به نحوی انتخاب شوند که در آن تغییر شکل‌های گسترده و آسیب‌های احتمالی پیش‌بینی‌ شده باشد.

 

شکل پذیری سازه یکی از مفاهیم تیر ضعیف ستون قوی است

شکل 1 تغییر شکل و شکست با توجه به میزان شکل‌پذیری

1.2. شکل‌پذیری در سازه‌ های بتنی و فولادی

در سازه‌ های فولادی یکی از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌پذیری فولاد، درصد کربن موجود در آن است. که این درصد کربن برای فولاد ساختمانی و مکانیکی متفاوت است. همچنین در سازه‌های بتنی عواملی مانند مقاومت فشاری بتن، مساحت فولاد کششی، مساحت فولاد فشاری و… تأثیرگذار می‌باشد.

برای مطالعه بیشتر در مورد شکل‌پذیری سازه‌ها به مقاله ” بررسی شکل‌پذیری سازه‌های بتنی و فولادی” مراجعه کنید.

3. مکانیزم سازه چیست؟

این لغت واژه‌ای فرانسوی است که ساده‌ترین و در عین‌ حال، کاربردی‌ ترین معادل فارسی آن به‌خصوص در زمینه علوم مهندسی، «طرز کار یا توصیف عملکرد یک دستگاه یا سیستم» می‌باشد. به‌طور مثال اگر بخواهیم مکانیزم «برف‌پاک‌کن» یک خودرو را تشریح کنیم، می‌توانیم بگوییم؛ برف‌پاک‌کن خودرو، قطاعی با زاویه‌ی مشخص از دایره را با یک سرعت ثابت و در زمان مشخصی طی کرده و سپس به موقعیت اولیه خود بازمی‌گردد و در صورت نیاز این عمل تکرار می‌شود.

برای توضیح این مفهوم در سازه، یک تیر بتنی را مورد بررسی قرار می‌دهیم. مفاصل پلاستیک در یک عضو، دائماً نیروهای بزرگ‌تر از ظرفیت پلاستیک خودِ مقطع را به مقاطع دیگری از همان عضو انتقال می‌دهند تا زمانی که سومین مفصل پلاستیک نیز در عضو تشکیل شود. در این شرایط، به دلیل تشکیل سومین مفصل پلاستیک و معین شدن سازه، مکانیزم (عملکرد) رفتاری عضو به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که با افزایش اندکِ نیرو، شاهد جابجایی‌های بزرگ و ناپایداری در آن خواهیم بود. در مهندسی عمران به این حالت از عضو که عملکرد اولیه آن دچار تغییر جدی می‌شود، اصطلاحاً مکانیزم شدن عضو اطلاق می‌شود.

1.3. مفصل پلاستیک در سازه بتنی

در اعضای خمشی بتن‌آرمه، زمانی که لنگر خمشی در یک نقطه از تیر به حد ظرفیت خمشی مقطع می‌رسد، تسلیم میلگردهای خمشی مقطع اتفاق می‌افتد. از این زمان به بعد این نقاط، مانند یک مفصل با خصوصیات توضیح داده‌شده عمل کرده و در ازای دوران بیشتر، لنگرهایی مضاعف بر ظرفیت اولیه‌ی خود انتقال می‌دهد.

2.3. مفصل پلاستیک در اتصالات فولادی

در طراحی سازه‌های فولادی که در واقع هیچ آرماتوری در مقاطع وجود نداشته و جنس مصالح تشکیل‌دهنده‌ی مقاطع معمولاً فولاد ساختمانی بوده و تمامی مقطع از خاصیت همگنی از نظر مصالح تشکیل‌دهنده برخوردار است، روش‌های عملی برای دستیابی به فرضیات طراحی مبنی بر تشکیل مفاصل پلاستیک در اعضاء در مقایسه با سازه‌های بتن‌آرمه اندکی متفاوت است؛ به این معنا که تحقق توصیه‌های آئین‌نامه‌ای مبنی بر اطمینان از تشکیل مفاصل پلاستیک در نواحی نزدیک تکیه‌گاه در مبحث نهم و مبحث دهم به روش‌های متفاوتی حاصل می‌شود.

3.3. انواع حالات مکانیزم شدن سازه‌ها

با توجه به شکل زیر سه حالت مختلف برای شکست یا به‌اصطلاح مکانیزم سازه وجود دارد:

  • شکست طبقه به دلیل تشکیل مفصل پلاستیک در ستون
  • تشکیل مفصل پلاستیک هم‌زمان در تیر و ستون
  • تشکیل مفصل پلاستیک در تیرها

 

حالات مختلف مکانیزم سازه

شکل 2 حالات مختلف مکانیزم سازه

 

در شکل‌های زیر، تصاویر هر یک از حالات مذکور در زلزله‌های گذشته مشاهده می‌شوند.

 

مفصل پلاستیک در ستون

مفصل پلاستیک در ستون

شکل 3 تشکیل مفصل پلاستیک در ستون

 

شکل گیری مفصل پلاستیک در تیر

شکل 4 تشکیل مفصل پلاستیک در تیر

برای مطالعه بیشتر در مورد مفصل پلاستیک می‌توانید به مقاله ” مفصل پلاستیک چیست؟” مراجعه کنید.

4. ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در آیین‌نامه‌ها

برای درک بهتر مفهوم تیر ضعیف و ستون قوی ابتدا فیلم زیر را ببینید که در آن ستون‌ها ضعیف‌تر از  تیرها می‌باشند.

 

 

برای افزایش شکل‌پذیری سازه‌ها، باید از شکست ترد اعضا جلوگیری شده و افزایش ظرفیت هم طبق آیین‌نامه‌های داخلی و بین‌المللی صورت می‌گیرد که در این حالت ظرفیت ستون باید بیشتر از تیر باشد. همان‌طور که در فیلم مشاهده کردید اگر ستون ضعیف‌تر از تیرها باشد کل سازه دچار مکانیزم شده و منهدم می‌گردد؛ اما اگر تیر ضعیف‌تر از ستون باشد ممکن است یک سقف یا چندین کف دچار مشکل شده اما کل سازه همچنان سالم باشد. با توجه به هدف طراحی سازه‌ها در زمان زلزله، ما انتظار داریم سازه دچار آسیب شود اما فرونریزد که این مهم در رعایت بند تیر ضعیف ستون قوی حاصل خواهد شد. هدف از این بند این است که شکست، اول در تیر اتفاق بیفتد چون در این حالت سازه همچنان پایداری خود را حفظ می‌کند. زیرا در این صورت ممکن است یک یا چندطبقه دچار آسیب شود اما خسارت وارده در مجموع کمتر از حالتی است که کل سازه به‌ یک‌باره فرو بریزد.

این موضوع طبق بندهایی که در بخش‌های بعد بررسی می‌شوند در مقررات ملی ساختمان مبحث 9، 10 و همچنین ACI318 آمده است.

1.4. ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در مبحث 9 مقررات ملی

با توجه به تمام نکات بیان‌شده تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که مقاومت ستون‌ها باید بیشتر از تیرها باشد اما سؤال اصلی این است که حداقل مقدار این مقاومت باید چقدر باشد؟ طبق بند 9-23-4-2-4 مبحث نهم ویرایش چهارم مجموع لنگرهای مقاوم خمشی ستون‌ها باید بیشتر از 20 درصد مجموع لنگرهای مقاوم خمشی تیرها باشد.

منظور از مجموع لنگرهای خمشی، میزان ظرفیت خمشی تیر و ستون در دو طرف اتصال می‌باشد که برای ستون‌های بالا و پایین، و برای تیرها راست و چپ اتصال است.

 

ضابطه فلسفه تیر ضعیف ستون قوی

 

طبق بند 9-20-6-4 از مبحث نهم ویرایش پنجم، اگر تعداد ستون‌های موجود در یک طبقه و در یک قاب بیشتر از 4 عدد باشد، برای یک ستون از این چهارستون استثنا وجود دارد؛ یعنی یک ستون از این چهارستون می‌تواند رابطه (9-20-10) را ارضا نکند.

همچنین برای ستون‌های قاب‌های یک و دوطبقه و نیز ستون‌های طبقه آخر در قاب‌های چند استثنا وجود دارد و مجاز هستند بند بالا را رعایت نکنند.

این موضوع دربند 9-20-6-4 از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش 99  آورده شده است که ضابطه آن همچنان مانند بند بالا است با این تفاوت که بند 9-20-6-4-3 به آن اضافه‌شده است. طبق این بند، اگر ستونی شرایط بالا را تأمین نکند باید از تأثیر آن در افزایش ‌سختی جانبی و مقاومت سازه در مقابل بار جانبی ناشی از زلزله صرف‌نظر شود.

 

کنترل ضوابط تیر ضعیف ستون قوی سازه فولادی

 

2.4 ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در مبحث 10مقررات ملی

بحث تیر ضعیف و ستون قوی در مبحث دهم مقررات ملی هم برای سازه‌های فولادی وجود دارد، با این تفاوت که حد مجاز نسبت لنگرهای خمشی ستون های متصل به اتصال به لنگرهای خمشی تیرها، از 1.2 در سازه‌های بتنی به 1 در سازه‌های فولادی کاهش‌یافته است. که دلیل این کاهش نیز شرایط اجرا سازه‌های فولادی و کنترل بیشتر روی محل تشکیل مفصل پلاستیک بر روی تیرها می‌باشد.

 

ضوابط تیر ضعیف ستون قوی

ضوابط تیر ضعیف ستون قوی مطابق مبحث 10 جدید

 

تفسیر بند 10-3-3-3-6: مجموع مقاومت خمشی ستون­های بالا و پایین گره اتصال، باید از مجموع مقاومت خمشی تیرهای سمت راست و چپ  ناحیه اتصال بیشتر باشد. همچنین کنترل تیر ضعیف-ستون قوی باید برای دو جهت (محور قوی و محور ضعیف ستون) اعمال شود.

❓در صورتی که در گره موردنظر ستون در محل تقاطع دو قاب خمشی قرار گرفته باشد، چه باید کرد؟

 

ضابطه تیر ضعیف ستون قوی

 

❓در چه جاهایی نیاز به کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی نیست؟

 

در چه جاهایی نیاز به کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی نیست

3.4. ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ACI318

در ACI نیز این موضوع مطرح‌شده است که حد مجاز این مقاومت (نسبت لنگرهای خمشی ستون های متصل به اتصال به لنگرهای خمشی تیرها) برابر با 6/5 می‌باشد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید 6/5 یا همان 1.2 عیناً در مبحث 9 آورده شده است و هیچ تفاوتی با مبحث 9 نداشته لذا می‌توان در Etabs از آیین‌نامه ACI به‌سادگی برای کنترل تئوری تیر ضعیف ستون قوی استفاده نمود.

 

ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ACI318

 

حال که  با این مفهوم به‌ خوبی آشنا شدیم به بررسی یک مثال عددی می‌پردازیم.

5. کنترل دستی ضابطه تیر ضعیف ستون قوی

حال قصد داریم این ضابطه را برای یک سازه فولادی به‌صورت دستی کنترل کنیم، در ابتدا روابط موردنیاز را دوره خواهیم کرد، سپس نیروها را از را نرم‌افزار ETABS برداشت خواهیم کرد تا برقرار بودن یا نبودن تئوری تیر ضعیف ستون قوی را بررسی کنیم.

همان‌طور که در شکل زیر پیداست، رابطه 10-3-3-3-2 از مبحث دهم مقرارت ملی ساختمان ویرایش 1401 برای هر گره باید برقرار باشد.

 

اتصال تیر به ستون

شکل 5 اتصال تیر و ستون

 

طبق بند 10-3-3-3-6 از مبحث دهم ویرایش 1401، داریم:

ضوابط و فرمول ستون قوی تیر ضعیف

 

 

 

نمودار پیکره آزاد تیرهای باربر جانبی

شکل 6 نمودار پیکره آزاد تیرهای باربر جانبی

 

طبق مبحث 10 همان‌طور که در بالا آورده شد مجموع لنگرهای خمشی ستون را طبق رابطه زیر محاسبه می‌کنیم.

 

کنترل دستی تیر ضعیف ستون قوی

 

 

همین‌طور برای تیرها مجموع لنگرهای خمشی را طبق رابطه زیر محاسبه می‌کنیم.

 

کنترل دستی تیر ضعیف ستون قوی

 

در روابط فوق:

Zc= اساس مقطع پلاستیک ستون

Ag= سطح مقطع ستون

Fy= تنش تسلیم فولاد ستون

Puc= مقاومت فشاری موردنیاز ستون حاصل از ترکیبات بار زلزله تشدید یافته

Mpb= لنگر خمشی پلاستیک تیر در محل تشکیل مفصل پلاستیک

Ryb= نسبت تنش تسلیم مورد انتظار به حداقل تنش تسلیم تعیین‌شده مصالح تیر مطابق مقادیر جدول 10-3-2-1

Cpr= مطابق تعریف بند 10-3-5-4

 

ضوابط آیین نامه کنترل تیر ضعیف ستون قوی

کنترل دستی تیر ضعیف ستون قوی

فرض: تیرورق با ارتفاع 40 سانتی متر

 

 

چون تیر ورق استفاده کردیم

 

ضابطه تیر قوی ستون ضعیف در تیر ورق

 

 

 

 

 

طبق شکل بالا داریم:

 

نحوه کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

 

طبق قسمت سمت چپ گره و شکل زیر خواهیم داشت:

معادله تیر ضعیف ستون قوی

 

کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

 

 

 

و در نهایت مجموع لنگرهای تیر طبق رابطه زیر به دست می‌آید:

 

کنترل دستی تیر ضعیف ستون قوی

 

 

همچنین برای به دست آوردن مجموع لنگرهای ستون طبق زیر عمل می‌کنیم:

 

کنترل تیر ضعیف ستون قوی به صورت دستی

 

 

 

 

 

 

نکته: همانطور که گفته شد، برای محاسبه مجموع لنگرهای تیر و ستون‌ها باید از بارهای ثقلی که در ترکیب بارهای زلزله حضور دارند استفاده شود؛ به عنوان مثال، برای سازه‌های فولادی ترکیب بارهای طراحی مطابق با مبحث ششم مقررات ملی به صورت زیر می‌باشند:

 

ضابطه تیر ضعیف ستون قوی

 

ترکیب بارهای شماره 5 و 7 ترکیب بارهای لرزه‌ای می‌باشند؛ از این‌رو، ضرایب بارهای ثقلی یکی از این دو ترکیب بار باید مورد استفاده قرار گیرد، با توجه به اینکه در ترکیب بار شماره 5، بار مرده هم حضور دارد، این ترکیب بار برای کنترل ضوابط تیرضعیف و ستون قوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضریب بارهای مرده با توجه به توضیحات فوق 1.2 و برای بارهای زنده 1 خواهد بود.

حال بارهای مرده و زنده را طبق ایتبس از مسیر زیر برداشت می‌کنیم:

 

Display → Force/Stress Diagrams → Frame/Pier/spandrel/link Forces

 

کنترل تیر ضعیف و ستون قوی در ایتبس

شکل 7 برداشت بارهای مرده و زنده

 

روی تیر موردنظر راست کلیک می‌کنیم و طبق زیر مشخصات ابعاد ستون، بار مرده، زنده و پارتیشن را برداشت می‌کنیم

 

کنترل دستی تیر ضعیف ستون قوی

شکل 8 مشخصات ابعاد ستون و بار مرده و زنده و پارتیشن

 

جزییات ابعاد و بارهای تیر مورد نظر

شکل 9 جزییات ابعاد و بارهای تیر مورد نظر

 

طول واقعی تیر:

4.9-2×0.135=4.63m

بار مرده:

DL=2637 kgf/m

 

بار زنده:

LL=578 kgf/m

 

بار  پارتیشن:

Lpartition = 289 kgf/m

 

ترکیب بار:

Wu=1.2 * 2637 +578+289 =4031 kgf/m

 

تیر مورد استفاده تیرورق به ارتفاع 40 سانتی‌متر:

Sh=40+10=50cm

Ln = 4.63 – 2 *0.5 =3.63 m

 

حال برای محاسبه Mpr به شکل زیر عمل می‌کنیم:

Design → Steel Frame Design → Display Design Info…

 

محوه کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی به صورت دستی

 

 

روی تیر مورد نظر راست کلیک می‌کنیم و گزینه Details را انتخاب می‌کنیم

 

جزئیات تیر و ستون فولادی در ایتبس

 

کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

 

 

در این گره تنها یک تیر وجود داشت که لنگر نهایی طبق زیر به دست می‌آید:

 

کنترل ستون قوی تیر ضعیف

 

 

حال برای به دست آوردن صورت کسر در رابطه 10-3-9-1 لنگرهای مجموع ستون را محاسبه می‌کنیم، ابتدا برای ستون بالا:

 

Display → Force/Stress Diagrams → Frame/Pier/spandrel/link Forces

 

جزئیات بارگذاری ستون

شکل 10 جزییات بارگذاری ستون

 

 

نیروی وارد بر سازه فولادی

 

 

همین کار را یک برای طبقه ستون پایین نیز انجام می‌دهیم:

کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

 

طبق مسیر زیر مجدداً Z را به دست می‌آوریم:

Design → Steel Frame Design → Display Design Info…

 

روی تیر موردنظر راست کلیک می‌کنیم و گزینه Details را انتخاب می‌کنیم

 

جزئیات کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

ضابطه تیر ضعیف ستون قوی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پس درنتیجه ظرفیت ستون بیشتر از تیر بوده و ضابطه تیرضعیف ستون قوی در این نقطه برقرار می‌باشد.

❓ در کدام‌یک از سیستم‌های سازه باید این ضابطه چک شود؟

در آیین‌نامه الزام این بند مربوط به سیستم قاب خمشی ویژه هست و الزامی برای رعایت این بند برای سیستم قاب خمشی متوسط وجود ندارد اما توصیه می‌شود این ضابطه برای سیستم قاب خمشی متوسط نیز کنترل شود تا در صورت مشاهده اختلاف زیاد در مقاومت خمشی تیرها و ستون‌ها تدابیر اصلاحی در صورت صلاحدید طراح اتخاذ گردد.

تفاوت سیستم قاب خمشی متوسط و ویژه در این است که در قاب خمشی متوسط سازه می‌تواند تغییرشکل‌های فرا ارتجاعی محدودی را تحمل کند. به عبارت دیگر، در طراحی این قاب‌ها سعی بر آن است که در یک یا دو انتهای تیر، و خارج از محدوده‌ی اتصال مفصل پلاستیک تشکیل شود؛ اما قاب خمشی ویژه توانایی تحمل تغییر شکل‌های فرا ارتجاعی قابل‌ملاحظه‌ای را دارد، از این رو لازم است از مشکلاتی که عدم رعایت تئوری تیرضعیف ستون قوی ایجاد می‌نماید (ایجاد مفصل پلاستیک در ستون و مکانیزم شدن سازه)، جلوگیری شود.

6. کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ایتبس

حال قصد داریم این کنترل را برای یک سازه بتنی انجام دهیم.

گام اول: در ابتدا تمام المان‌ها را از منو زیر انتخاب می‌کنیم.

Select→ Select All

 

کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در ایتبس

شکل 11 انتخاب المان‌ها

 

گام دوم: سپس طبق مسیر زیر سازه را به قاب خمشی ویژه تبدیل می‌کنیم:

Design → Concrete Frame Design → View/Revise Overwrites…

نحوه کنترل تیر ضعیف ستون قوی در ایتبس

شکل 12 تبدیل سازه به قاب خمشی ویژه

 

گام سوم: بعدازاینکه سازه به‌طور کامل تحلیل و طراحی شد از مسیر زیر این کنترل را انجام می‌دهیم.

Design → Concrete Frame Design → Display Design Info…

کنترل تیر ضعیف ستون قوی

 

طبق مبحث 9 مجموع مقاومت خمشی ستون‌ها باید 1.2 برابر مجموع لنگر خمشی در تیر باشد، طبق گزینه بالا در ایتبس ( Beam/column capacity ratios * 5/6 )ترجمه این گزینه یعنی نسبت لنگر تیر به ستون از 1.2 کمتر باشد را نشان بده، به عبارتی اگر این نسبت کمتر از 1 باشد یعنی مقاومت ستون بیشتر از 1.2 برابر مقاومت تیر است.

 

کنترل تیر ضعیف ستون قوی

شکل 13 کنترل بند تیر ضعیف ستون قوی

 

گام 4: چون نرم‌افزار ایتبس با آیین‌نامه‌های بین‌المللی کار می‌کند به همین دلیل باید شرایط زیر برای کنترل این ضابطه برقرار باشد:

  1. سیستم سازه باید در شرایط قاب خمشی ویژه باشد.
  2. ستون بالای گره تیر به ستون بتنی وصل باشد.
  3. تمام تیرهای متصل به ستون، بتنی باشند.
  4. نتایج طراحی تمام تیرهای متصل به ستون موجود باشد.
  5. در ترکیب بارهای طراحی، نیروی زلزله حضور داشته باشد.

همان‌طور که در شکل پیداست برای هر گره دو عبارت وجود دارد که برای دو راستای اصلی و فرعی نشان داده‌شده است که اگر نشانگر را روی هرکدام نگه‌داریم جزئیات این کنترل را نشان می‌دهد. که سه حالت زیر محتمل است:

الف) اعداد کمتر 1 هستند و ضابطه تیر ضعیف ستون قوی به‌درستی برقرار است

  • عبارت (N/A (Not Applicable به معنی غیرقابل محاسبه می‌باشد که در این صورت یکی از شرایط 1 تا 5 بالا در این گره برقرار نیست.

پ) عبارت O/S که در این صورت یعنی ضابطه جواب نداده است و ظرفیت ستون کمتر از 1.2 برابر ظرفیت تیر است که در این حالت باید مقطع ستون و تیر را اصلاح کرد و مقاومت آنها را به گونه‌ای در نظر گرفت که رابطه‌ی مربوط به تئوری تیرضعیف ستون قوی را ارضا نمایند.

7. پرسش و پاسخ

هدف از ضابطه تیر ضعیف و ستون قوی چیست؟
هدف از این ضابطه این است که شکست اول در تیر رخ دهد چرا که در این حالت سازه پایداری خود را حفظ می کند.
تفاوت سیستم قاب خمشی متوسط و ویژه در چیست؟
سیستم قاب خمشی متوسط تغییرشکل های فرا ارتجاعی محدودی را تحمل می کند درحالی که سیستم قاب خمشی ویژه توانایی تحمل تغییرشکل های فرا ارتجاعی قابل ملاحظه ای را دارد.
انواع حالات مکانیزم شدن سازه ها کدامند؟
شکست طبقه به دلیل تشکیل مفصل پلاستیک در ستون- تشکیل مفصل پلاستیک هم‌زمان در تیر و ستون- تشکیل مفصل پلاستیک در تیرها

8. نتیجه گیری 

طبق آن چه که در متن بیان گردید، نتیجه می گیریم که اگر یک تیر دچار خرابی شود، در المان های مجاور باز توزیع نیرو رخ داده، و سازه پایداری خود را تا حدودی حفظ می کند. اما اگر یک ستون از سازه ضعف عمل کند، می تواند به فروپاشی کل سازه منجر شود. در نتیجه باید همواره ستون ها قوی تر از تیرها طراحی شوند.

منابع

  1. کتابخانه آنلاین عمران
  2. مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش سال 1399
  3. مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش سال 1401
  4. آیین‌نامه‌ی ACI ویرایش سال 2018 آمریکا
  5. راهنمای نرم‌افزار ایتبس 2017 –ETABS2017Documentation
خرید لينک هاي دانلود

با عضویت بدون وارد کردن اطلاعات رایگان دریافت کنید.

دانلود و ذخیره فقط همین آموزش ( + عضو شوید و یا وارد شوید !)

دانلود سریع و رایگان

پیش از همه باخبر شوید!

تعداد علاقه‌مندانی که تاکنون عضو خبرنامه ما شده‌اند: 37,298 نفر

تفاوت خبرنامه ایمیلی سبزسازه با سایر خبرنامه‌ها، نوآورانه و بروز بودن آن است. فقط تخفیف‌ها، جشنواره‌ها، تازه‌ترین‌های آموزشی و ... مورد علاقه شما را هر هفته به ایمیلتان ارسال می‌کنیم.

نگران نباشید، ما هم مثل شما از ایمیل‌های تبلیغاتی متنفریم و خاطر شما را نخواهیم آزرد!

تولید کنندگان آموزش
با ارسال 28اُمین دیدگاه، به بهبود این محتوا کمک کنید.
نظرات کاربران
  1. فاطمه

    با سلام. این کنترل برای ستونهای کنار دیوار برشی هم باید انجام گیرد؟؟

    پاسخ دهید

  2. مهندس علی پابخش (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    بله. معمولا در راستای متعامد این ستون به قاب خمشی متصل می باشد و باید این کنترل انجام بشود.

    پاسخ دهید

  3. حمید مرادی

    سلام جناب اقای مهندس علی پابخش
    احتمال داره ما فردا یه بحث در مورد تحلیل و طراحی های ایتیس برای سازه در حال ساختمون داشته باشیم چزور میتونم مستقیم از شما سوال کنم.

    پاسخ دهید

  4. سیامک یعقوبی

    سلام
    در کنترل نسبت تیر به ستون دو عدد در دو طرف ستون نوشته میشه. کدوم عدد در جهت قاب هستش کدوم عمود بر قاب؟

    پاسخ دهید

  5. مهندس علی پابخش (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    دو عدد گزارش شده مربوط به دو راستای major و minor می باشد و باید هر دو عدد کنترل شود. روی ستون که کلیک راست کنید در سربرگ Envelope و انتهای آن مقادیر ریشیو برای کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی را با major33 و minor22 نمایش می دهد. در این حالت اگر local Axes ستون ها را از پنجره Set Display Option فعال نمایید به راحتی متوجه می شوید هر عدد مربوط به کدام راستا است. مثلا در تصویر زیر (لینک تصویر قرار داده شده است) ستونی که مشخص شده حول محور ۳ (محور آبی رنگ) ریشیو ۰٫۰۹۳ گزارش شده است که منطقی است ریشیوی کوچکتر در این راستا باشد. چون در این راستا یک تیر به ستون متصل شده که آرماتورهای کمتری خواهد داشت و در نتیجه لنگر اسمی کمتری به ستون وارد می شود و به تبع ریشیوی آن کوچکتر خواهد بود.

    https://s28.picofile.com/file/8462201118/1.jpg

    پاسخ دهید

  6. حسین

    سلام وقت بخیر.
    چرا در سازه های فولادی نمیشه این کنترل رو توسط خود ایتبس انجام بدیم؟ حتما باید دستی انجام بشه؟ ترفند یا افزونه ای برای انجام این کار وجود نداره؟

    پاسخ دهید

  7. مهندس علی پابخش (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    می توانید در نرم افزار ایتبس این کنترل را انجام بدهید اما با تقریب همراه است. نرم افزار لنگر خمشی ستون را مشابه مبحث دهم محاسبه می کند اما در محاسبه لنگر خمشی تیر با تقریب همراه می باشد که اگر بخواهید این ضابطه را به صورت دقیق انجام بدهید باید به صورت دستی کنترل کنید، یا اینکه در نرم افزار Ratio را فرضا به مقدار ۰٫۸ یا ۰٫۸۵ (به جای ۱) محدود کنید تا این ضعف را پوشش بدهید. همچنین نرم افزار ایتبس این کنترل را برای ستون های H شکل انجام می دهد. بنابراین فرضا اگر ستون باکس داشته باشید باید با تغییر در فایل متنی آن را با ستون H شکل معادلسازی نمایید.

    پاسخ دهید

  8. سماء حکیمی اصل

    باسلام و خسته نباشید. در متن آیین نامه مبحث ۱۰ برای محاسبه {Pu= مقاومت فشاری موردنیاز ستون حاصل از ترکیبات بار زلزله تشدید یافته} عنوان شده است که باید مقاومت فشاری ستون حاصل از ترکیبات بار زلزله تشدید یافته باشد. اما در قسمت برداشت نیروها در قسمت برداشت نیروی حاصل از زلزله هیچ توجهی به تشدید یافته بودن آن نشده است. جهت برداشت نیروی زلزله در حالت تشدید یافته باید در قسمت ترکیب بار خود ضریب اضافه مقاومت را به نیروی زلزله اعمال کنیم؟ یا در حالت بررسی خودکار نرم افزار این نیرو را برداشت کنیم؟. و من متوجه شدم که نرم افزار ایتبس در بررسی قائده تیر ضعیف ستون قوی توجهی به زلزله تشدید یافته نمیکند.

    پاسخ دهید

  9. فاطمه آقایی

    سلام.. پشت پرده ی ضابطه ی مبحث دهم در مورد کنترل زلزله تشدید یافته در ستون ها پایداری جانبی ستون ها از طریق ضریب اضافه مقاومت است بنابراین ما ستون را برای زلزله تشدید یافته و اثرات نیروی محوری تشدید یافته کنترل می کنیم چون اثرات نیروی محوری شکل پذیری در ستون ها را کاهش می دهد و بنابراین اثر اضافه مقاومت در ستون ها را بدین صورت می بیند، در مورد برداشت نیروی تشدید یافته بهتر است ضریب اضافه مقاومت بصورت دستی در ترکیب بار در فایل جداگانه ایی وارد شود چرا که نرم افزار در محاسبه ی نیروی زلزله متعامد نرم افزار بجای ضریب ۰٫۳ در ترکیب بار عدد ۳ وارد می کند مگر آنکه ضریب ۰٫۳ مثلا در لود کیس ها دیده شده باشد، ضابطه تیر ضعیف و ستون قوی یک ضابطه کنترل مقاومتی بر اساس مقاومت خمشی در ستون ها و تیرهاست…

    پاسخ دهید

  10. سماء حکیمی اصل

    احساس میکنم من طرز سوالم شما را به اشتباه انداخته است. چندین مفهوم را باهم ترکیب کردید.- من اصلا در خصوص زلزله متعامد صحبتی نکرده ام.- منظورم این است در این متن مقاله چرا عنوان نشده که برای کنترل ضابطه تیر ضعیف ستون قوی باید نیروی محوری وارده به ستونها از ترکیب بار حاوی زلزله تشدید یافته برداشت شود.؟؟؟

    پاسخ دهید

  11. فاطمه آقایی

    در قاب های خمشی ویژه هم در ترکیب بارهای طراحی کنترل تیر ضعیف ستون قوی انجام میدهیم هم در فایل کنترل تشدید یافته انجام شده کنترل ستون قوی تیر ضعیف باید رعایت شود.در سیستم های ویژه استفاده از خود نرم افزار برای کنترل تشدید یافته صحیح نیست.
    براساس بند ۱۰_۳_۵_۱_۱از مبحث دهم در طراحی کلیه ستون ها باربر و غیرباربر باید از ترکیب بارهای عادی استفاده شود ستون های بابر جانبی لرزه ایی باید دارای مقاومت کافی در برابر نیروی محوری ناشی از ترکیب بارهای تشدید یافته باشند بله حرف شما درست است باید رعایت شود اگر در مقاله رعایت نشده فراموش شده فرمایش شما صحیح است.

    پاسخ دهید

  12. حسن رستمی

    سلام ، برای یه ساختمان مسکونی ۵ سقف ، به متراژ ۶۵۰ متر مربع (۱۳۰متر هر سقف) سقف اول ارتفاع ۴/۷ ، و چهارسقف بقیه ۳/۳۰ (به اصرار من) تمامی ستونها به ارتفاع ۱۸ متر بصورت دوبل ۱۸، که ۴تا از ستونها بصورت wp8000×۳۰۰×۱۰و flp4500×۱۵۰×۱۰ ورخوری ، و ۲تا به ارتفاع ۹ متر ، و ۶ تا به ارتفاع ۴/۵ متر عرض ۲۲ سانت و ۳۰سانتی و ۱۵ سانتی ورق خوری شده .
    اتصال (لچکی ۱۵×۱۵×۱۵ با زیر سری ۱۵×۲۰۰×۲۲ ) طراحی شده ، پلها هم؛
    دهانه ۵ متر را دوبل زنبوری ۱۸ با ورق خوری در هردو متر ، دوطرف با ورق ۱۰×۳۰۰×۵۰۰ تقویت شده .
    دهانه ۶ متر و دوتا سمت بادبند ، دوبل ای پی ۱۸ هست ، دوتا وسطی(حال) زنبوری دوبل ۱۸ با ورق خوری ۲wp و۲flp ورق ۱۰ زده شده .
    دهانه زیر ۴ متر هم ، سمت بادبند واگرا، تک ای پی ۲۷داده، بقیه رو نصفش تک تیر ۱۶ . و نصفشو تک تیر ۱۸ بود. بخشید زیاد شد 🙏
    سوال من اینه ، ۱. تمامی تیر ۱۶ و حذف و ، بجاش ۱۸ استفاده کردم؟ ۲. بعضی تیرهای تک ۱۸ رو هم دوبل ۸ کردم ، مثلا سمت راه پله و تیرهای باربر .که در نظر داشتم تک ۱۸ و کلا حذف و دوبل انجام بدم. اما این ” ستون قوی ، تیر ضعیف “و الان دیدم و شنیدم ، که اینجوری فکر کنم ، برعکس عمل کردم ؟؟ میشه راهنماییم کنید ، جوشکارم فردا میخواد برش بده 🙏

    پاسخ دهید

  13. نوش آفرین کرمی (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    با سلام
    اولا باید در محاسبات نتیجه گرفت که چه پروفیلی مناسب برای انتخاب تیر یا ستون و یا بادبند است
    دوما بنده از صحبتهایتان این طور نتیجه گرفتم که سیستم بادبندی معمولی است ودر آیین نامه ۲۸۰۰ این سیستم تا ۱۵ متر ارتفاع اجازه داده میشود و این ساختمان بنا به توضیح خودتان حدود ۱۸ متر ارتفاع دارد پس باید سیستم های با مهار بندی ویژه و یا دوگانه مثل قاب خمشی به همراه مهار بند ویژه بکار برد

    سوما مشخص نکرده ایید از چه سیستمی جهت طراحی استفاده کرده ایید و اگر قاب ساده به همراه مهاربند ویژه استفاده کرده ایید پس باید ضوابط ویژه را در تیرها بکار برید و اگر سیستم دوگانه است پس تیر آهن با جان باز یا همان لانه زنبوری مجاز نیست

    در هر صورت اگر سیستم شما قاب خمشی ویژه یا قاب خمشی ویژه به همراه مهاربند است باید تیر ضعیف و ستون قوی را کنترل کنید و در دیگر موارد الزام نیست هرچند بهتر است تیرها زودتر از ستونها به مرز خرابی برسند.

    پاسخ دهید

  14. sanjari.javad@gmail.com

    با سلام
    آیا در سازه های بتنی یک طبقه با قاب خمشی ویژه رعایت تیر ضعیف ستون قوی الزامی است؟

    پاسخ دهید

  15. Iraj Lotfy (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    با سلام
    بله در همه طبقات الزامی است.
    همچنین شما باید به این نکته توجه کنید که کنترل هایی که صورت می گیرد، تضمین کننده رفتار سازه می باشد، به بیانی دیگر اگر هرکدام از این الزام ها و کنترل ها در طراحی لحاظ نشود، رفتار سازه متفاوت با آنچه که در آیین نامه آورده شده است، خواهد بود

    پاسخ دهید

  16. سمیرا حمیدی

    سلام وقتتون بخیر
    چرا در آیین نامه ایران نسبت مقاومت ستون به تیر را ۱.۲ در نظر میگیرد؟
    ممنون میشم در اسرع وقت پاسخشو بگیرم سپاس

    پاسخ دهید

  17. مهندس آرزو محمدی (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    سلام
    همونطور که از اسم این قاعده هم مشخصه ستون قوی و تیر ضعیف: پس بایستی مقاومت ستون بیش از تیر باشد حالا در مورد مقدار این بزرگی باید گفت در آیین نامه های مختلف بر اساس ضرایب متفاوتی که در نظر میگیرن و نوع مصالح سازه ای این اعداد تغییر میکنن برای مثال در مورد سازه های فولادی این مقدار هم در مبحث ده و هم در AISC360-10 یک هستش و در مورد بتن این عدد هم در آیین نامه ایران و هم در آیین نامه آمریکا ۱٫۲ هست

    پاسخ دهید

  18. e.vaziri313

    با سلام و خسته نباشید

    نحوه کنترل تیرضعیف و ستون قوی در برنامه ایتبس چگونه است؟

    ممنون میشوم در ادامه این مقاله بیاورید

    پاسخ دهید

  19. سعید کاویان‌پور (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    سلام. این مورد در دوره های طراحی به صورت کامل بررسی شده و تلاش میکنیم بخش مرتبط رو به صورت رایگان در این صفحه قرار بدیم.

    پاسخ دهید

  20. Elel

    باز توزیع نیروها یعنی چی؟

    پاسخ دهید

  21. پشتیبانی سبزسازه

    سلام مهندس عزیز لطفا پیام خود را به پشتیبانی تلگرام به شماره ۰۹۳۳۶۴۷۴۳۸۵ ارسال بفرمایید. با تشکر

    پاسخ دهید

  22. افشین

    سلام،تشکر عالی بود.

    پاسخ دهید

  23. پشتیبانی سبزسازه (پاسخ مورد تایید سبزسازه)

    با سلام خدمت شما دوست عزیز
    سپاس از نگاه گرم و نظرات سازنده شما
    موفق و موید باشید

    پاسخ دهید

question